سرویس تاریخ «انتخاب»؛ و مسلم است که بازداشت شبانه به آن گونه‌ای که نگاشتیم، در کشور ما از لطف و التفات فراوان برخوردار است، زیرا که مزایای بسیاری دارد. همین که نخستین ضربه به در کوفته شود، دل همه‌ی سکنه‌ی آپارتمان از رعب و وحشت می‌گیرد. قربانی از رخت‌خواب گرم بیرون آورده می‌شود، هنوز دست‌خوش ناتوانی نیمه‌خواب‌آلودگی است، گرفتار اختلال حواس شده است. در بازداشت‌های شبانه، عمال دستگاه امنیت از حیث نیرو برتری دارند: در برابر یک تن که هنوز جلوی شلوارش را نبسته است. چندین نفر هستند و اسلحه دارند. در خلال مدتی که ممکن است کار تدارک و تفتیش دوام بیابد، بیم آن نمی‌رود که خیلی محتمل هواداران قربانی دمِ درِ خانه ازدحامی به راه اندازند. حمله و هجوم پلیس به عمارتی، سپس به عمارت دیگر، و فردا به سومین یا چهارمین عمارت به تدریج و دور از عجله صورت می‌گیرد و همین امر امکان می‌دهد که از وجود افراد پلیس به نیکوترین وجهی بهره‌برداری شود و شماره‌ی مردمی که به زندان اندخته می‌شوند، از شماره‌ی افراد پیش‌گفته، افراد پلیس شهر بیش‌تر باشد.
و از این چیزها گذشته، بازداشت‌های شبانه حسن دیگری هم دارد، نه سکنه‌ی آپارتمان‌های همسایه و نه مردم خیابان‌های شهر می‌توانند ببینند که در یک شب چند نفر برده شده‌اند... این‌گونه بازداشت‌ها که مایه‌ی خوف و وحشت نزدیک‌ترین همسایگان است، برای دورترین همسایگان حادثه‌ای نیست. گویی که چیزی اتفاق نیفتاده است. همان رشته اسفالتی که شبانه عبور ماشین‌های زندانیان را می‌بیند، روز، شاهد رژه‌ی جوانان و پرچم‌ها و گل‌ها و سرودهای شادمانه‌شان می‌شود.
بازداشت‌شناسی فصل مهمی از درس زندان‌شناسی عمومی است و بر پایه‌ی یکی از تئوری‌های سنگین و پر و پا قرص زندگی اجتماعی استوار شده است. بازداشت‌ها طبقه‌بندی‌ای دارند که بر معیارهایی گوناگون (بازداشت در روز روشن، بازداشت شبانه، بازداشت در محل اقامت، در محل کار، در سفر، بار اول و بار دوم، جدا جدا یا گروهی) بنیاد نهاده می‌شود. بازداشت‌ها بر حسب میزان تعجب و حیرتی که خواسته می‌شود، بر حسب میزان مقاومتی که گمان می‌رود نشان داده شود، از هم بازشناخته می‌شوند. اما در ده‌ها میلیون مورد، مطلقا انتظار هیچ‌گونه مقاومتی نرفته بود. و وانگهی هیچ‌گونه مقاومتی دیده نشد. بازداشت‌ها بر حسب سخت‌‌گیری در تفتیشی که باید صورت بگیرد، بر حسب این‌که باید پیش از ضبط اموال سیاه برداشته شود یا سیاهه برداشته نشود، بر حسب این‌که باید درِ اتاق یا آپارتمان مهر و موم شود، بر حسب این‌که باید زن را از پی شوهر بازداشت کرد و بچه‌ها را به یتیم‌خانه فرستاد یا بقیه‌ی اعضای خانواده را نفی بلد کرد، یا این‌که پدر و مادر را به بازداشتگاه فرستاد، از هم باز شناخته می‌شود.
ادامه دارد...
منبع: الکساندر سولژنیتسین، «مجمع‌الجزایر گولاک»، ترجمه‌ی عبدالله توکل، خواندنیها، شماره‌ی ۹۲، سال سی‌وچهارم، سه‌شنبه ۱۵ تا شنبه ۱۹ مرداد ۱۳۵۳، صص ۲۳ و ۲۴.
