گفتگوها با مقامات آمریکایی، اروپایی و ایرانی به ما یک چیز می گوید: احیای برجام شدنی است / گره های اصلی مذاکرات بر سر چیست؟

نیویورک تایمز در گزارشی به قلم استیفن ارلانگر و دیوید سنگر نوشت:  جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و مقامات ایران می‌گویند که هدف مشترکی دارند؛ این که هر دو می‌خواهند به توافق هسته‌ای که دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا سه سال پیش از آن خارج شد بازگردند و توافقی را دوباره برقرار سازند که ایران در ازای لغو تحریم‌ها، محدودیت‌هایی را بر تولید سوخت هسته‌ای‌اش اعمال کند. اما پس از پنج هفته پیش رفتن مذاکرات وین معلوم شده است که توافق قبلی که مفاد آن دقیقا تشریح شده است، دیگر به کار هیچ یک از طرفین نمی‌آید، حداقل در دراز مدت.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: ایرانی‌ها می‌خواهند مجاز به نگه داشتن تجهیزات تولید سوخت هسته‌ای پیشرفته‌ای باشند که پس از خروج دولت ترامپ از توافق در تاسیساتشان نصب کردند و به نظام مالی جهانی بپیوندند که امری فراتر از دستاوردهای حاصل از توافق هسته‌ای است. دولت بایدن می‌گوید که احیای توافق پیشین فقط یک نقطه شروع است و باید فورا به دنبال آن، توافقی در زمینه محدود ساختن برنامه موشکی حاصل شود و تا دهه‌ها تولید سوخت هسته‌ای کافی برای تهران را ناممکن ساخت. ایران معتقد است که امکان چنین چیزی وجود ندارد.

احیای توافق هسته‌ای با تمام نقص‌هایش به نظر انجام‌پذیر است و گفت‌وگوها با مقامات ایرانی، اروپایی و آمریکایی نیز گویای این است. اما رسیدن به چیزی که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا آن را توافقی طولانی‌تر و مستحکم‌تر خوانده است، توافقی که ایران را از انباشت مواد هسته‌ای برای نسل‌ها باز می‌دارد، آزمایش‌هایش موشکی‌اش و آن‌چه حمایتش از گروه‌های تروریستی خوانده شده را باز می‌دارد، بیش از همیشه دست نیافتنی به نظر می‌رسد.

این به طور بالقوه یک آسیب‌پذیری بزرگ سیاسی برای بایدن است که می‌داند نمی‌تواند به سادگی آن‌چه دولت اوباما شش سال پیش مذاکره کرد را بازگرداند و در عین حال وعده‌هایی نامعلوم بدهد که چیزی بزرگ‌تر و بهتر را ممکن است در بر داشته باشد.

به باور ولی نصر، یک مقام پیشین آمریکایی که اکنون عضوی از دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌المللی دانشگاه جان هاپکینز است، ایران و آمریکا واقعا در حال مذاکره بر سر دو [خواسته] مجزا هستند و به همین دلیل است که مذاکرات این قدر کند پیش می‌روند.

ایران حتی از گفت‎وگو درباره توافقی بزرگ‌تر هم خودداری می‌کند. مقامات آمریکایی‌ می‌گویند هنوز واقعا معلوم نیست که ایران می‌خواهد برجام که مورد استهزای تندروهای داخلی آن نیز قرار می‌گیرد، احیا شود یا نه.

در ادامه این گزارش به نقش رژیم صهیونیستی در روند مذاکرات هسته‌ای و احیای توافق اشاره شده و آمده است: اسرائیلی‌ها که بیرون از مذاکرات انتظار می‌کشند، به کارزار خرابکاری و ترور در راستای متوقف ساختن برنامه هسته‌ای ایران و شاید خود مذاکرات ادامه می‌دهند. از این رو، رفتن رئیس موساد اخیرا به واشنگتن و دیدار با بایدن مورد توجه قرار گرفت. شکاف در این زمینه میان اسرائیل وآمریکا باقی است.

در دیدار هفته گذشته مقامات واشنگتن و تل آویو که بلینکن، ویلیان جی برنز رئیس سیا و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در آن حضور داشتند، مقامات اسرائیلی به دولت بایدن گفتند که بازگشت به توافق قبلی ساده‌لوحانه است که به باورشان در برگیرنده گشایش هسته‌ای در همان ابتدا است. معاونان ارشد بایدن نیز گفتند که سه سال فشار حداکثری بر ایران که توسط دولت ترامپ اعمال شد، نتوانست دولت آن را در هم بشکند. در عوض، رسیدن به یک استانه هسته‌ای را تسریع بخشید. بایدن باید با کنگره آمریکا نیز رو به رو شود که نسبت به یک توافق تا حد زیادی دچار تردید هستند و بیشتر با نگرانی‌های اسرائیل هم‌سویند.

دولت ترامپ ۱۵۰۰ تحریم را در راستای تلاش برای ممانعت از احیای توافق هسته‌ای بر ایران را اعمال کرد یا بازگرداند. تحریم‌ها بسته به این که تا چه حد با توافق هسته‌ای ناسازگارند، در سه دسته‌بندی سبز، زرد و قرمز قرار می‌گیرند.

سبزها لغو می‌شوند، درباره زردها باید مذاکره کرد و قرمزها به طور مثال تحریم‌ها علیه افراد به خاطر تخطی از حقوق بشر، سر جایشان باقی می‌مانند. تصمیم‌گیری بر سر این که کدام تحریم‌ها لغو شوند، از حساسیت سیاسی برای هر دو کشور برخوردار است. به طور مثال، ایران درباره دسته‌بندی زرد تاکید دارد که تحریم دولت ترامپ علیه بانک مرکزی آن که تحت عنوان تروریسم بود، باید لغو شود چون به تجارت خسارت می‌زند. از سوی دیگر و در خصوص تحریم‌های زرد، مقامات آمریکایی می‌گویند که برای واشنگتن پیچیده‌تر خواهد بود که تحریم تروریستی علیه سپاه پاسداران ایران را لغو کند.

سوال این است که بایدن چطور ایران را ترغیب خواهد کرد درباره توافقی بهتر یا جدید مذاکره کند. مقامات آمریکایی که در حال تلاش برای احیای توافق اصلی هستند، هیچ پاسخی برای این مسئله ندارند اما تاکید می‌کنند که ایران هم خواستار منافع بیشتر نسبت به آن‌ چیزی است که توافق قبلی ارائه می‌کرد، بنابراین، باید تمایل به مذاکره بیشتری داشته باشد. آمریکایی‌ها می‌گویند که آماده مذاکره درباره تقویت توافق در راستای منافع دوجانبه هستند اما معتقدند این تصمیم‌گیری بر عهده ایران خواهد بود.

مقامات اطلاعاتی آمریكا می‌گویند که اگرچه ایران ظرفیت تولید مواد هسته‌ای خود را تقویت كرده و احتمالا تنها چند ماه تا به تولید اورانیوم به اندازه كافی غنی شده برای یك یا دو بمب فاصله دارد، حتی اكنون، هیچ مدرکی وجود ندارد كه ایران در حال كار برای ساخت كلاهك هسته‌ای باشد. آوریل هاینس، مدیر اطلاعات ملی، ماه گذشته در گزارشی گفت: ما همچنان ارزیابی می‌کنیم که ایران در حال حاضر فعالیتهای اساسی در زمینه تولید سلاح هسته‌ای را انجام نمی‌دهد.

در حال حاضر اسرائیلی‌ها بیشتر از همیشه نسبت به توافق بدبین هستند و استدلال می‌کنند که دانشمندان ایرانی قبلاً کارهای گسترده‌ای در زمینه طراحی کلاهک انجام داده بودند.

آقای بلینکن می‌گوید که مذاکرات وین برای بازگشت به ثبات و نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران است که توافق سال 2015 آن را به ارمغان اورده بودتا زمانی که توسط آقای ترامپ کنار گذاشته شود.

آقای بلینکن با اشاره به قرارداد هسته‌ای سال 2015 گفت: بنابراین هیچ چیز ساده‌ای در این مورد وجود ندارد. برعکس، این یک روش کاملاً واضح برای مقابله با مشکلی است که به طور موثر توسط برجام برطرف شد. ما باید ببینیم آیا می‌توانیم دوباره همان کار را انجام دهیم.