پایگاه خبری «انتخاب» / لیلا مرگن: جدیدترین دستپخت شهردار تهران برای این کلانشهر، تصمیمی است که به شدت بر سلامت منابع آب زیرزمینی پایتخت تاثیر خواهد داشت. شهردار انقلابی شهر تهران در اقدامی عجیب بر خلاف منویات صریح مقام معظم رهبری که اراضی یاس را با هدف توسعه فضای سبز به شهر تهران هبه کرده است، قصد دارد سایت زباله‌ای در کارخانه آسفالت متروکه در مجاورت اراضی معروف به 54 هکتاری سوهانک راه‌اندازی کند. گویا به پیشنهاد شهردار منطقه یک، قرار است سایت بارگیری میانی پسماند خانگی اوشان به اراضی سوهانک منتقل شود. در حالی چنین تصمیمی از سوی شهرداری گرفته شده است که این اراضی یکی از سرمنشاءهای اصلی آبخوان تهران است و 10 درصد آب موجود در آبخوان تهران از این سرشاخه تغذیه می‌شود. کارشناسان بر این باورند که در صورت ایجاد سایت زباله در این منطقه، بدون شک شیرابه‌های این سایت به داخل زمین نفوذ کرده و آبخوان تهران را آلوده می‌کند. موضوع وقتی حساس‌تر می‌شود که بدانیم دست کم 30 درصد آب شرب تهران در سال‌های نرمال و نه سال خشکی مانند امسال از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود. آب زیرزمینی بدون هیچ تصفیه خاصی از زیر زمین برداشت شده و پس از طی فرایند کلرزنی، وارد مدار مصرف می‌شود. پس در صورت اجرایی شدن تصمیم شهردار تهران، احتمالا از این پس شهروندان پایتخت، آب با طعم زباله خواهند نوشید.

علیرضا زاکانی شهردار تهران این روزها فقط به حضور در همایش‌های نفتی علاقه نشان نمی‌دهد. او در حال گشت‌زنی در اراضی واگذار شده به تعاونی‌هاست. سه شنبه سوم خرداد ماه از اراضی مرادآباد بازدید کرده است و قبل از آن یعنی در 26 اردیبهشت ماه از اراضی سوهانک و هفته قبل‎تر هم نیم نگاهی به اراضی فرحزاد انداخته است. وجه مشترک همه این زمین‌ها گیر و گرفت‌های حقوقی مالکان این زمین‌ها برای ساخت و ساز در آن است اما نکته‌ای که نگران کننده است، خوابی است که او برای اراضی سوهانک دیده است!

انتقال سایت زباله اوشان به سوهانک
سال 98، شهردار منطقه یک در نامه‌ای به شهردار وقت تهران درخواست می‌دهد که سایت بارگیری میانی پسماند خانگی واقع در بلوار اوشان به اراضی سوهانک منتقل شود. درخواستی که با واکنش معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران روبرو می‌شود.

مدیر کل وقت به شهردار منطقه یک می‌نویسد که این درخواست با اسناد بالادستی مغایرت دارد و همچنین وجود برخی کسری مدارک و مستندات را هم گوشزد می‌کند.

در این نامه اشاره می‌شود که برای اجرای این درخواست، شهردار منطقه یک باید علاوه بر ارائه سند مالکیت زمین پیشنهادی، رضایت نامه مالکین مشاعی منطقه را داشته باشد.همچنین بررسی همه جانبه به دلیل همجواری سایت پیشنهادی از حیث کاربری با اراضی پروژه مجتمع گردشگری تفرجگاهی و ورزشی 54 هکتاری سوهانک متعلق به شرکت تعاونی مسکن کارکنان جنگل‌ها و مراتع را هم در دستور کار قرار دهد.

در این نامه به قرار گرفتن عرصه در مجاورت آبریزگاه‌های اصلی تهران اشاره می‌شود و به شهردار منطقه یک اعلام می‌شود که درخواستش حتما باید در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان بررسی شود. همچنین لزوم اعلام موافقت شورای تامین استان، جهادکشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط زیست به او گوشزد می‌شود.

در این نامه همچنین تاکید می‌شود: «با توجه به موقعیت مورفولوژیکی سایت پیشنهادی و چشم‌انداز آن و محدودیت پهنه‌های طرح راهبردی حریم پایتخت از حیث احداث مستحدثات حجیم در این پهنه و ارزش بالای اقتصادی ملک و موقعیت بالقوه مکانی مناسب آن برای ایجاد مجموعه‌های گردشگری، تفریحی و ورزشی (فعالیت‌های سازگار با پهنه و حریم) می‌تواند از این ملک به‌عنوان فرصتی مطلوب برای تحقق سیاست ایجابی توسعه پایدار حریم مورد توجه قرار گرفته و جهت احداث سایت میانی پسماند آن منطقه با توجه به همجواری شهرداری منطقه چهار با رایزنی و کارشناسی مشترک در مکان‌یابی زمین جایگزین برای احداث ایستگاه میانی در دستور کار قرار گیرد.»

اما گویا شهرداری منطقه یک دست از این پیشنهاد خود بر نمی‌‎دارد و همچنان پیگیر انتقال سایت زباله اوشان به کارخانه آسفالت متروکه مجاور قطعه 54 هکتاری سوهانک است. قطعه‌ای که به تعاونی کارکنان سازمان جنگل‌های سابق یا همان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری فعلی واگذار می‌شود اما به دلایل فنی به آنها مجوز ساخت نمی‌دهند و در نهایت با دستور مقام معظم رهبری ساخت ساز در این منطقه برای همیشه متوقف می‌شود تا این محدوده در خدمت فضای سبز شهر تهران قرار بگیرد.

صدور دستور ساخت سایت زباله در اراضی سوهانک
آن‌طور که اهالی سوهانک خبر می‌دهند، گویا علیرضا زاکانی شهردار تهران در جریان بازدید روز دوشنبه 26 اردیبهشت خود از منطقه سوهانک، دستور ایجاد سایت زباله در کارخانه متروکه آسفالت را می‌دهد.

به گفته مردم، زاکانی قرار بود ساعت 9:30 صبح برای بازدید به سوهانک مراجعه کند اما به دلیل تجمع مردمی که با این تصمیم شهردار مخالف بودند، زاکانی با تاخیر ساعت 14:30 دقیقه به سوهانک می‌آید و البته توجهی هم به اعتراضات نمی‌کند.

داستان قطعه 54 هکتاری سوهانک از آن داستان‌های طولانی است. به گفته اهالی از قبل از سال 68، بر اساس ماده 31، 32 و 56 واگذاری اراضی، بخشی از زمین‌های ملی در اختیار تعاونی‌های مسکن قرار می‌گیرد تا به اشخاص برای ساخت مسکن منتقل شود. قطعه‌ای از این زمین‌ها که بعدها به قطعه 54 هکتاری سوهانک مشهور می‌شود، به تعاونی کارکنان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری وقت واگذار می‌شود. کارکنان این مجموعه با قیمت‌های آن زمان که البته به صورت تعاونی با آنها حساب می‌شود، هر یک قطعه‌ای زمین با ثبت در دفترخانه رسمی دریافت می‌کنند اما 30 سال است مالک زمینی هستند که اجازه ورود به آن، به آنها داده نشده است.

مالکان قطعه 54 هکتاری سوهانک می‌گویند به دلیل قرار گرفتن این قطعه در لبه گسل به آنها اجازه ساخت و ساز داده نشده است. بنابراین آنها سال 86 به دیوان عدالت اداری می‌روند و در آنجا رای به نفع آنها صادر می‌شود. شهرداری ورود می‌کند و برای شکستن رای شکایت می‌کند. رای از دادگاه بدوی به تجدید نظر می‌رود اما آنجا هم رای به نفع مالکان این قطعه صادر می‌شود. شهرداری رای را به شعبه تشخیص می‌برد و مجددا در این شعبه هم عینا همان رای قبلی تایید می‌شود. مالکان زمین به اداره حریم شهرداری می‌روند تا مجوز ساخت بگیرند اما درخواستشان در این اداره گیر می‌کند تا اینکه در سال 87 پس از سخنان مقام معظم رهبری، خود دیوان عدالت اداری مجددا به پرونده ورود می‌کند و رای را می‌شکند.

مالکان از سیاست‌های دوگانه حاکم در منطقه شکایت دارند، زیرا با وجود حساسیت منطقه سوهانک، شهرداری در کوچه بشارت به جای اراضی ایرانمهر زمین معوض به کارکنان مجلس داده است و در دوره قالیباف، مجوز ساخت از هفت طبقه در این کوچه تبدیل به 16 طبقه می‌شود و اکنون کارکنان مجلس در حال ساخت و ساز در این کوچه هستند.

مالکان قطعه 54 هکتاری سوهانک می‌گویند که شهرداری 11 سال پیش 30 هکتار از زمین‌هایشان در سوهانک را گرفته و به جای آن سه هکتار زمین در منطقه 22 و نزدیکی دریاچه به آنها داده است و اعلام کرده قصد دارد در زمین سوهانک فضای سبز ایجاد کند اما تا کنون یک بوته هم در زمینی که تحویل گرفته، نکاشته است. شهرداری به بقیه مالکان هم گفته است که بالای فاز 12 پردیس در روستای واصفجان که سرزمین بی‌آب و علفی است، زمین معوض خواهد داد.

در حالی که نه مالکان قطعه 54 هکتاری و نه مالکان شهرک لاله و قائم موافق تصمیم شهرداری نیستند، زاکانی تصمیم گرفته است که زباله‌های مرکز دپوی بلوار اوشان را به کارخانه متروکه آسفالت در زمین‌های سوهانک منتقل کند. اقدامی که نه تنها بر خلاف دستور مقام معظم رهبری درباره توقف هر گونه ساخت و ساز در این منطقه است، بلکه قطعا سلامت منابع آب زیرزمینی دشت تهران را تهدید خواهد کرد.

منابع طبیعی تهران هیچ مجوزی به شهرداری نداده است
اگرچه در درخواست اولیه برای انتقال این سایت زباله، بر لزوم کسب مجوز از منابع‌طبیعی تاکید شده است اما رضا بیانی مدیر کل منابع طبیعی استان تهران در گفت‌وگو با «انتخاب» تاکید می‌کند: ما چنین مجوزی برای انتقال سایت زباله صادر نکرده‌ایم. این سایت داخل محدوده شهر است و داخل محدوده بودن یعنی یا وزارت راه و شهرسازی و یا شهرداری باید برای این اقدام مجوز صادر کند.

او ادامه می‌دهد: بحثی که وجود دارد، این است که اینجا حوضه آبخیز سوهانک است. میزان خط برف و بارندگی در این منطقه بالاست. هر سایت زباله‌ای اگر برای این منطقه مطرح شود، شیرابه‌های آن وارد آبرفت تهران شده و در نهایت به دشت منتقل می‌شود. در نتیجه چاه‌های این قسمت به خصوص جنوب البرز، آلوده می‌شود.

بیانی می‌گوید: دستوری که مقام معظم رهبری داده است، این است که هیچ ساخت و سازی در جنوب البرز نداشته باشیم. من فکر می‌کنم این تصمیم بر خلاف آن دستور باشد. دستورالعمل به این صورت است که در جنوب البرز باید در رابطه با تقویت پوشش گیاهی تلاش بکنیم نه اینکه از این دست سایت‌ها ایجاد کنیم.

او اضافه می‌کند: چنین اقدامی باعث می‌شود که هم پوشش گیاهی از بین برود و هم اینکه آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی منطقه بر اساس شرایط هیدرولوژیکی حادث شود.

به گفته بیانی حفظ آبخوان از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است اما منابع طبیعی از منظر حفاظت از جنگل‌های منطقه می‌تواند به مسئله ایجاد سایت زباله ورود کند زیرا این قطعه در محدوده پارک جنگلی سوهانک است و هنوز احاله مدیریت پارک جنگلی سوهانک انجام نشده است. ما با این قضیه کاملا مخالف هستیم و جلوی آن را خواهیم گرفت.

ایجاد آلودگی در سرمنشا 10 درصد از آبخوان تهران
اویس ترابی رئیس اندیشکده زیست‌پذیری شهری نیز در گفت‌وگو با «انتخاب» درباره تبعات تغییر مکان سایت دفن زباله بیان می‌کند: این منطقه هدیه رهبری به شهر تهران است و هر اقدامی، بر خلاف منویات رهبری و تخلف است.

او درباره تاریخچه اراضی سوهانک می‌گوید: آن اراضی متعلق به ارتش و وزارت اطلاعات بود. رهبری دخالت کرد تا این اراضی در اختیار شهر تهران باشد و در واقع آن را به شهر هبه کرد. ما در آن مقطع توصیه کردیم که در این اراضی عرصه حیات وحش برای تهران ایجاد کنیم اما درست است که آقای مختاری گوش نکرد و آنجا را هم مثل لویزان تبدیل به پارک کرد، حالا هم با تانکر به درختان آب می‌دهد اما اراضی در اختیار شهر تهران قرار گرفته است و جزء عرصه شهر تهران است.

رئیس اندیشکده زیست‌پذیری شهری می‌گوید: اراضی سوهانک سرمنشا یکی از حوضه‌های آبریز تغذیه کننده آبخوان تهران است. بخشی از آبراهه‌های سرشاخه‌های سوهانک چه در قالب جریان ذوب برف و چه در قالب دبی رودخانه‌های منطقه، وارد مخروط افکنه شمیرانات که ذون تغذیه کننده است، می‌شود. در حال حاضر به تدریج آب از تمام رود دره‌های دامنه جنوبی البرز شامل دارآباد، دربند، درکه، فرحزاد و غیره وارد آبخوان دشت تهران می‌شود.

او تاکید می‌کند: بنابراین مهم این است که این محدوده را نفوذناپذیر نکنیم، از سوی دیگر آلودگی در مسیرش قرار ندهیم. زیرا به تدریج این آلودگی به آبخوان دشت تهران که پایین‌تر ازگسل پردیسان قرار گرفته است، نفوذ می‌کند.

ترابی می‌گوید: ما در دشت تهران اصلا بارندگی نداریم. بارندگی این منطقه حدود 150 میلیمتر است و عمده بارش‌ها صرف گیاهان و تبخیر می‌شود. اصل منبع تغذیه آبخوان دشت تهران، همین دامنه‌های جنوبی البرز است. اگر در این مسیر آلودگی قرار دهیم، این آلودگی مستقیما وارد آبخوان دشت تهران می‌شود.

به گفته او، سرشاخه مربوط به اراضی سوهانک بین هفت تا 10 درصد آبخوان تهران را تغذیه می‌کند و از آنجا که محل در نظر گرفته شده برای سایت پسماند لبه گسل قرار گرفته است، حتی اگر در سایت دفن زباله پتوی نفوذناپذیر با هدف جلوگیری از نفوذ شیرابه ایجاد کنند (که در اراضی سوهانک اجرای این کار تقریبا غیر ممکن است)، با کوچکترین لرزه و حرکت گسل این پتو دچار اشکال شده و شیرابه وارد منابع آب زیرزمینی می‌شود. بنابراین ریسک چنین اقدامی بسیار بالاست.

آن‌طور که رئیس اندیشکده زیست‌پذیری شهری می‌گوید، تصمیم شهرداری برای انتقال پسماند اوشان به سوهانک، یک تصمیم با ریسک بالاست. موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم دست کم 30 درصد آب تهران از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود که این درصد در سال‌های خشکی مثل امسال، با حفر چاه‌های اضطراری برای مقابله با قطع آب، افزایش هم می‌یابد. آب زیرزمینی بدون هیچ عملیات تصفیه‌ای فقط با کلرزنی وارد مدار مصرف می‌شود. ضمن آنکه بنا به نظر کارشناسان در هر میلی گرم شیرابه زباله‌ها بیش از ۱۰۰ میلیون باکتری مضر موجود است که عامل انتقال بیش از ۱۱۸ نوع بیماری حاد است که سلامت انسان و محیط زیست را به شدت تهدید می‌کند. میکروب شیرابه‌ها 40 هزار برابر زباله‌های معمولی است و یک لیتر شیرابه هزار لیتر آب را مسموم می‌کند. حال آبی را تصور کنید که از چاه‌های آلوده به شیرابه‌های زباله استخراج شده و به جز نیترات ناشی از فاضلاب، انواع آلاینده‌های شیرابه زباله شامل فلزات سنگین، میکروب و غیره را هم به همراه خود دارد. واقعا در چنین شرایطی چه بر سر ساکنان تهران خواهد آمد؟