چه شد که رضا داودنژاد راهی بیمارستان شد؟

نمی‌شود صدای علیرضا داوودنژاد را از پشت تلفن شنید و چهره رضا را روی تخت بیمارستان دید و غصه نخورد. این روزها رضای خندان سینمای ایران به دلیل رژیم سخت غذایی و به قول خودش تخته گاز رفتن و رعایت نكردن اصول گرفتن رژیم غذایی صحیح دچار مشكلات كبدی شده است و مرتبا برایش كمیسیون‌های پزشكی تشكیل می‌شود تا ببینند آیا می‌شود مشكل او را بدون پیوند کبد برطرف كرد یا نه. آرزوی همه ما این است حال او خیلی زود خوب شود و دوباره سالم‌تر از قبل به جامعه سینمایی كشور برگردد. مشكل رضا داوودنژاد بهانه‌ای شد تا سری به پزشك معالج او بزنیم و درباره مشكلات كبدی شایع این روزها سؤال كنیم؛ مشكلاتی مثل انواع هپاتیت‌، كبد چرب و... . دكتر ناصر ابراهیمی دریانی، فوق‌تخصص كبد و گوارش و استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران هستند. شاید باور كردنش سخت باشد اما این روزها كبدها در خطرند.

تغذیه تان را اصلاح کنید

این روزها اصطلاح كبد چرب را زیاد می‌شنوید. اصطلاحی كه شاید خیلی‌ها معنای دقیق آن را ندانند. دكتر دریانی می‌گویند: «امروزه شایع‌ترین عارضه كبدی، عارضه كبد چرب است. این عارضه اغلب اوقات بدون علامت است و وقتی مشخص می‌شود كه بیمار برای آزمایش​های سلامتی معمول مراجعه می​کند، آزمایش می‌گیرد یا تست های كبدی انجام می‌دهد و می‌بیند تست‌های كبدی‌اش مختل است و وحشت‌زده مراجعه می‌كند. به این دلیل كه فكر می‌كند دچار یك عارضه هپاتیت ویروسی شده است. باید بگوییم كه عارضه كبد چرب شایع‌ترین عارضه كبدی است و متاسفانه كاملا بدون علامت است. »

چاق‌ها نگران باشند

اما چه افرادی مستعد كبد چرب هستند؟«در درجه اول افراد چاق. افرادی كه چاق باشند یا دچار سندرم متابولیك باشند مستعد كبد چرب هستند. سؤال می‌كنید سندرم متابولیك چیست؟ مجموعه كسانی كه چربی خون بالا به‌خصوص تری‌گلیسیرید بالا دارند، كسانی كه فشار خون دارند، كسانی كه چاق هستند و اصطلاحا «بادی مس اندكس»(BMI )یا توده بدنی‌شان بالاست دچار این مشكل می‌شوند.»

در توضیح این حالت دکتر دریانی​می​گوید :«ما یك تقسیم‌بندی داریم كه در آن شاخص توده بدنی معمولا بهتر است زیر 29 باشد؛ به‌طوری كه از 30 تا 35 را آبز یا چاق می گویند و 35 بالاتر (یعنی بین 36 تا 40) را اصطلاحا «اور ویت» یا خیلی چاق می‌گویند بنابراین اگر وقتی شاخص توده بدنی را اندازه گرفتیم و افزایش پیدا كرده باشد، یعنی اگر شخص چاق هم باشد یا دیابت داشته باشد و افزایش تری‌گلیسیرید خون و فشار خون داشته باشد این​ها می​تواند مشکل​زا باشد. در كسانی كه به این ترتیب هستند می‌گویند بیشتر از 70 درصد آنها دچار كبد چرب می‌شوند.»

سلامت كبد

«برای حفظ سلامت كبد در درجه اول تغذیه اهمیت دارد كه باید مصرف چربی و كربوهیدرات‌ها را كمتر كرده و به جای آن از سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده كنیم. اگر از اول عادت كنیم كه طبخ غذا به‌صورت بخارپز باشد، برایمان بهتر است. بارها در ساندویچی‌‌ها دیده‌اید كه از روغن چند بار مصرف‌شده استفاده می‌كنند و آن روغن سوخته به هیچ عنوان سالم نیست. مسئله دوم چاقی است. زیرا چاقی به كبد آسیب می‌رساند. همچنین امروزه معتقدند مصرف یك فنجان قهوه در سلامت كبد موثر است و می‌تواند از فیبروز یا خشكی كبد جلوگیری كند.»

این زردی علامت هپاتیت نیست

دكتر دریانی 3 مرحله را به‌عنوان مراحل كبد چرب معرفی می‌كند كه خوب است با آنها آشنا باشید: «مرحله اول، این است كه فقط دور كبد چربی جمع می‌شود. اگر به این مرحله اهمیت داده نشود كم‌كم نفوذ چربی به داخل سلول‌های كبدی باعث ایجاد التهاب می‌شود. اگر این مرحله كه به آن NASH گفته می‌شود پیشرفت كند، بیمار دچار سیروز می‌شود. سیروز به معنی از بین رفتن كبد است. این حالت، همان حالتی است كه شكم آب می‌آورد، پاها ورم می‌كند، شخص دچار زردی می‌شود و به‌اصطلاح حالت چرت‌زدگی پیدا می‌كند. اینها مراحلی است كه بعدا باعث نیاز به پیوند كبد می‌شود. معمولا هم ذكر می‌كنند 3درصد افرادی كه دچار كبد چرب هستند در آینده دچار سیروز می‌شوند. 20 درصد افرادی كه دچار مرحله دوم، هستند مشكل‌شان به سیروز تبدیل می‌شود؛ یعنی ما باید آگاهی لازم را به افراد بدهیم كه این مرحله چه اهمیتی دارد. چون این عارضه بدون علامت است و ما مثالی می‌زنیم و می‌گوییم به‌صورت یك بمبی است كه داخل بدن من و شما وجود دارد و هر آن ممكن است منفجر شود!»

راکوتان بخوریم یا نه؟

داروی راكوتان برای خانم‌هایی كه به پزشكان پوست مراجعه می كنند اسم آشنایی است. اغلب پزشكان موقع تجویز این دارو به نوشیدن آب زیاد و خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها همراه با آن تاكید می‌كنند اما آیا این دارو روی كبد تاثیر دارد؟ این مسئله را از دكتر دریانی پرسیدیم؛ «كسی كه داروهای راکوتان و آكوتان مصرف می كند نباید بیماری التهابی روده داشته باشد؛ چون مطالعات نشان می‌دهد، این دارو می‌تواند بیماری را تشدید كند. یك نكته دیگر هم این است كه باید تست‌های كبدی را به‌صورت مرتب بگیرند. چرا که این دارو روی عملکرد کبد تاثیر می​گذارد.»

نگذارید بچه‌ها چاق شوند

هرچقدر هم سرتان شلوغ است و وقت پختن غذاهای سنتی را ندارید به سراغ غذاهای آماده و فست‌فودها نروید. این غذاها می‌توانند سلامت كل خانواده‌تان را به خطر بیندازند:«مطالعاتی كه امروزه انجام شده نشان می دهد مهم‌ترین عارضه nash (كبد چرب) گرفتگی قلبی- عروقی است. معمولا تعداد كمی از كسانی كه دچار كبد چرب هستند از بیماری كبدی فوت می‌كنند. بیشترین علت مرگ در كبد چرب ناشی از بیماری‌های قلبی است و اینها دچار سكته‌های قلبی و مغزی می‌شوند. كبد چرب یك عارضه شایع است به‌خصوص که ما می‌دانیم در نسل ایرانی فعلی، (در بچه‌ها و نوجوان‌ها)، 30درصداضافه‌وزن دارند. وقتی این رقم را حساب كنید می‌بینید كه در آینده بلای عظیمی خواهد شد.» نتیجه چاق شدن بچه‌ها این است كه احتمال مبتلا شدن شان به كبد چرب بیشتر می‌شود و این وظیفه بزرگ‌ترهاست كه مراقب بچه‌ها باشند.

فست​فود

«یك برنامه ورزشی داشته باشید چون وقتی جامعه صنعتی است من و شما در روز فرصت ورزش کردن نداریم. از طرف دیگر تغییر در تغذیه مهم است. متاسفانه به‌علت اینكه فرصت كم هست خانواده‌ها دیگر غذای سنتی را فراموش كرده‌ و بیشتر روی آورده‌اند به غذاهایی نظیر فست‌فود و غذاهای چرب و چیلی. حساب كنید وقتی كسی می‌خواهد فست‌فود مصرف كند، در كنارش چه چیزی مصرف می‌كند؟ مقدار زیادی سیب‌زمینی. آن پنیری كه در همبرگر می‌گذارند چرب است. در كنارش چی مصرف می‌كند؟ یك نوشابه یا سس فراوان. این موارد كه در كنار غذاهای فست‌فودی مصرف می‌شود، بالطبع ته‌دیگ و خورش‌هایی كه چرب است هم مشكل‌زاست. متاسفانه جامعه ما دارد می رود به طرف جامعه صنعتی و از نظر تغذیه داریم از غرب تقلید می‌كنیم كه اینها مشكلاتی را برای ما ایرانی‌ها پیش خواهد آورد.» متاسفانه هنوز درمان دارویی قاطعی در مورد كبد چرب پیدا نشده است. در درمان این عارضه بیشتر از آنتی‌اكسیدان‌ها استفاده می‌كنند یا از قرص های كم‌كننده چربی مثل استاتینا. به قول دكتر دریانی، اصل حل مسئله در تغییر تغذیه است. برای اینكه بتوان مشكل كبد چرب را تشخیص داد، باید این مراحل را از سر گذراند: سونوگرافی از كبد، آزمایش قند و آزمایش‌های كبدی. در بعضی موارد به نمونه‌برداری از كبد هم نیاز است.

 

داروهای بدنسازی کبدتان را می​کشد

دكتر دریانی یكی از مسائل شایع دیگر را عوارض كبدی ناشی از داروها معرفی می‌كند: « افرادی كه به باشگاه‌های ورزشی می‌روند به‌خصوص مردان، برای اینكه زیبایی اندام پیدا كنند از هورمون‌های آنابولیزان(مردزا) یا تستوسترون استفاده می‌كنند كه عوارض كبدی شدیدی دارند و اغلب اوقات افراد نسبت به تاثیرات آنها ناآگاه هستند؛ به‌خصوص پسران جوان برای اینكه خوش‌هیكل شوند و بازو داشته باشند از هورمون‌های تستوسترونی یا مردزایی استفاده می‌كنند. البته عوارض كبدی داروها خیلی وسیع است. شما می‌دانید كه خیلی از داروها به‌خصوص داروهای اعصاب كلرپرومازین یا لارگاكتیل بیشتر و فلوكستین كمتر می‌توانند عوارض كبدی داشته باشند. به همین دلیل كسانی كه اینها را مصرف می‌كنند، بهتر است هرازگاهی تست‌های كبدی انجام دهند.»

خانم​هایی که مرتب مسکن می​خورید، حواس​تان باشد

باور كردنش سخت است اما واقعیت دارد. مسكن‌ها می‌توانند به كبدتان آسیب برسانند: «یكی از موارد دیگر كه می‌تواند عوارض كبدی داشته باشد مسكن‌ها هستند مثل بروفن، ایندومتاسین و دیكلوفناك. اینها داروهایی هستند كه می‌توانند عوارض كبدی ایجاد كنند به‌خصوص اگر فردی دچار بیماری مزمن كبدی است توصیه ما این است كه هرگز از این مسكن‌ها استفاده نكند و اگر می‌خواهد داروی مسكنی مصرف كند استامینوفن نسبت به بروفن و ایندو متاسین داروی مطمئن‌تری است.»

جراحی برای لاغری شرایط دارد

خیلی‌ها برای لاغر شدن به برداشتن بخش‌هایی از روده روی می‌آورند كه هر چند به ندرت اما می‌تواند مشكل‌زا باشد: «در این روش معده را به قسمت‌های انتهایی روده وصل می‌كنند و آن قسمت از روده كه برداشته شده از فعالیت می افتد كه ممكن است گهگاه آسیب شدید كبدی ایجاد كند. می‌گویند یكی از چیزهایی كه در تغذیه كبد دخالت دارد محتویات روده است. وقتی كه شما یك قسمت را حذف می‌كنید باعث خواهد شد كه فرد دچار كبد چرب شود. برای افرادی كه چاق هستند چه خطراتی وجود دارد؟ سنگ كیسه صفرا در آنها بیشتر است. سیستم ایمنی‌شان ضعیف‌تر است. دچار فشار خون بیشتری می‌شوند، دیابت، سكته قلبی و مغزی و تورم لوزالمعده پیدا می‌كنند. از آن طرف رژیم‌هایی كه امروزه برخی از دختران می گیرند و شدیدا خودشان را لاغر می‌كنند هم می‌تواند به بدن آسیب برساند. معمولا ما توصیه می‌كنیم كه در هر هفته بیشتر از نیم كیلو كاهش وزن نداشته باشید. درست است كه در افراد چاق احتمال سنگ كیسه صفرا بیشتر است اما كاهش وزن سریع هم می تواند ایجاد سنگ كیسه صفرا كند و مشكلات خودش را در كبد ایجاد كند.» خیلی‌ها هم از داروهای لاغری استفاده می‌كنند. جالب است بدانید داروهایی كه برای لاغری مصرف می‌شوند از نظر پزشكی خیلی تاثیر ندارند. اصل قضیه در درمان چاقی، رژیم، فعالیت و ورزش است. اگر شخصی چربی خونش بالا باشد، فشار خون یا دیابت داشته باشد یا با وجود اینكه این مشكلات را ندارد شاخص توده بدنی‌اش از 40 بیشتر باشد در آن موقع می‌گوییم برو عمل بكن یا بالون بگذار. من دیده‌ام خیلی از دختران برای زیبایی این كار را می‌كنند؛ یعنی شاخص بدنی آنقدر‌ها هم بالا نیست. یكی از چیزهایی كه در افرادی كه خیلی چاق هستند گاه گاهی پیش می‌آید آمبولی در ضمن عمل جراحی اتفاق می​افتد که خطرناک است. پس اگر واقعا دلیل علمی مطلق ندارید (مشكلاتی كه در بالا گفته شد) بی‌خود خودتان را به تیغ جراحی نسپارید.»