همشهری‌آنلاین: تقریبا ۲ ماه از شناسایی سویه جدید کرونا (اُمیکرون) در ایران می‌گذرد. در این مدت متخصصان و پزشکان در باره این سویه اطلاعاتی را ارئه داده‌اند اما هنوز سوالات بسیاری در این باره وجود دارد و مردم در تشخیص درستی و نادرستی اخبار دچار تردید می‌شوند. با دکتر علی رستگاری، پزشک اورژانس بیمارستان‌های تهران، در این باره گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:
آیا همه مبتلایان اُمیکرون باید به پزشک مراجعه کنند؟
این مهم‌ترین سوالی است که در این روزها می‌توان مطرح کرد. با توجه به گستردگی ابتلا و حجم بالای مراجعات و کمبود امکانات پزشکی که با آن مواجهیم واقعا اگر کسی حداقل ۲ دوز واکسن کرونا را تزریق کرده است و سابقه بیماری زمینه‌ای خاصی مخصوصا بیماری‌های تنفسی ندارد در صورتی که دچار علائم شد واقعا نیاز نیست به پزشک مراجعه کند چون اولا درمانی ندارد ثانیا فقط موجب می‌شود اگر کسی به درمان خاصی نیاز داشته باشد بیشتر معطل شود.
در شرایط این‌چنینی باید فرد در خانه بماند چون واقعا هیچ درمان تاییدشده‌ای نیست. مصرف ویتامین، شست‌وشوی بینی و مجرای تنفسی با آب‌نمک یا سرم شست‌وشو، استراحت و از همه مهم‌تر قرنطینه کارهای مهمی است که باید فرد مبتلا انجام دهد بعد رفته‌رفته با استراحت کردن حال بیمار بهبود پیدا می‌کند. ممکن است فرد کمی اذیت شود و از گلودرد، آبریزش یا سردرد رنج ببرد ولی با صبر و تحمل می‌تواند این روزها را بگذراند چراکه اگر به دکتر هم مراجعه کند خیلی چیزی عوض نمی‌شود. پزشک هم علامتی درمان می‌کند مثلا اگر کسی بدن‌درد دارد مسکّن تجویز می‌کند که الحمدالله در همه خانه‌های ایرانی مسکّن پیدا می‌شود. بنابراین وقتی کسی این علائم را دید همین مسکّن و ویتامین را بخورد و در قرنطینه بماند و استراحت کند و حتی‌الامکان به پزشک مراجعه نکنند.
بعضی افراد خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، آیا لازم است؟
هیچ جایی آنتی‌بیوتیک در درمان اُمیکرون تجویز نمی‌کنند. در بعضی موارد خاص ممکن است پزشک به دلیل تب بالا و ترشحات غلیظ مجبور شود آنتی‌بیوتیک تجویز کند که این هم شاید در زیر ۵۰ درصد موارد باشد. به طور کلی مریض نباید خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف کند اگر دید علائمش خوب نمی‌شود یا تبش بالا رفته است باید به پزشک مراجعه کند.
حتی بعضی از همکاران ما متاسفانه بدون شاهد علمی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند. در صورتی که می‌توان برای درمان ترشحات پشت حلق یک شربت خلط‌آور یا حتی از شربت‌های گیاهی که در داروخانه‌ها وجود دارد استفاده شود که باعث تخلیه ترشحات می‌شود.
شست‌وشو با آب نمک هم تاثیر زیادی دارد. حالا که کشور تحت فشار مضاعفی قرار گرفته است و کارخانه‌های سرم‌سازی ما توانایی ساخت این همه سرم را ندارند بهتر است مردم این سرم‌ها را خودشان درست کنند. درست است که این سرم شست‌وشو است و آن سرم تزریقی اما بسته‌بندی یکسان دارد و در یک جا تولید می‌شود در نتیجه مردم حتی‌الامکان از داروخانه‌ها سرم نگیرند و خودشان با یک لیوان آب جوشیده سردشده و سر قاشق چایخوری نمک که می‌شود ۰/۹ درصد آب‌نمک درست کنند و بینی و گلو را شست‌وشو دهند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم در بیمار بیشتر از ۵ روز طول بکشد، تب بالای ۳۸/۵ درجه، بی‌اشتهایی خیلی شدید، سرفه مقاوم به درمان، افت اکسیژن خون یا کسی که سابقه بیماری تنفسی دارد و براثر بیماری نفس‌تنگی پیدا کند کسی که ضعف سیستم ایمنی دارد بعد از ۵ روز حتما به پزشک مراجعه کند چون شاید به آنتی‌بیوتیک یا درمان قوی‌تر نیاز داشته باشد. البته این شرایط درصد کمی را شامل می‌شود. اکثریت قریب به اتفاق مبتلایان علائم خفیفی دارند. من امروز ۱۰۷ بیمار مبتلا به اُمیکرون دیدم در این ۱۰۷ بیمار واقعا هیچ‌کدام نیاز نداشتند به پزشک مراجعه کنند. همه ۲ تا ۳ روز اول کمی تب داشتند و گرفتگی بینی و صدا مثل سرماخوردگی‌های سابق که بعد از چند روز استراحت خوب می‌شوند.
هر سرفه‌ای در بیماران مبتلا به کرونا نشانه شدت بیماری و درگیری ریه است؟
سرفه مکانیزم دفاعی بدن است که علل مختلفی دارد آلرژی، ناراحتی معده و... ولی در جریان بیماری ویروسیِ دستگاه تنفسی فوقانی سرفه مکانیزم دفاعی بدن است و نباید خیلی هم سرکوبش کرد. بعضی افراد داروهای قوی ضد سرفه مصرف می‌کنند که این باعث فلج شدن مکانیزم دفاعی بدن می‌شود. اما گاهی بیمار خیلی اذیت می‌شود مثلا شب تا صبح مانع استراحتش می‌شود در این موارد می‌توان درمان ضد سرفه انجام داد. سرفه نه دلیل شدت بیماری است نه نشانه درگیری ریه. البته منظورمان سرفه‌های معمولی است ولی اگر سرفه‌ای طول بکشد و در مقابل درمان مقاوم باشد می‌تواند نشانه شدت بیماری باشد ولی سرفه معمولی که مثلا در طول روز ۱۰ ـ ۲۰ تا باشد و در حین آن ترشحات تخلیه شود یا بیمار با سرفه کردن احساس راحتی کند دلیل درگیری ریه یا دستگاه تنفسی تحتانی نیست.
بعضی از مبتلایان به دلیل نگرانی از درگیری ریه سی‌تی‌اسکن انجام می‌دهند، این کار درست است و آیا ضرری ندارد؟
در جریان سویه‌های قبلی کرونا که درصد درگیری ریه زیاد بود، نیاز به انجام سی‌تی‌اسکن وجود داشت، البته آن زمان هم برای همه بیماران لازم نبود و در صورت وجود ۵ علت باید بیمار کووید سی‌تی‌اسکن انجام می‌داد.
سی‌تی‌اسکن ۷۰ برابر یک عکس معمولی اشعه دارد. ما در طول روز از طریق طبیعت، اشعه خورشید، مایکروویو، موبایل و... اشعه‌های زیادی به بدنمان وارد می‌شود ولی یک سی‌تی‌اسکن به اندازه ۳ سال اشعه‌ای که کل طبیعت به بدن ما وارد می‌کند در ۵ دقیقه وارد بدن می‌کند یعنی این‌قدر خطرناک است و یک سی‌تی نابجا کار بسیار اشتباهی است و آسیب زیادی به بدن وارد می‌کند.
در جریان سویه اُمیکرون واقعا درگیری ریه نادر است و ما حتی در مراکز تحقیقاتی و در بیمارستان‌ها که این همه موارد عجیب‌وغریب می‌بینیم شاید از هر ۱۰۰ مورد یک مورد درگیری ریه داشته باشیم. قبل از شیوع ویروس کرونا وقتی کسی دچار سرماخوردگی می‌شد سی‌تی‌اسکن ریه انجام نمی‌داد و الان هم نباید مردم بدون صلاح‌دید پزشک این کار را انجام دهند.
با این‌که گفته می‌شود در اُمیکرون درگیری ریه وجود ندارد، پس چرا آمار مرگ کرونا در روزهای اخیر بالا رفته است؟
ببینید باید به این دقت کنیم هنوز گونه‌های دلتا و گونه‌های دیگر کرونا در جامعه در چرخش است از طرف دیگر این‌قدر آمار اُمیکرون بالاست که مرگ‌ومیر ۶۰ تا ۷۰ نفر حتی اگر بر اثر سویه اُمیکرون باشد، باز هم کم است شاید ما در هفته‌های آینده به ۴۰ میلیون ابتلا برسیم یعنی بالای ۴۵ درصد جامعه. وقتی یک بیماری این‌قدر شایع است روزی ۱۰۰ تا مرگ خیلی زیاد نیست و ناچیز در نظر گرفته می‌شود وقتی آمار مرگ بالاست که ما ۱۰ تا مریض داریم و از بین آن‌ها یک نفر جان خود را از دست دهد. وقتی ما با یک اپیدمی مواجهیم که تقریبا همه کشور را دربر می‌گیرد این آمار مرگ ناچیز به شمار می‌رود.
به یاد داشته باشیم اُمیکرون بیماری بی‌خطری نیست و مرگ‌ومیر در میان مبتلایان اتفاق می‌افتد، ولی معمولا چندفاکتوری است یعنی عوامل دیگری دست به دست هم می‌دهند و باعث مرگ می‌شوند که این اتفاق در میان افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند رخ می‌دهد. و تاکید می‌کنیم مرگ‌ومیر بین کسانی که به طور کامل واکسینه شده‌اند اتفاق نمی‌افتد.
چطور از این انتشار گسترده بیماری جلوگیری کنیم؟
خواهشی که از شما به عنوان فعالان رسانه داریم این است که مدام در گزارش‌هایتان اطلاع‌رسانی کنید بیماران مبتلا به اُمیکرون حتما خودشان را قرنطینه کنند. درست است که بسیاری از مبتلایان به این سویه حال عمومی خوبی دارند و می‌توانند کارهای روزانه‌شان را به راحتی انجام دهند اما خواهش می‌کنیم در خانه بمانند چون اگر به فعالیت روزانه‌شان ادامه دهند باعث انتشار بیماری می‌شوند. بیماران حداقل ۵ روز در خانه در قرنطینه بمانند تا از انتشار وسیع بیماری جلوگیری شود.
متاسفانه در تصمیم‌گیری‌ها تعلل داریم و روزهای طلایی را برای کنترل بیماری از دست می‌دهیم. امروز بالای ۲۰ کارمند بانک به من مراجعه کردند که علائم اُمیکرون داشتند و می‌گفتند همه کارمندان بانک مبتلا شده‌اند. در صورتی که اگر سریع‌تر تصمیم‌گیری شود و تدابیر لازم اندیشیده شود با این موج مواجه نمی‌شدیم و هم این فشار روی کادر درمان نیست و هم مردم کمتر گرفتار می‌شدند.
در برگزاری جشنواره هم پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشد که در شرایط بیماری بسیار خطرناک بود. ازدحام جمعیت در فضای کوچک در حالی که بسیاری از افراد ماسک نداشتند واقعا خطرناک بود. وزارت بهداشت فقط غرفه‌ای را در نظر گرفته بود که تب را می‌سنجیدند در حالی که در این سویه همه افراد تب ندارند و این کاری بیهوده است. درواقع فقط کاری سمبلیک انجام شده بود که نقشی در کنترل و پیشگیری نداشت.
مشکلی که وجود دارد این است که کارفرمایان مثل قبل با کارمندان و کارگران همکاری نمی‌کنند و به راحتی به آن‌ها مرخصی نمی‌دهند.
بله، اتفاقا من در این مدت موارد زیادی دیدم که بیماران از من خواسته‌اند برایشان تست بنویسم در صورتی که واقعا نیاز نیست چون ما واقعا کیت‌های تخصصی این سویه را نداریم و این کیت‌هایی که داریم شاید حداکثر ۳۰ درصد دقت داشته باشند. آن وقت فرد علامت دارد ولی تست منفی نشان می‌دهد و کارفرما با استناد به تست از فرد بیمار می‌خواهد در محل کار حاضر شود.
از کارفرمایان عزیز می‌خواهم در این شرایط سخت اقتصادی هزینه و بار اضافه روی دوش مردم نگذارند چراکه این تست‌ها از نظر علمی هم ارزشمند نیست. تاییدیه پزشک یا حتی صرف داشتن علائم پیش‌گفته به معنی ابتلای فرد به اُمیکرون است و خود کارفرما باید از حضور فردی که علائم دارد در محل کار جلوگیری کند.
۵ روز قرنطینه کافی است؟ خیلی عددهای متفاوتی در این باره گفته شده.
این خیلی سوال حساسی است. اُمیکرون همزمان با شروع تعطیلات ژانویه در اروپا و آمریکا وارد شد و در آن زمان بیشتر مبتلایان از میان کادر درمان و کادر پروازی بود که به شدت نیاز بود سر کار باشند به همین خاطر در این کشورها ۵ روز را برای قرنطینه در نظر گرفتند از طرف دیگر اساتید ما تاکید دارند حداقل ۷ روز باید در قرنطینه بمانند حتی بعضی از پزشکان می‌گویند مواردی بوده که بعد از ۲ هفته فرد تستش مثبت بوده است. اما ما می‌گوییم اگر بیماری علائمش خفیف بوده و بعد از ۵ روز همین علائم هم وجود ندارد خیلی سخت است که ۱۴ روز در قرنطینه بماند در زمان دلتا اغلب افراد مبتلا حال عمومی خوبی نداشتند و اگر می‌خواستند هم نمی‌توانستند به زندگی عادی برگردند، ولی در این سویه که افراد مبتلا حال عمومی‌شان خوب است یا بعد از ۵ روز کاملا خوب می‌شوند همین ۵ روز خوب است.
بهتر است اتفاق روی همین ۵ روز باشد چراکه علمی است و در آمریکا و اروپا هم همین ۵ روز اجرا شد. بنابراین خواهش می‌کنیم حداقل همین ۵ روز را در قرنطینه بمانند مگر این‌که کسی بعد از ۵ روز علائمش ماندگار باشد و لازم باشد بیشتر استراحت کند.
اُمیکرون یک بیماری ساده است یا می‌تواند دردسرساز هم باشد؟
سوال خوبی مطرح کردید. به‌جد تاکید می‌کنم مردم اُمیکرون را دست‌کم نگیرند. بزرگ‌ترین خطری که وجود دارد این است که مردم بگویند اُمیکرون یک سرماخوردگی ساده است و خوب می‌شود. ما اصطلاح اُمیکرون مزمن را هم داریم. اگر در ۵ روز اول بیماری استراحت کافی نشود و بیماری دست‌کم گرفته شود و به خوبی به توصیه‌ها عمل نشود و فرد به عفونت ثانویه دچار شود ممکن است فرد به بیماری مزمنی دچار شود و تا چند ماه ضعف و بی‌حالی در بیمار باقی بماند و به مصرف آنتی‌بیوتیک‌های قوی به دلیل عفونت شدید نیاز پیدا شود.
درست است که در این سویه میزان کشندگی کم شده ولی مردم نباید آن را دست‌کم بگیرند اُمیکرون یک سرماخوردگی ساده نیست به‌هرحال گونه جهش‌یافته کوویدی است که ۳ درصد مرگ‌ومیر داشت و اگر عفونت در فرد بیمار سوار شود، مدت‌زمان بیماری طولانی خواهد شد و بیماری ساده به بیماری سختی تبدیل می‌شود که تا یک ماه بیمار را درگیر می‌کند. استراحت، شست‌وشو با آب‌نمک و مصرف مایعات در زوزهای اول بیماری در بهبود حال بیماران و تسریع روند درمان نقش بسیار مهمی دارد.
میزان ابتلای کودکان در این سویه بالاست. لطفا در این باره توضیح دهید و بگویید میزان درگیری کودکان چقدر است؟
متاسفانه در این سویه، بسیار بیشتر از موج‌های قبل کودکان مبتلا می‌شوند و می‌توان گفت نسبت به بزرگسالان بیشتر درگیر شده‌اند و نیاز به بستری هم زیاد شده است. بیمارستان‌های کودکان آمار بستری‌هایشان بالا رفته دلیلش این است که کودکان هنوز واکسینه نشده‌اند. در این مدت مدارس و مهدکودک‌ها هم باز شد و بسیاری از بچه‌ها از این طریق مبتلا شدند و به والدین هم انتقال دادند.
بچه‌ها واکسن نزده‌اند از طرفی بدنشان حساس است و این باعث درگیری بیشتر آن‌ها در سویه جدید شده است. متاسفانه درگیری ریه و افت اکسیژن خون در میان کودکان مبتلا وجود دارد و حتی بسیاری از بچه‌ها به دلیل درگیری ریوی رمدسیویر دریافت می‌کنند. به همین دلیل باید سریع‌تر بچه‌ها واکسینه شوند.
اما پدر و مادرها برای واکسینه کردن بچه‌ها استقبال چندانی نداشته‌اند.
بله بسیاری از پدر و مادرها ابراز نگرانی می‌کنند ولی ما خواهش می‌کنیم اکنون که مجوزهای لازم برای واکسیناسیون کودکان زیر ۱۱ سال از سوی نهادهای ذی‌ربط صادر شده است حتما این کار را انجام دهند.
به طور کلی واکسیناسیون کووید پرخطر بود در تاریخ پزشکی سابقه نداشته کمتر از یک سال پس از شیوع بیماری واکسن بیماری ساخته شود و تزریق شود، اما خدا را شکر انجام شد و نتیجه خوبی داشت. الان هم از والدین می‌خواهیم حتما بچه‌ها را واکسینه کنند.
