چالشهای مدرنیسم درکشورهای عرب حوزه خلیج فارس

روزنامه البیان نوشت کشورهای عرب منطقه خلیج فارس به رغم فراهم کردن همه لوازم رفاه و آسایش برای مردم خود، در رویارویی با چالشهای دشوار مدرنیته شکست خورده اند.

آیا ما به عنوان کشورهای حوزه خلیج فارس به طور کلی در مقابله با چالشهای مدرنیسم شکست خورده ایم؟ و آیا مدرنیته در این منطقه آنقدر پیشرفت کرده است که موجب از بین رفتن ارتباط مردم درکشورهای خلیج فارس با واقعیتهای موجود و گذشته نزدیکش شده و آن را تبدیل به موجودی سرگشته کرده است که جز توسعه و تغییر نگرانی دیگری ندارد؟ و آیا مدرنیته در این منطقه به دغدغه و حالتی روحی تبدیل شده است که انسانها را از شدت شیفتگی به مدرنیسم و تغییر به مرحله ای از شیدایی رسانیده که هر چیزی را که به مدرنیته و تغییر مربوط نباشد نپذیرند؟

آیا مدرنیته به حدی گسترش یافته است که موجب سرگشتگی واقعی فرد و نگرانی قابل توجیه برای همه نسل ها از جمله نسل جوان بشود؟ یا این که همچنان به مدرنیته امید بسته ایم که ما را از حوزه تمرکز بر تعصبات محلی و عشیره ای خارج و به حوزه وسیع تر تایید توانایی مردم خلیج فارس برای ارتباط برقرار کردن با همسایگان منطقه ای و عرب خود وارد کند؟

نیم قرن پیش جوامع خلیج فارس بر عاملی تاثیر گذار چشم بازکردند که تغییرات فراوان و آرامشی اندک را برای آنها به ارمغان آورد. این عامل نفت بود که همه موازین را دچار تغییر کرد و ثروتی هنگفت برای مردم منطقه فراهم آورد تا برای ایجاد تغییرات ریشه ای نه تنها در شیوه زندگی بلکه در ارزشها و اخلاقیات و دیدگاههایش درخصوص دیگران آن را به کار گیرد. زندگی تجملی جای ساده زیستی را گرفت و خانه های سیمانی جایگزین خانه های ساخته شده از نخل های خرما شد. رفاه طلبی جایگزین قناعت شد و الگوها و ارزشهای جدید وارداتی جای ارزشهای سنتی و بومی فراموش شده را گرفت و جامعه از اساس تغییر کرد تا جامعه ای جدید در همه زمینه ها در شیوه های زندگی و تعاملات، در ارزشها و اخلاقیات برای ما به وجود بیاید جامعه ای نو و درخشان که همه چیز آن مانند طلا برق می زند.
ناگهان کشورهای خلیج فارس در فهرست جوامع جهانی مدرن با همه ویژگیهای مثبت و منفی و جلوه های تازه و چالشهایش قرار گرفتند که سرگشتگی انسان در محیط زندگی خود در راس آن چالشهاست. این تحولات با عوارض تازه ای که معمولا عوارض مدرنیسم نامیده می شود همراه بود و آن تمایل به کنار آمدن با هر چیز تازه و پیروی احساسی از چیزهای سنتی است که مظاهر آن از ما جدا نمی شود.
تاثیر این تحول بر محیط منطقه خلیج فارس بسیار زیاد ولی بر مردم منطقه زیادتر بود. در یک دوره استثنایی، انسان در این منطقه ناگزیر بود در محیطی مصنوعی که همه چیز آن وارداتی است زندگی کند و با آن کنار بیاید. پس جای تعجب نیست که این محیط جدید انسان را، به رغم آن که تلاش می کند با آن کنار بیاید و ابزارهای آن را برای خدمت به خود و فراهم کردن راههای آسایش اش به کار گیرد، دچار سرگشتگی واقعی کند. این سرگشتگی حتی به کسانی که مولود همین شرایط هستند هم رحم نمی کند لذا آنها نیز از مشکلی واقعی که همچنان جوامع خلیج فارس را در می نوردد و آن هویت و وابستگی آنهاست رنج می برند.
تردیدی نیست که هر جامعه ای که تلاش کند مظاهر مدرنیته را در خود ایجاد کند شاهد نبرد همیشگی میان قدیم و جدید، ثابت و متغیر و جامد و متحرک خواهد بود. و تردیدی نیست که محیط طبیعی و جغرافیایی نقش مهمی در تشکیل نوع چالشهای پیش روی مردم آن جوامع دارد. به عنوان نمونه، صحرای عربی تاثیر زیادی بر میراث، عادت ها، آداب و رسوم، شیوه های زندگی افراد و جوامع خلیج فارس داشته است. از این رو چالشهای پیش روی مردم منطقه خلیج فارس با مردم نقاط دیگر تفاوت دارد. به عنوان مثال مردم در این منطقه حتی افرادی که شیوه های مدرنیستی را پذیرفته اند نمی توانند تاثیر جامعه بادیه نشینی و قبیله ای و عشیره ای را بر میراث اجتماعی و شیوه تفکر و نگاه خود به زندگی و شیوه تعامل با مسائل جامعه و تحولات آن را فراموش کنند. از این رو گفته می شود شخصیت انسان منطقه خلیج فارس به طورکلی با صفات و ویژگیهایی از دیگران متمایز می شود که به عنوان نمونه می توان: تلاش برای پیروی از مدرنیسم، دوگانگی شخصیتی، نگاه ابزاری و تحقیر آمیز به زنان، بعلاوه تاثیر همیشگی و نگاه جزم اندیشانه قبیله ای به تعامل شخصی و غیر شخصی فرد با محیط خود را از جمله این ویژگیها دانست.
وی در ادامه با توضیح بیشتر درباره تاثیرات مدرنیسم بر افکار مردم منطقه و طبقات و لایه های اجتماعی مختلف آن می نویسد مدرنیته نقاط مثبت زیادی دارد که افراد و جوامع در منطقه خلیج فارس به طور جداگانه از آن بهره مند شده اند ولی زیانهای جبران ناپذیری نیز دارد که جوامعی که دنبال مدرنیسم هستند ناگزیرند آن را متحمل شوند زیانهایی که فرد باید برای جبران آن از ارزش و هویت و وابستگیها و برخی اوقات از حقوق طبیعی خود برای برخورداری از زندگی و تنفس هوای پاک مایه بگذارد و جامعه نیز با مایه گذاشتن از امنیت و ثبات خود آن را تقبل می کند. وی می افزاید در خصوص کشورهای منطقه خلیج فارس باید گفت زیانهای مدرنیته مشخص است یک بخش آن زیانی است که به میراث مردم وارد می شود که تاکنون حتی حاضر به دست برداشتن از آن نشده اند حتی در مواقعی که احساس کرده اند موجب ساخته شدن آینده شان می شود، و دولتها نیز با از دست دادن امنیت ملی خود هزینه این زیان را می پردازند، از این رو تا زمانی که مدرنیسم قانونمند نشود نبرد میان سنت و مدرنیسم در کشورهای منطقه خلیج فارس ادامه خواهد یافت.
کشورهای منطقه خلیج فارس موفق شده اند همه لوازم رفاه و آسایش را برای مردم خود فراهم کنند اما در رویارویی با چالشهای دشوار مدرنیته شکست خورده اند. نسل های سنتی همچنان از گذشته نه چندان دور و همه ارزشهای جزمی و ریشه دار آن تمجید می کنند و نسل جدید نیز همچنان میان پیروی از اصول مدرنیسم که او را به سمت آینده پیش می برد یا پیروی از میراثی که او را به عقب برمی گرداند سرگردانند. این مشکل واقعی مدرنیسم در کشورهای عرب منطقه خلیج فارس است.