بی بی سی: دو سال و نیم پس از آغاز همه‌گیری، ابتلا به کرونا در نقاط مختلف جهان رو افزایش است. دو جهش در سویه اومیکرون کرونا و ظهور زیرسویه‌های بی ای.۴ و بی ای.۵، که عامل موج جدید شیوع هستند، و همچنین برداشتن مقررات و قوانین بهداشتی در بسیاری کشورها، سوال‌های جدیدی درباره نحوه سرایت ویروس کرونا و تأثیر آن بر بدن مطرح کرده است.
ویروس کرونا در بدن چه می‌کند؟
مهم است یادآوری کنیم آنچه در این جدول می‌آید، زمان تقریبی است، بر اساس داده‌های سازمان‌های معتبر بهداشت جهانی. این داده‌ها در منابغ مختلف ممکن است اندکی متفاوت باشند.
روز صفر: ابتلا
ابتلا از لحظه برخورد نزدیک با کسی که آلوده به ویروس است آغاز می‌شود.
وقتی فرد آلوده حرف می‌زند، آواز می‌خواند، سرفه یا عطسه می‌کند، قطرک‌های بزاق آلوده به ویروس پراکنده می‌شوند. تعداد ویروس موجود در این قطره‌ها ممکن است متفاوت باشد.
خوزه ادواردو لوی، ویروس‌شناس و محقق انستیتوی پزشکی گرمسیری در دانشگاه سائوپائولو می‌گوید: «تعداد ویروس در قطرک‌هایی که بعضی افراد پراکنده می‌کنند کم است، چیزی در حدود ۱۰ هزار ویروس در هر میلی‌لیتر از بزاق. اما میزان متوسط بین ۱۰ هزار تا یک‌میلیون است. ما حتی افرادی دیده‌ایم که تا حدود یک میلیارد ویروس در هر میلی‌لیتر از بزاق خود داشته‌اند.»
این قطرک‌های آلوده به ویروس ممکن است به سمت صورت شما پاشیده شوند و چند دقیقه یا حتی چند ساعت در هوا معلق بمانند.
این حرکت معلق در هوا شبیه اتفاقی است که برای دود سیگار در یک اتاق می‌افتد. بسته به جریان هوا در آن اتاق، با نفس کشیدن تعدادی از این قطرک‌ها وارد بدن افراد می‌شوند.
کار ویروس بعد از ورود شروع می‌شود. ویروس سارس-کرونای-۲ را پروتئین‌های خار‌داری پوشانده‌اند که خود را به گیرنده‌های سلول‌های مخاط داخل بینی، دهان و چشم قلاب می‌کنند.
پس از اتصال و ورود به سلول، ویروس شروع به تکثیر خود می‌کند.
آقای لوی توضیح می‌دهد: «هر ویروس می‌تواند بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ ویروس جدید در هر سلول ایجاد کند و سلول در نهایت نمی‌تواند همه را در خود نگه دارد و می‌ترکد و می‌میرد. به این ترتیب ویروس‌های داخل آن آزاد و پراکنده و به سلول‌های مجاور حمله‌ور می‌شوند.»
در فرآیند نسخه‌برداری و تکثیر، همه رونوشت‌ها مطابق اصل نیستند که به آن جهش ژنتیکی گوییم و بعضی از آنها ممکن است مهم باشند چون خواص جدیدی به نفع ویروس نوظهور ایجاد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال سویه‌های آلفا، بتا، گاما، دلتا و اومیکرون که با آنها آشنا هستید از این جهش‌ها هستند.
روز ۱ و ۲ و ۳: دوران نهفتگی
بعد از آنکه ویروس کرونا موفق می‌شود به اولین سلول‌های بدن حمله کند، قدم بعدی گسترش دامنه حمله است.
هر سلول آلوده شروع به پخش هزاران ویروس در بدن می‌کند. در این مرحله ویروس به شکل خاموش در حال گسترش است و هنوز حضورش را نمی‌توان تشخیص داد و به همین دلیل، مرحله نهفتگی نامیده می‌شود.
اندرسون اف. بریتو، ویروس‌شناس انستیتوی تودوس پلا سوده در برزیل می‌گوید: «ما متوجه شده‌ایم که دوران نهفتگی ویروس کاهش پیداکرده است.»
بر اساس گزارش سازمان امنیت سلامت بریتانیا، دوران نهفتگی سویه آلفا حدود ۵ تا ۶ روز بود اما برای دلتا به ۴ روز رسید. با شیوع اومیکرون، متوسط فاصله تماس تا شروع علائم به ۳ روز کاهش پیدا کرد.
به‌عبارت دیگر قبلا نزدیک به یک هفته طول می‌کشید تا علامت‌های بالینی ظاهر شوند، حالا ممکن است یک روز بعد از تماس بروز کنند. با اینحال دوران نهفتگی ممکن است متفاوت باشد و نشانه‌های بالینی حتی تا ۱۴ روز بعد از تماس ظاهر شوند.
روز ۴ تا ۱۴: شروع و گسترش علائم
ویروس در مجراهای فوقانی تنفسی (بینی، دهان و گلو) پیشروی می‌کند و پخش می‌شود و سیستم ایمنی ما متوجه می‌شود و حمله به آن را آغاز می‌کند.
اولین عملیات دفاعی بدن ما را گلبول‌های سفید، نوتروفیل، مونوسیت و سلول‌هایی که اصطلاحاً «قاتل بالفطره» نامیده می‌شوند انجام می‌دهند.
محققان چینی در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۱ جزئیات زیادی از فعالیت سیستم ایمنی را برای ما روشن کردند. بتدریج بخش‌های دیگر سیستم ایمنی هم وارد عمل می‌شوند مثل لنفوسیت‌های تی، که با کمک آنها حمله منظم‌تر می‌شود، و لنفوسیت‌های بی که پادتن (آنتی‌بادی) ترشح می‌کنند.
علائم بالینی در بعضی افراد دقیقاً با این مرحله از فعالیت دستگاه ایمنی ظاهر می‌شوند، علائمی مانند آبریزش بینی، سرفه، تب و گلودرد.
برای پاک کردن بدن از ویروس، سلول‌های زیادی باید بی‌وقفه کار و مواد مختلفی ترشح کنند و آثار این فعالیتها بصورت علائم بیماری ظاهر می‌شوند.
اما این علائم چقدر ادامه پیدا می‌کنند؟ نانسی بلی، متخصص بیماری‌های عفونی، ویروس‌شناس و استاد دانشگاه سائوپائولو می‌گوید: «بستگی به فرد دارد. در بعضی‌ها علائم بسیار خفیف‌اند و بعد از چهار یا پنج روز بهبود پیدا می‌کنند و برای بعضی بیشتر طول می‌کشد.»
خانم بلی که عضو انجمن بیماری‌های عفونی برزیل است، تخمین می‌زند که «بطور کلی، بدترین علامت‌ها مانند تب و گلودرد معمولاً سه روز طول می‌کشند. بعد از این مرحله علائم مانند آبریزش بینی و سرفه ممکن است یک هفته تا ده روز ادامه پیدا کنند.»
در این مرحله مهم است که در قرنطینه بمانید و تماس با دیگران را به حداقل ممکن برسانید. اگر ضروری است از خانه خارج بشوید و با دیگران در تماس باشید ماسک باکیفیت می‌تواند از پخش شدن ویروس جلوگیری کند.
ماندن در قرنطینه کلید قطع زنجیره سرایت ویروس است و از افزایش ابتلا جلوگیری می‌کند.
استراحت و مصرف مایعات مهمند و مسکن هم می‌تواند کمک کند.
خانم بلی می‌گوید: «اگر ۷۲ ساعت بعد از شروع علائم احساس تنگی نفس می‌کنید و تب ادامه دارد به پزشک مراجعه کنید.»
این نکته بخصوص در مورد سالمندان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند اهمیت بسیار بیشتری دارد.
روز ۱۵ به بعد: پایان (یا شروع علامت‌های کووید طولانی)
بعد از حدود دو هفته از آلودگی به کرونا، سیستم ایمنی معمولا پیروز می‌شود و روند تکثیر ویروس و تخریب سلول‌ها را متوقف می‌کند.
واکسن‌ها به این پیروزی کمک کرده‌اند. آنها به سیستم ایمنی ما امکان دادند بدون خطر ویروس واقعی، برای مبارزه با آن تمرین کند و آماده شود.
متأسفانه در بعضی موارد ویروس به اندام‌های حیاتی (مانند ریه‌ها) راه پیدا می‌کند و آنها را دچار التهابی شدید و خطرناک می‌کند. این موارد اورژانس پزشکی هستند و احتمال مرگ افزایش پیدا می‌کند.
حتی بیمارانی که خوب بهبود پیدا می‌کنند در معرض خطر کرونای طولانی هستند که ممکن است تا ماه‌ها و سال‌ها ادامه پیدا کند.
در مورد این بخش از بیماری ناشناخته‌های زیادی وجود دارند اما مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات‌متحده آمریکا تخمین می‌زند علائم در حدود ۱۳/۳ درصد مبتلایان به کرونا، یک ماه یا بیشتر ادامه دارند و حدود ۲/۵ درصد، بعد از سه ماه همچنان علامت‌هایی را گزارش می‌کنند.
به گفته مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا، بیش از ۳۰ درصد مبتلایان، شش ماه بعد از بهبود، برای علائم باقی‌مانده به بیمارستان مراجعه کرده‌اند، از جمله برای خستگی شدید، مشکلات تنفسی، اضطراب و درد.
