موارد خودکشی در ایران بیش از ۵ هزار نفر در سال است

عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان با بیان اینکه بر اساس آمار جهانی در سال ۲۰۱۹ میزان خودکشی مردان ۲.۳ برابر بیشتر از زنان بوده است، گفت: طبق خلاصه سالنامه پزشکی قانونی، در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر خودکشی کامل داشته اند که از این تعداد ۳۶۲۶ نفر از آنها مرد و ۱۵۱۷ نفر از آنها زن بوده اند،

 بنابراین خودکشی منجر به فوت در مردان بیشتر از زنان است اما اقدام به خودکشی در جمعیت زنان بالاتر است.

دکتر تهمینه شاوردی، با بیان اینکه در ایران اقدام به خودکشی در زنان بین دو تا سه برابر مردان اما فوت در مردان بین ۳ تا ۴ برابر زنان است، اظهار کرد: البته باید در نظر داشت که خانم ها گرچه بیش از آقایان اقدام به خودکشی می کنند اما از وسایلی استفاده می کنند که امکان کمک اطرافیان به آنها وجود داشته باشد. به همین دلیل احساس می شود که خانم ها از صمیم قلب تمایلی به خودکشی ندارند و از این اقدام برای دستیابی به هدف دیگری استفاده می کنند.

خودکشی در بین زنان بیوه، مطلقه و دارای وضعیــت اقتصادی نامناسب بیشتر است

این دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه خودکشی در زنان بیوه، مطلقه و دارای وضعیــت اقتصادی نامناسب، بیشتر از سایر زنان است، ادامه داد: بر اساس آخرین برآوردهای WHO که تحت عنوان "خودکشی در سراسر جهان در سال ۲۰۱۹" منتشر شده است ، خودکشی یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. هر ساله تعداد بیشتری از افراد بر اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند تا اینکه بر اثر بیماریهای HIV ، مالاریا، سرطان سینه یا جنگ و قتل از دنیا بروند. همچنین در سال ۲۰۱۹ ، ۷۰۳ هزار نفر در جهان در اثر خودکشی جان خود را از دست داده اند.

به گفته این جامعه شناس، آخرین آمار منتشر شده رسمی توسط سازمان جهانی بهداشت بیانگر میزان خودکشی جهانی «استاندارد شده» در میان مردان (۱۲.۶ در ۱۰۰ هزار) بیشتر از زنان (۵.۴ در ۱۰۰ هزار) بود. در حالی که برای زنان ، بالاترین نرخ در برخی کشورها بالای ۱۰ در ۱۰۰ هزار و برای مردان بیشتر از ۴۵ در ۱۰۰ هزار است.

خودکشی؛ سومین علت مرگ و میر جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال

وی با بیان اینکه خودکشی همواره سومین یا چهارمین علت اصلی مرگ و میر در جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله برای هر دو جنس پس از «آسیب جاده ای» و «خشونت بین فردی» محسوب می شده است، ادامه داد: به همین دلیل کاهش میزان خودکشی در کشورها یک شاخص در برنامه های توسعه سازمان ملل متحد و یک برنامه اقدام برای سلامت روان است. با توجه به اهداف و برنامه های توسعه پایدار ، تلاش برنامه ریزان در سطح جهان در مسیر کاهش میزان خودکشی است و کشورها متعهد شده اند تا سال ۲۰۳۰ میزان خودکشی را تا یک سوم کاهش دهند. متاسفانه آمارهای مختلف در این خصوص اعلام شده است. با این وجود بنا به گزارش who در ایران (سال ۲۰۱۹) نرخ خودکشی در هر دو جنس ۵.۲ بوده است. همچنین مقایسه نرخ خودکشی میان دو جنس ۲.۷ در میان زنان و ۷.۷ در میان مردان بوده است. آمار خودکشی توسط رسانه ها در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر اعلام شده است که این رقم در مقایسه با سال ۹۷، ۰.۸ درصد رشد داشته است. از این تعداد ۱۵۱۷ مورد خودکشی‌ مربوط به زنان و مابقی (۳۶۲۶) مورد مربوط به مردان است.

شاوردی خودکشی را یکی از علل اصلی مرگ در میان جوانان و علت اصلی مرگ در بسیاری از کشورهای آسیایی دانست و این را هم گفت که بیش از نیمی از خودکشی هایی که سالانه در سطح جهان رخ می دهد از مناطق جنوب شرقی آسیا و مناطق غربی اقیانوس آرام است.

خودکشی در کشورهای کم درآمد ۱.۵ برابر بیشتر از سایر کشورهاست

به گفته عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان، در سطح جهانی اکثر مرگ و میرهای ناشی از خودکشی در کشورهای با درآمد کم و متوسط (۷۷ درصد) رخ داده است و این همان جایی است که بیشتر جمعیت جهان در آن زندگی می کنند . بیش از نیمی از خودکشی های جهانی (۵۸ درصد) قبل از ۵۰ سالگی رخ داده است. بیشتر نوجوانانی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست دادند (۸۸ درصد) از کشورهایی با درآمد کم و متوسط می باشند. به عبارتی در کـشـورهـای کـم درآمـــد یـا با درآمــد متوسط و خودکشی در کشورهای کم درآمد یک و نیم برابر سایر کشورهاست.

این دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی معتقد است که در کنار وضعیت اقتصادی در جوامع دچار بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی، می توان طیف وسیعی از سایر عوامل نظیر مشکلات روانی اعم از افسردگی، دو قطبی بودن، اعتیاد به الکل، یا اختلال مصرف مواد و مشکلات فیزیکی اعم از ابتلا به بیماری های صعب العلاج و مشکلات اجتماعی اعم از کاهش تعاملات اجتماعی، مشکلات خانوادگی و عدم مهارت در کاهش و کنترل آنها را از جمله دلایل اغلب خودکشی ها دانست.

دسترسی سخت به وسایل خودکشی، راهکاری برای کاهش این امر

شاوردی نوع خودکشی افراد را به وسایل خودکشی در دسترس آنها معطوف دانست و افزود: به همین دلیل است که سازمان بهداشت جهانی در راهکارهای پیشنهادی برای کاهش میزان خودکشی محدود کردن دسترسی افراد به سلاح های سرد یا مواد خطرناک را موثر دانسته است. در ایران متاسفانه دسترسی به مواد سمی از جمله قرص های برنج به راحتی امکان پذیر است. به همین دلیل است که طی سالهای اخیر از این وسیله برای خودکشی بیشتر استفاده می شود. همچنین در مناطق روستایی به دلیل دسترسی به سموم شیمیایی این مواد بیشتر برای خودکشی مورد استفاده قرار می گیرند.

به گفته وی از آنجایی که با شیوع پاندومی کووید ۱۹ افراد ناگزیر بودند ارتباطات و تعاملات اجتماعی خود را کاهش دهند و مدت زمانی بیشتری را در خانه بمانند طبیعتا با مشکلاتی مواجه می شدند که خاص همه جوامع است چراکه با کاهش میزان تعاملات اجتماعی، افراد دچار انزوا و افسردگی می شوند. همچنین از سوی دیگر زیان های اقتصادی ناشی از کووید ۱۹ این وضعیت را تشدید کرد و در مجموع در سطح جهان شاهد افزایش مشکلات و پیامدهای روانی – اجتماعی و اقتصادی ناشی از این اپیدمی بودیم و طبیعی است افرادی که از آستانه تحمل پایینی برخوردار بودند گرایش به خودکشی پیدا کردند.

ندامت و پشیمانی در لحظات آخر خودکشی

این جامعه شناس درباره پشیمانی افرادی که اقدام به خودکشی می کنند نیز یادآور شد: مطالعات نشان داده است که برخی از کسانی که اقدام به خودکشی می کنند در آخرین لحظات پشیمان شده اند و تلاش هایی برای رهایی خود از مرگ انجام داده اند. حتی برخی از کسانی که به دلایلی موفق به خودکشی نشده اند و شانس بازگشت به زندگی را داشته اند ابراز ندامت کرده اند. همین امر نشان می دهند که افراد تحت فشار و شرایط روحی نامناسبی تصمیم به پایان دادن به زندگی خود می کنند. لذا لازم است که شرایطی فراهم شود تا افرادی که به دلیل شرایط نامساعد زندگی آسیب پذیر هستند یا اینکه خودکشی ناموفق داشته اند حتما تحت درمان و مشاوره قرار گیرند. ضمن اینکه افزایش مهارت های فردی در مواجهه با بحران ها و مشکلات اجتماعی و اقتصادی به خصوص در وضعیت کنونی پاندمی کووید ۱۹بسیاری ضروری است و می تواند تاحدی از تصمیمات نامناسب پیشگیری کند.

چرایی خودکشی در میان قشر تحصیل کرده

عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان با بیان اینکه افراد تحصیلکرده با مشکلات عدیده ای رو به رو هستند، درباره رابطه بین سطح تحصیلات و اقدام به خودکشی ادامه داد: افراد تحصیل کرده با کسب مدرک دانشگاهی به نوعی از سایر افراد متمایز می شوند. انتظار دارند که موقعیت بهتری از نظر اجتماعی و اقتصادی نسبت به کسانی که در مقاطع پایین تر هستند داشته باشند. اطرافیان نیز همین انتظار را از آنها دارند. بنابراین آنها به راحتی هر شغلی را نمی پذیرند و به درآمدهای پایین نیز راضی نمی شوند. همین سطح انتظارات بالا و عدم دستیابی به شان و جایگاه اجتماعی و اقتصادی مورد انتظار در مقطع کنونی که جامعه با مشکلات اقتصادی رو به رو است و شانس دستیابی به شغل مناسب فراهم نیست؛ قشر جوان و تحصیلکرده ما را دچار آسیب های روانی همچون افسردگی و انزواطلبی و ناامیدی می کند. مسیری که ممکن است آنها به سمت خودکشی سوق دهد. در حالیکه جوانانی که از تحصیلات دانشگاهی برخوردار نیستند انتظارات کمتری دارند و بعضا تلاش می کنند با آموزش مهارت های مختلف شانس خود را برای دستیابی به سایر مشاغل نیز محک بزنند. ضمن اینکه اطرافیان نیز انتظار زیادی از آنها ندارند.

وی درباره چرایی سخت بودن دسترسی به آمار خودکشی با بیان اینکه جوامع معمولا آمار رسمی اقدامات منجر به خودکشی را منتشر نمی کنند، خاطر نشان کرد: شاید یکی از دلایل آن امکان شیوع و تسری این اقدام در میان سایر اقشار جامعه به خصوص نوجوانان و جوانان باشد. تجربه نیز نشان داده است که خودکشی مانند سایر ناهنجاریهای اجتماعی زمینه و امکان تسری در میان سایر افراد را فراهم می کند. مثلا وقتی در یک مدرسه یک دانش آموز خودکشی می کند سایر دانش آموزان نیز ممکن است به این عمل گرایش پیدا کنند. همین روند باعث می شود که در سراسر دنیا در صورت اقدام به خودکشی در مدارس بلافاصله نسبت به تعطیلی مدرسه و توزیع دانش آموزان در مدارس دیگر اقدام کنند. اعلام میزان دقیق خودکشی در سطح جامعه نیز به شیوع بیشتر آن منجر می شود. بنابراین ممکن است که مسئولین نیز از اعلام این آمار به جهت حفظ امنیت روانی جامعه خودداری کند. با این وجود می بایست دسترسی پژوهشگران و برخی از اقشار جامعه که متولی این حوزه می باشد به آمار دقیق و به روز با جزئیات کامل مهیا شود.

چهار اقدام جهت پیشگیری از خودکشی نوجوانان و جوانان

شاوردی در پایان سخنان خود محدود کردن دسترسی به وسایل خودکشی مانند سموم و سلاح های گرم بسیار خطرناک، تعامل با رسانه هایی که گزارش های خودکشی را منتشر می کنند، پرورش مهارتهای زندگی اجتماعی- عاطفی در نوجوانان و شناسایی ، ارزیابی ، مدیریت و پیگیری زودهنگام افرادی که تحت تأثیر رفتارهای خودکشی قرار دارند را چهار اقدام جهت پیشگیری از خودکشی نوجوانان و جوانان که توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت است را عنوان کرد و گفت: اقدامات گسترده تر و تقویت و تسریع تلاشهای مستمر در پیشگیری از خودکشی برای نجات جان افراد در معرض خودکشی توسط سازمان بهداشت جهانی توصیه شده است. در ایران نیز اورژانس اجتماعی طی سالهای اخیر فعالیت های قابل توجهی در کاهش میزان مشکلات اجتماعی و روانی داشته است. ضروری است که با معرفی این سازمان در سطح جامعه و ظرفیت هایی تخصصی که در کاهش مسائل فوق دارد گامی در پیشگیری اقدام به خودکشی در میان اقشار آسیب پذیر برداریم.

 ایسنا