تسنیم: هم‌اکنون بیشتر هزینه کتاب‌های درسی از دانش‌آموزان دریافت میشود و سال‌هاست موضوع استفاده مجدد از کتاب‌های درسی در مدارس و یا بازیافت آنها به منظور جلوگیری از اسراف و هدر رفت منابع، جزو مسائل لاینحل کشور باقی مانده است.
بنا بر اعلام مسئولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در سال جاری 140 میلیون جلد کتاب درسی در قالب 995 عنوان به سفارش این سازمان در دو شرکت خصوصی "افست" و "چاپ و نشر کتاب‌های درسی" به چاپ رسیده است.
برای تأمین حدود 50 هزار تن کاغذ مورد نیاز برای چاپ این کتاب‌ها در سال جاری حدود 38 میلیون دلار ارز با نرخ دولتی تخصیص یافته است. تاکنون به صورت رسمی سایر هزینه‌های تهیه کتاب‌های درسی اعلام نشده است، اما در برخی برآوردهای غیررسمی این میزان (هزینه های چاپ، صحافی و توزیع) حدود 15 میلیون دلار تخمین زده شده است.
هر چند سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اعلام کرده است با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی توزیع کتاب‌های درسی میزان دقیق نیاز به کتاب درسی مشخص و از چاپ کتاب اضافه به میزان 6 میلیون جلد (معادل 3 هزار تن کاغذ) جلوگیری شده است اما سال‌هاست موضوع استفاده مجدد از کتاب‌های درسی در مدارس و یا بازیافت آنها به منظور جلوگیری از اسراف و هدر رفت منابع، جزو مسائل لاینحل کشور باقی مانده است.
برخی استفاده از کتاب‌های الکترونیک را راه حل می‌دانند، اما در مقابل عده‌ای دیگر ضمن اشاره به گرانی کتابخوان الکترونیکی و عدم تناسب قیمت آن با قدرت خرید بسیاری از خانواده‌ها، تاثیرات استفاده از کتاب الکترونیکی بر یادگیری دانش‌آموزان را نیازمند مطالعه بیشتر می‌دانند.
نبود فناوری تولید کاغذ بازیافتی قابل چاپ
محی‌الدین بهرام محمدیان، رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره جلوگیری از دور ریخته شدن کتاب‌های درسی در انتهای سال تحصیلی و استفاده مجدد از آنها گفت: درباره این موضوع برخی از کارشناسان معتقدند به خاطر رعایت مسائل بهداشتی کتاب‌های درسی قابل جمع آوری نیستند و این کار ممکن است موجب انتقال میکروب شود و آلودگی منتقل شود. از سوی دیگر کارخانه و یا مراکز بازیافتی در کشور نیست که کتاب‌های درسی را بازیافت کرده و آن را به کاغذ تحریر تبدیل کند.
وی افزود: زمانی قرار بود شرکت چوب و کاغذ مازندران و شهرداری تهران کتاب‌های درسی را بازیافت و کاغذ تحریر تولید کنند که عملیاتی نشد و از خمیر کاغذ برای تولید مقوا استفاده می‌کنند.
رئیس اسبق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: کتابِ قابل شست‌وشو که در برخی کشورها استفاده شده و شبه پلاستیک است، هزینه بسیاری زیادی دارد و در ایران که سالانه حدود 140 میلیون جلد کتاب درسی چاپ میشود، مقرون به صرفه نیست.
محمدیان متذکر شد: تولید کتاب الکترونیک تنها روش موجود است که ما این کار را شروع کرده بودیم و با 10 درصد تولید محتوای الکترونیک آغاز و مقرر شد در برنامه پنج ساله به 50 درصد برسیم، برخی تجهیزات مورد نیاز به شرکت چاپ و نشر ایران آمد تا لوح فشرده (CD) تولید کنند. اما در شریط کرونا آموزش مجازی و الکترونیک را در شبکه شاد خلاصه کردند و برای این موضوع اقدام نشد. البته شنیده‌ام در سازمان پژوهش مجددا این پروژه کلید خورده و ان شاالله به صورت کمال یافته همکاران بتوانند آن را عملیاتی سازند.
هزینه کتاب‌های درسی و شرکت‌های خصوصی
وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون بیشتر هزینه کتاب‌های درسی از دانش‌آموزان دریافت میشود و کمک‌های دولتی کاهش پیدا کرده است، عنوان کرد: در سه سال انتهایی مسئولیت بنده در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، یارانه کاغذ حذف شد البته کمک‌هایی در اختصاص ارز به نرخ ارز کالاهای اساسی برای خرید کاغذ کتاب درسی میشود، ولی قابل توجه نیست. کمک‌های دولت به شرکت‌های افست، و چاپ و نشر کتاب های درسی برای سرپا نگه داشتن ماشین‌ها، نوسازی و مرمت آنهاست که مربوط به سهام دولت از این شرکت‌ها است. همچنین در شرایطی که چاپ کتاب به تعویق افتاده و نیاز میشود کارخانه سه شیفت فعال باشد، در حدی که بتوانند پول کارگران را پرداخت کنند تا عقب افتادگی در تولید کتاب درسی جبران شود، کمک میشود.
رئیس اسبق سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه 49 درصد سهام شرکت افست، و شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است، افزود: از آنجایی که روزانه باید 500 هزار جلد کتاب درسی تولید شود و جای دیگری توانایی چاپ این همه کتاب را ندارد، اگر بخواهیم چاپ کتاب را بین چاپخانه‌های متفرقه تقسیم کنیم مشخص نیست کتاب‌های درسی به موقع به دست دانش‌آموزان برسد؛ در آن ایام که بنده مسئولیت داشتم بسیار تلاش کردیم تا شرکت‌ها نسبت به کاهش هزینه کتاب‌های درسی برنامه‌ریزی دقیق و جدی داشته باشند، گاه با شوک واگذاری به صورت مناقصه اقدام می‌کردیم اما جای دیگری نبود که بتواند تا 15 شهریور کتاب‌های درسی را به دست ما برساند.
یارانه‌ای برای کتاب درسی پرداخت نمی‌شود
محمدیان گفت: حدود 6 سال است یارانه کاغذ به کتاب‌های درسی پرداخت نشده و آنچه کمک دولت برای چاپ کتاب کمک میشود برای جبران عقب افتادگی چاپ یا نوسازی ماشین آلات است.
وی بیان کرد: هزینه‌های تهیه کتاب درسی شامل هزینه کاغذ، چاپ، توزیع و حق التالیف است، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تلاش می‌کند قیمت کتاب‌های درسی افزایش نیابد و حق‌التالیف کتاب‌های درسی توسط این سازمان پرداخت میشود و روی قیمت کتاب نمی‌آید، آنچه روی قیمت می‌آید هزینه کاغذ، چاپ و توزیع است، کاغذ کتاب‌های درسی با منابع دولتی خریداری نمی شود، بلکه با فروش اینترنتی کتاب درسی و ثبت سفارش قبل از شروع سال تحصیلی منابع ریالی خرید کاغذ برای سال تحصیلی آینده تامین می‌گردد.
