در 'وزارت خارجه' چه خبر است؟

علی اکبر فرازی سفیر سابق ایران در رومانی با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو درباره ریشه ناکارآمدی وزارت خارجه دیدگاه خود را چنین بیان داشت.

•    متاسفانه در چند سال گذشته وزارت خارجه تا حدودی از نیروهای کارشناسی خالی شده است. این اقدام از زمان آقای متکی و به بهانه های مختلف شروع شد. با خالی شدن وزارت خارجه از نیروهای دلسوزی که مورد تایید نظام بوده و در مسائل مختلف دیپلماتیک و بین المللی امتحان خود را پس داده بودند جای آنها با کارشناسان مجرب پر نشد.

•    این گفته به هیچ وجه نافی زحماتی کارشناسانی که اکنون در وزارت خارجه هستند نیست؛ بلکه سخن در این باره است که وزارت خارجه قبل از آنکه کارشناسان زبده ای تربیت کند صرفا به تصفیه و بازنشستگی اجباری کارشناسان نخبه دست زد و مجبور شد نیروهایی را به خدمت بگیرد که خیلی در زمینه مسائل بین المللی تجربیات بزرگ و ارزشمندی نداشتند.

•    از سوی دیگر وزارت خارجه فاقد نگاه و استراتژی جامع و کلی به مسائل جهانی و پیرامونی است. وزارت خارجه در حقیقت به وزارت خانه ای تبدیل شده است که تنها کارهای روزانه و عکس العملی انجام می دهد. یعنی اتفاقاتی روی می دهد و سپس وزارت خارجه بر اساس آن اتفاقات به این فکر می افتد که موضع گیری داشته باشد یا خیر. غافل از این که وزارت خارجه باید دیدبان نظام باشد و از موضعی بالا تحولات پیرامونی و بین المللی را رصد کند و چالش ها و فرصت ها را شناسایی کرده و برای این موضوعات برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت داشته باشد.

•    متاسفانه در چند سال گذشته وزارت خارجه فقط به صورت واکنشی و عکس العملی دست به اقدام می زند و در این عکس العمل ها نیز هیچگاه شاهد ابتکار و برنامه ریزی نبوده ایم. یعنی به محض آنکه دیگران اقدامی انجام می دهند وزارت خارجه یا سکوت اختیار کرده و یا عکس العملی غیرمناسب نشان داده است.

•    نمونه اخیر این رویکرد واکنش به اعدام شهروندان ایرانی در عربستان است. فارغ از اینکه این شهروندان جرمی مرتکب شده یا نشده اند، وزارت خارجه و بخش کنسولی وزارت خارجه از قبل می دانست که این شهروندان در بند رژیم سعودی هستند. لذا با اتکا به قوانین و کنوانسیون های بین المللی وظیفه وزارت خارجه و حق شهروندان ایرانی بود که وکیل داشته باشند تا از حقوق آنها دفاع شود.

•    اما متاسفانه وزارت خارجه آنقدر در این موضوع از خود سهل انگاری نشان داد که این شهروندان بدون هیچگونه جلسه محاکمه ای اعدام شدند.

•    به اعتقاد من در این موضوع اگر وزارت خارجه از قبل موضع گیری نشان می داد و در مجامع بین المللی طرح دعوی و یا حداقل طرح موضوع می کرد شاید رژیم سعودی به این راحتی جرات نمی کرد که قوانین و مقررات کنوانسیون های بین المللی از جمله کنوانسیون حقوق کنسولی را نادیده بگیرد.

•    درباره مسائلی که در عرصه روابط بین الملل وجود دارد نیز عملکرد وزارت خارجه نشان می دهد که از قبل برنامه تعیین شده ای برای برخورد با موضوعات و تحولات روی داده ندارد.

•    از یکسو مجلس بحث کاهش روابط با فلان کشور را مطرح می کند و از سوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه مطلب دیگری را بیان می کند. این امر نشان می دهد که ما با یک ناهماهنگی روبرو هستیم و دود این ناهماهنگی بیش از آنکه به چشم اشخاص برود، به چشم کل نظام می رود و خدای نخواسته حقوق حقه ما را تضعیف می کند.

•    من امیدورام که جناب آقای صالحی با استفاده از تجربیات کسانی که به ناحق کنار گذاشته شدند به این مهم پرداخته و نه در شعار و نه برای دلخوش کردن چند نفر بلکه در عمل از تجربیات ارزشمندی که حاصل خون دل خوردن های دیپلمات های کارکشته ما است استفاده کنند.

•    ما اکنون با تمامی همسایگان خود روابط اگر نگوییم نامناسب، روابط نامشخصی داریم. معلوم نیست همسایه ای که امروز ما برای او آغوش باز می کنیم و سینه چاک می دهیم و دوست و برادر خطابش می کنیم، چگونه در بیست و چهار ساعت بعد یکباره به عامل صهیونیست تبدیل می شود و شعارهایی داده می شود که اصلا قابل مقایسه با شعارهای بیست و چهار ساعت قبل نیست.

•    این موضوع نشان از یک سردرگمی در سیاست خارجی است. در حالی که ما باید با توجه به سه اصل بنیادی عزت، حکمت و مصلحت سیاست مدونی داشته باشیم و بر اساس آن حرکت کنیم.

•    سردرگمی و عدم کارآمدی وزارت خارجه به دلیل عدم استقلال در تصمیم گیری های کارشناسی می باشد. این موضوع یک آفت برای وزارت خارجه محسوب می شود که قبل از آنکه به کار کارشناسی متکی باشد و کار کارشناسی را به مقامات مافوق خود منتقل کند برعکس عمل کرده و نگاه کند دیگری چه می خواهد تا همان را بگوید.

•    به اعتقاد من وزارت خارجه باید درباره هر موضوعی کار کارشناسی انجام دهد و نتیجه آن را به مقامات مسئول گزارش دهد و آنگاه هرچه مصلحت کشور ایجاب می کند بر آن اساس عمل شود.

•    اگر خدای نخواسته کسی در جایگاهی قرار داشته باشد که نتواند منافع ملی کنونی ما را تشخیص دهد؛ وزارت خارجه نمی تواند سکوت کند و بگوید من بر اساس میل آقای الف یا ب عمل می کنم؛ بلکه باید بر اساس کار کارشناسی عمل کند.