سه‌شنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۲
۱۶ ذی القعده ۱۴۴۴
- Tuesday 06 June 2023
  • ارتباط با انتخاب
  • |
  • پیوندها
  • |
  • آب و هوا
  • |
  • اوقات شرعی
  • |
  • مجله الکترونیک
  • |
  • نظرسنجی
  • صفحه نخست
  • سیاست
  • بین الملل
  • تاریخ
  • اقتصاد
  • اجتماع
  • فناوری
  • فرهنگ و هنر
  • حوادث
  • ورزش
  • خواندنی ها
  • سلامت
  • ویدیو
  • عکس
جستجو
ویدئو جدیدترین اخبار پربیننده ترین
لایو خبر عکس خواندنی ها اخبار ویژه
  • صفحه نخست
  • سیاست
  • بین الملل
  • تاریخ
  • اقتصاد
  • اجتماع
  • فناوری
  • فرهنگ و هنر
  • حوادث
  • ورزش
  • خواندنی ها
  • سلامت
  • ویدیو
  • عکس
  • درباره انتخاب
  • ارتباط با انتخاب
  • پیوندها
  • آب و هوا
  • اوقات شرعی
  • مجله الکترونیک
  • نظرسنجی
  • آرشیو
ویدیو / گسترش پس‌زمینه نقاشی مونالیزا توسط هوش مصنوعی

ویدیو / گسترش پس‌زمینه نقاشی مونالیزا توسط هوش مصنوعی

ویدیو / ادعای نیکبخت: در یک نظرسنجی بین المللی به عنوان هشتمین بازیکن محبوب دنیا انتخاب شدم

ویدیو / ادعای نیکبخت: در یک نظرسنجی بین المللی به عنوان هشتمین بازیکن محبوب دنیا انتخاب شدم

ویدیو / کودکی رهبران جهان با هوش مصنوعی

ویدیو / کودکی رهبران جهان با هوش مصنوعی

ویدیو / اشرف مروان؛ ابرجاسوسی که داماد جمال عبدالناصر بود / قسمت پایانی

ویدیو / اشرف مروان؛ ابرجاسوسی که داماد جمال عبدالناصر بود / قسمت پایانی

ویدیو / میرسلیم در مورد تفاوت پژو ۲۰۶ و لندکروز: یکی به درد شهر می‌خورد، یکی بیرون شهر

ویدیو / میرسلیم در مورد تفاوت پژو ۲۰۶ و لندکروز: یکی به درد شهر می‌خورد، یکی بیرون شهر

ویدیو / اشک‌های «زلاتان» در مراسم خداحافظی از فوتبال

ویدیو / اشک‌های «زلاتان» در مراسم خداحافظی از فوتبال

کد خبر: ۶۹۰۱۷۱
تاریخ انتشار: ۰۲ : ۲۱ - ۲۳ مرداد ۱۴۰۱
سیاست >> سیاست داخلی
پ

برجام؛ قطعنامه‌های کاغذپاره، سونامی تحریم‌ها و عمل‌گرایی اخلاقی

محمدرضا بیاتی: سرنوشت‌ برجام هرچه باشد انگار که این قطار به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. مخالفان دو آتشه‌ای که روزگاری مفتخر به آتش زدنِ برجام بودند امروز برای احیای آن به تقلا افتاده‌اند و فراموش کرده‌اند روز آتش‌بازی چنان سر از پا چنان نمی‌شناختند که علی لاریجانی با کنایه به آن‌ها گفت مراقب باشید مجلس را به آتش نکشید! برخی از آن‌ها ناجوانمردانه به منافع ملی اهمیتی ندادند و در رقابت قدرت از پشت خنجر زدند. برجام را کینه‌توزانه چنان جلوه دادند که انگار تحریم‌های خانمان‌برانداز بعد از برجام شروع شد!
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

محمدرضا بیاتی: سرنوشت‌ برجام هرچه باشد انگار که این قطار به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. مخالفان دو آتشه‌ای که روزگاری مفتخر به آتش زدنِ برجام بودند امروز برای احیای آن به تقلا افتاده‌اند و فراموش کرده‌اند روز آتش‌بازی چنان سر از پا چنان نمی‌شناختند که علی لاریجانی با کنایه به آن‌ها گفت مراقب باشید مجلس را به آتش نکشید! برخی از آن‌ها ناجوانمردانه به منافع ملی اهمیتی ندادند و در رقابت قدرت از پشت خنجر زدند.

برجام را کینه‌توزانه چنان جلوه دادند که انگار تحریم‌های خانمان‌برانداز بعد از برجام شروع شد! دشمنان ژنتیکی و سرشتیِ برجام این واقعیتِ از آفتاب‌روشن‌تر را وارونه کردند که با کاغذپاره‌دانستنِ قطعنامه‌ها، سونامی تحریم‌ها اوج گرفت و برجام صرفاً کیسه‌های شنی بود که موقتاً سدِ راه سیل و توفان شده بود. وقتی که افاقه نکرد سونامی‌سازان، کیسه‌های شن را مقصر دانستند و سرزنش کردند! هدف، به رخ کشیدنِ خطای گذشته‌ی دیگری نیست که حاصلی ندارد و گره‌ای از کار فرو بسته‌ی ما باز نمی‌کند وقتی که شهامت پذیرش اشتباه و امید عبرتی نباشد. همین‌که در عمل بکوشند جبران کنند کافی است. باید به آن‌ها کمک کرد. هر چه بود گذشت. حالا چه باید کرد؟ در این بزنگاه تاریخی چه تصمیمی باید گرفت؟ به گمان نگارنده، این تعارض سرنوشت‌ساز بر سرِ برجام را می‌توان در چارچوب پراگماتیسم یا عمل‌گراییِ اخلاقی قابل فهم کرد و راهی برای حلِ آن یافت. یادداشت حاضر می‌کوشد نشان دهد چگونه کانون کشمکش‌ها در میدانِ عمل‌گرایی اخلاقی رخ می‌دهد؛ باوری که در سطوح خودآگاه یا ناخودآگاه دست به کار است.

پراگماتیسم یا عمل‌گرایی یک سنت فلسفی است که خاستگاه آن را اواخر قرن نوزدهم میلادی و متأثر از جنگ‌های داخلی آمریکا می‌دانند. چشم‌اندازی به انسان و جهان که از نظریه‌ی حقیقت و معرفت‌شناسی به اخلاق، زیبایی‌شناسی، فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، فلسفه‌ی دین و سیاست هم تعمیم پیدا کرده است. البته بنظر می‌رسد در تاریخ انسان هرگاه او در تصمیم‌های فردی یا اجتماعی و سیاسی ناچار به انتخاب بین بد و بدتر شده، و برای مصلحتی بزرگتر، از دیگر خواسته‌ها و داشته‌های مطلوب‌اش چشم‌پوشی کرده در واقع عمل‌گرایانه تصمیم گرفته و رفتار کرده است. مفهوم مُدارا در سنت و رواداری در مدرنیته هم –شاید بیش از هر مبنای دیگری- با مبنای عمل‌گرایی متقاعدکننده باشند. اما عمل‌گرایی در عصر ما با مصلحت‌اندیشی‌های گذشته‌های دور و نزدیک، تفاوت‌های مهمی دارد؛ دست کم در قلمرو سیاست، اگر سیاستمداران و دولتمردان بوقت ضرورت دیدگاه‌های عملگرایانه داشتند امروز مردم عادی هم تصمیمات پراگماتیستی می گیرند. برای نمونه، در زمانه‌ای که هر نقدی به زنان که بوی تحقیر یا خوارشماریِ آنان را بدهد یا حتی ندهد اما چنین بنظر برسد با موج شدیدی از حملات مواجه خواهد شد و منتقد را -در هر سطحی از جایگاه اجتماعی که باشد- از اعتبار ساقط خواهد کرد، دونالد ترامپ با گفتارها و رفتارهای آشکارا توهین‌آمیز به زنان به ریاست جمهوری ایالات متحده می‌رسد و بار دوم با اختلاف اندکی می‌بازد؛ یعنی حداقل نیمی از زنان در پیشروترین کشور غربی به او رأی می‌دهند! چرا؟ چون رأی‌دهندگان در زمانه‌ی ما عمل‌گرایانه تصمیم می‌گیرند. ویژگی‌های شخصیتی او، و ارزش‌های شخصی خود، را نادیده می‌گیرند و لازم نمی‌دانند دیدگاه کلیِ آن‌ها با رئیس جمهور کاملاً یا نسبتاً منطبق باشد. همین که او بتواند مسأله‌ی اصلی آن‌ها را حل کند شایسته‌ی رفتن به کاخ سفید دانسته می‌شود. مسأله‌محور بودن یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های عمل‌گرایی است؛ به زبان ساده، مهم نیست طرف مقابل چه باورها یا چه سبکی از زندگی دارد: تو فقط مشکل ما را حل کن بهت رأی می‌دیم!

عمل‌گرایی را از منظر پایانِ فرا-روایت‌ها meta-narrative را هم می‌توان تحلیل کرد و گفت در انبوه تعارض‌ها و اختلافات، باید بر سر خُرده-روایت‌ها جداگانه به توافق رسید در غیر این صورت امکان همزیستیِ پایدار ممکن نیست و برای جنگ و ستیز، پایانی متصور نخواهد بود. (به همین دلیل می‌گویند جنگ‌های داخلی آمریکا بدون پرگماتیسم هرگز تمام نمی‌شد)

اما اگر پیچیدگی‌های فلسفیِ عمل‌گرایی را ساده کنیم و نادیده بگیریم می‌توان گفت در هر موقعیتی که نیازمند تصمیم‌گیری است دو دیدگاه اخلاقی رو در روی هم قرار می‌گیرند؛ تکلیف‌گرایان و نتیجه‌گرایان. اختلاف اصلیِ این دو دیدگاه در مبنای قضاوت اخلاقی است؛ یعنی در معیار درستی یا نادرستیِ انتخاب یا تصمیم آن‌ها. تکلیف‌گرا معتقد است که درستی/نادرستیِ یک رفتار در خودِ رفتار است. این درستی/نادرستی درونیِ رفتارها، تکالیف یا وظایفی را تعریف می‌کنند که ما در هر شرایطی موظف به انجام آن‌ها هستیم. در حالی که نتیجه‌گرا، درستی/نادرستی یک رفتار را به نتیجه یا پیامدِ آن رفتار وابسته می‌داند. باز با تأکید بر ساده‌سازیِ مفاهیم می‌توان گفت اخلاق تکلیف‌گرا برای باور، اصالت قائل ‌است، انتزاعی‌ست، مطلق‌انگار است و مدعی یا جویای فضیلت‌اندیشی‌ است؛ اما اخلاق نتیجه‌گرا برای عمل، اصالت قائل است، انضمامی است، نسبی‌انگار و مصلحت‌اندیش است. با این توصیف در نگاه اول، اخلاق تکلیف‌گرا و فضیلت‌اندیش بیشتر مناسب مسائل مربوط به اخلاق فردی است و اخلاق نتیجه‌گرا و مصلحت‌اندیش، مناسب اخلاق اجتماعی؛ تصمیمات فرد وقتی که رفتار او معطوف به دیگری نباشد را می‌توان خود-پَروا self-regarding نامید و تصمیماتی که به دیگران هم مرتبط و معطوف می‌شود را دیگر-پَروا other-regarding . براین مبنا، سیاستمداران ایدئولوژیک در قلمرو اخلاق تکلیف‌گرا قرار می‌گیرند و سیاستمداران عُرفی در مقوله‌ی نتیجه‌گرا.

در بحران برجام، اگر کاسبان تحریم و پَخمه‌گانِ نخبه‌ستیز را نادیده بگیریم، تقابل اصلی بین تکلیف‌گرایان و نتیجه‌گرایان است. بین رویکرد انتزاعی، مطلق‌انگار و فضیلت‌اندیش با رویکرد انضمامی، نسبی‌انگار و مصلحت‌اندیش. بین خود-پروایان و دیگر-پروایان. با این شرح مختصر، آیا عمل‌گرایی همان نتیجه‌گرایی است؟ البته که این دو همپوشانی چشمگیری دارند اما یکی نیستند. عمل‌گرایی، مسأله‌محور است و برخلاف نتیجه‌گرایی در پی آن نیست که یک قاعده‌ی کلیِ ارزشی بسازد و به یک فرا-روایت ‌از درستی/نادرستی متعهد باشد. به همین دلیل است که منتقدان عمل‌گرایی این دیدگاه را مستعد تصمیمات غیراخلاقی می‌دانند. به بیان ساده، اگر تنها معیار ما حلِ مساله باشد و قاعده یا معیاری برای درستی اخلاقی نداشته باشیم انتخابِ بین بد و بدتر تا کجا مُجاز است؟

این نقد هم می‌تواند از سوی تکلیف‌گرایان ایدئولوژیک پیش کشیده شود و هم تکلیف‌گرایانی که به حقوق بشر -یا هر نوع دیدگاه سرشت‌گرای دیگر- باور دارند. بنابراین، عمل‌گرایی، که نوعی بافت‌گرای سیّال است، چگونه می‌تواند از قواعد اخلاقی ایستا تبعیت کند درحالی که ماهیتاً قاعده‌گریز است؟

از سوی دیگر، عمل‌گراییِ مسأله‌محور بر پایه‌ی نوعی استدلالِ هدف-وسیله شکل می‌گیرد، بنابراین، اگر هدف هر وسیله‌ای را توجیه کند چگونه می‌تواند از غیراخلاقی‌شدن در امان بماند؟ آیا هدف-وسیله‌ای‌شدنِ عمل‌گراییِ نتیجه‌گرا، همان‌قدر غیراخلاقی نیست که هدف-وسیله‌ای‌شدنِ ایدئولوژیِ تکلیف‌گرا؟ در واقع ایدئولوژی‌های تکلیف‌گرا وقتی از برج عاج انتزاعیِ در مقام نظر، پا به زمین سفت و متعارضِ عمل می‌گذارند، حتی اگر نتیجه‌گرا نشوند، تعارض تکالیفی که برای خود تعریف کرده‌اند از آن‌ها عمل‌گرایانِ ناگزیر می‌سازد چون چاره‌ای ندارند از بین تکالیف متعارض یکی را بر دیگری ترجیح بدهند.

حال دوباره باید پرسید که در مسأله‌ی برجام، یا هر توافق یا ائتلاف سیاسی نیروهای متقابل، چگونه می‌توان عمل‌گرایی غیراخلاقی را از عمل‌گرایی اخلاقی متمایز کرد و بر آن مبنا تصمیم گرفت؟ بنظر می‌رسد که با تمایزگذاری بین عقلانیت ابزاری instrumental rationality و آن‌چه که عقلانیت همکارانه‌ی راهبردی strategic cooperative rationality نامیده می‌شود. عقلانیت ابزاری که رویکردی گزینشی به عقلانی‌بودن است همان استدلالی است که یک اختلاس‌گر می‌کند و فرصت اختلاس میلیون‌ها دلار داشتن و برنداشتن و به جزیره‌ای آرام نگریختن را غیرعقلانی می‌داند! در واقع رویکرد عقلانیت ابزاری به عملگرایی نیز به تصمیماتی غیراخلاقی منتهی می‌شود چون رابطه‌ی هدف-وسیله در آن یک راهبرد خود-نِگَر و خود-پَروا است و می‌کوشد تنها منافع و علائق خود را پیش ببرد نه کسانی که آن‌ها را نمایندگی می‌کند و نه آن دیگری که رقیب و شریک مقابل اوست؛ چه تکلیف‌گرا چه نتیجه‌گرا، راهبرد عقلانیت ابزاری در موقعیت‌های متعارض، همواره غیراخلاقی است.

اما عمل‌گرایی وقتی اخلاقی است که هم خود-پَروا باشد هم دیگر-پَروا، بنابراین می‌کوشد در یک راهبرد مشترک هم منافع و علائق خود را پیش ببرد و هم منافع و علائق دیگری را؛ به عبارت روشن‌تر، در یک مذاکره‌ی سیاسی ملی، عمل‌گرای اخلاقی‌بودن هم به معنای پیشبردِ منافع و علائق کسانی است که آن‌ها را نمایندگی می‌کند و هم به مفهوم پیشبردِ متوازنِ منافع و علائق رقیب مقابل؛ در غیر این صورت، هیچ توافق یا ائتلافی یا شکل نمی‌گیرد یا پایدار نمی‌ماند.

 

لینک کوتاه
ارسال به تلگرام
بازید از صفحه اول ارسال به دوستان نسخه چاپی
گزارش خطا
0
وب گردی
سرنوشت مادر بابک خرمدین چه شد؟

سرنوشت مادر بابک خرمدین چه شد؟

بریده شدن گلوی نوجوان ۱۶ ساله عمدی بود یا بر اثر تصادف؟

بریده شدن گلوی نوجوان ۱۶ ساله عمدی بود یا بر اثر تصادف؟

سرقت‌های سریالی باند «دو انگشتی» در ایستگاه آخر

سرقت‌های سریالی باند «دو انگشتی» در ایستگاه آخر

تتلو عاشق اجرا زنده در برج میلاد بود/ اگر جای او بودید، درباره بخش‌های دردناک زندگی‌تان صراحت به خرج می‌دادید یا پنهان کاری می‌کردید؟

تتلو عاشق اجرا زنده در برج میلاد بود/ اگر جای او بودید، درباره بخش‌های دردناک زندگی‌تان صراحت به خرج می‌دادید یا پنهان کاری می‌کردید؟

خانم مجری از آگهی بازرگانی تلویزیون سر درآورد!

خانم مجری از آگهی بازرگانی تلویزیون سر درآورد!

نظرات بینندگان
تصاویر
۱/۴
۱/۴
تصاویر: آتش سوزی انبار لوازم خانگی در مشهد

تصاویر: آتش سوزی انبار لوازم خانگی در مشهد

۲/۴
تصاویر: مراسم سی و چهارمین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)

تصاویر: مراسم سی و چهارمین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)

۳/۴
تصاویر: دریاچه کویر

تصاویر: دریاچه کویر

۴/۴
تصاویر: دشت گلهای بنفش در شهرستان خرم اباد

تصاویر: دشت گلهای بنفش در شهرستان خرم اباد

ببینید!

ویدیو / استارلینک به قطب رسید

ویدیو / مراقبت محیط‌بانان از یک ماده آهو پس از زایمانش کنار جاده

ویدو / لحظه تصادف وحشتناک در مسابقات فرمول یک

رهبر انقلاب: انتخابات آینده بسیار مهم است / دشمن از همین حالا توپخانه خود را روشن کرده؛ مشغول بمباران انتخاباتی است که هنوز ۹ ماه تا زمان آن فاصله داریم

رهبر انقلاب: آخرین تلاش دشمن، اغتشاشات پاییز سال گذشته بود؛ طراحی آن در کشورهای غربی انجام شد؛ پشتیبانی هم کردند / پادویی آن را به وسیله عناصر خائنی که پشت به وطن کرده بودند، انجام دادند / خیال می کردند کار تمام شده است؛ احمق ها باز هم اشتباه کردند و ملت را نشناختند

ویدیو / فرار دیوانه وار تراکتور از دست پلیس در مشهد

ویدیویی از مراسم تحلیف اردوغان

آرشیو
پربازدیدها
روز هفته ماه سال

مهدی طائب: برخی می‌گویند چرا می‌خواهید حجاب را اجباری کنید؟ پاسخ من این است که ما در دنیا حجاب اجباری نداریم بلکه بی‌حجابی اجباری داریم / در ایران بی‌حجابی هرگز نبوده، حتی زمان ساسانیان

ویدیو / کودکی رهبران جهان با هوش مصنوعی

صبحانه خبری ۱۵ خرداد ۱۴۰۲؛ از فحاشی به روحانی در مراسم سالگرد ارتحال امام تا عزل یک مسئول به دلیل عدم رعایت حجاب توسط گردشگران

یک خبرگزاری دولتی: بزودی ۲۴ میلیارد دلار ارز وارد ایران می‌شود؛ ۷ میلیارد دلار از کره جنوبی، ۱۰ میلیارد دلار از عراق و ۶.۷ میلیارد دلار حق برداشت ویژه از صندوق بین‌المللی پول

«فتاح» موشک هایپرسونیک سپاه رونمایی شد

رئیس اورژانس همدان به قتل رسید

توئیت سردار حاجی‌زاده: خورشید امروز با «فتاح» طلوع می‌کند

تولید پژو ۲۰۷ با موتور خودروی اسقاطی

رئیس‌ بانک مرکزی به آمریکا سفر کرد

تصاویر / روحانی، احمدی‌نژاد، لاریجانی در مراسم سالگرد امام

مهدی طائب: برخی می‌گویند چرا می‌خواهید حجاب را اجباری کنید؟ پاسخ من این است که ما در دنیا حجاب اجباری نداریم بلکه بی‌حجابی اجباری داریم / در ایران بی‌حجابی هرگز نبوده، حتی زمان ساسانیان

پرویز پرستویی: آقای جبلی! قطع ارتباط هنرمندان با صداوسیما، بدین خاطر است که نمی‌خواهند قیافه‌ی شما را ببینند

ویدیو / کودکی رهبران جهان با هوش مصنوعی

پهپاد نظامی آمریکا که با هوش مصنوعی کنترل می‌شود، در آزمایش مجازی، اپراتور خود را کشت

هجوم صدها تن در آمریکا برای تماشای جسد راهبه‌ای که پس از ۴ سال سالم باقی مانده است

ویدیو / پاسخ سردار حاجی‌زاده به سوالی درباره انتقام خون سردار سلیمانی: قانونی تن بدهند دادگاهی می کنیم بعد می کشیم / با قاتلان نمی شود که جنگ راه انداخت

روایتی از چگونگی شهادت ۵ مرزبان در سراوان/ نماینده مجلس: تروریست‌ها برجک را تخریب کردند / یک ساعت درگیر بودند / تروریست‌ها از مرزبانان خواسته بودند که تسلیم شوند، اما مرزبانان شهادت را بر تسلیم شدن ترجیح دادند / مشخص است که سرویس‌های بیگانه آن سوی مرز با گروهک تروریستی ارتباط تنگاتنگ داشتند

اطلاعیه مرزبانی سیستان و بلوچستان: مرزبانان‌هنگ مرزی زابل با افراد مسلح ناشناس که قصد ورود به خاک ایران را داشتند، در نقطه صفر مرزی درگیر شدند / مرزبانان با برتری آتش سنگین و تحمیل تلفات، خسارات جدی را به آنان وارد کردند

ویدیو / رونمایی از نخستین قطار هوایی با خط مغناطیسی معلق در چین

سخنان یک مقام ارشد نظامی امریکا درمورد ایران که اسرائیل را حیرت زده کرد / توانایی تهران برای تولید کلاهک اتمی و نصب آن بر روی موشک ظرف چند ماه / «یا ژنرال میلی اشتباه می‌کند یا ما در این مدت خواب بودیم»

رئیس‌ بانک مرکزی به آمریکا سفر کرد

تصاویر / روحانی، احمدی‌نژاد، لاریجانی در مراسم سالگرد امام

نگاهی به سوابق دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی / علی اکبر احمدیان، از دندانپزشکی تا ریاست مرکز راهبردی سپاه

مهدی طائب: برخی می‌گویند چرا می‌خواهید حجاب را اجباری کنید؟ پاسخ من این است که ما در دنیا حجاب اجباری نداریم بلکه بی‌حجابی اجباری داریم / در ایران بی‌حجابی هرگز نبوده، حتی زمان ساسانیان

دایی مهسا امینی: مهسا کاملاً سالم بود؛ بیماری قلبی مادرزادی او دروغ مطلق است

ویدیو / واکنش امیر قطر به برد ایران مقابل ولز

ویدیو / آزار و اذیت شیطانی دختر دانشجو توسط این ۵ آدم‌ربا

ساعت و تاریخ بازی ایران - آمریکا

ویدیویی که پلیس از مهسا امینی منتشر کرد

۱۲ حقیقت شگفت انگیز درباره قوم باستانی آزتک که ثابت می کند جلوتر از زمان خود بودند

بازگشت ملوانان ایرانی از جهنم یک کشور آفریقایی بعد از ۱۰ سال: غذا‎ فقط روزی یک وعده ذرت کوبیده بود و یک تُشک برای خوابیدن۶ مرد

ویدیوی کامل حادثه حمله به حرم شاهچراغ در ۴ آبان ۱۴۰۱ (۱۸+)

خواندنی ها
«گامی حیاتی در جهت تقلید از پوست انسان»؛ اختراع پوست خود ترمیم شونده برای ربات‌ها

«گامی حیاتی در جهت تقلید از پوست انسان»؛ اختراع پوست خود ترمیم شونده برای ربات‌ها

کنجکاوی رفتگر بازنشسته منجر به کشف مجسمه‌های باستانی در ایتالیا شد

کنجکاوی رفتگر بازنشسته منجر به کشف مجسمه‌های باستانی در ایتالیا شد

یک قرص با تاثیری «شگفت‌انگیز» خطر مرگ ناشی از یک نوع سرطان ریه را به نصف کاهش می‌دهد

یک قرص با تاثیری «شگفت‌انگیز» خطر مرگ ناشی از یک نوع سرطان ریه را به نصف کاهش می‌دهد

محققان فرانسوی و سوئدی موفق به ابداع روشی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مغز شدند

محققان فرانسوی و سوئدی موفق به ابداع روشی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مغز شدند

آخرین اخبار مهمترین عناوین روز

کاهش ساعت کار کارمندان «قطعی» است؛ تعطیلی پنج‌شنبه یا شنبه، محل «اختلاف» / جزئیات تازه از ساماندهی تعطیلات در «بهارستان»

جاسوس دو جانبه روسیه در زندان مرده پیدا شد

وزیر آموزش و پرورش: به عنوان کسی که در بیش از ۲۰ کشور تدریس کرده، می‌گویم مجلس ما بسیار عمیق است

وزیر آموزش و پرورش: به عنوان کسی که در بیش از ۲۰ کشور تدریس کرده، می‌گویم مجلس ما بسیار عمیق است

بیانیه اتحادیه اروپا در شورای حکام درباره ایران: تحولات جدید دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک را به طور فزاینده‌ای دشوار کرده است / گسترش ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم با غنای بالا در ایران توجیه غیرنظامی معتبر ندارد

پخش سخنرانی جعلی ولادیمیر پوتین در پی «هک» ایستگاه‌های رادیویی روسیه

کنایه ظریف به هجمه کنندگان: دیدنی ست که چگونه کلمات من در مورد «نکوهش» ترکمنچای و «جلوگیری» از آن را «توجیه» و «تحسین» ترکمنچای جا زدند / امان از سلطه سیاسی کاری بر واژگان فارسی

مخالفت اسرائیل با برنامه هسته‌ای عربستان / نیویورک تایمز: برنامه هسته‌ای عربستان یکی از شروط ریاض برای امضای توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل است

باشگاه استقلال به محرومیت ساپینتو اعتراض کرد

مخالفت اسرائیل با برنامه هسته‌ای عربستان / نیویورک تایمز: برنامه هسته‌ای عربستان یکی از شروط ریاض برای امضای توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل است

اینفوگرافیک / امروز ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ قیمت ها چقدر است؟

سردار حاجی‌زاده: انتخاب برد هزار و ۴۰۰ کیلومتری برای موشک فتاح بر اساس اهداف مورد علاقه است / برد موشک افزایش می‌یابد

برکناری آرش میراسماعیلی از ریاست فدراسیون جودو

مصباحی‌مقدم: زیبایی‌های زن برای ادامه نسل است نه هوس‌رانی! / عدم پوشش باعث بیرون رانده شدن آدم و حوا از بهشت شد

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس: ارزپاشی ۲۸۵ میلیارد دلاری بانک مرکزی هیچ نتیجه ای در کنترل نرخ ارز نداشت

قیمت طلا و سکه، امروز ۱۴ خرداد ۱۴۰۲

قیمت دلار در مرکز مبادلات، امروز ۱۴ خرداد ۱۴۰۲

سردار حاجی‌زاده: نام «فتاح» را رهبری برای موشک جدید سپاه انتخاب کردند

مشخصات «فتاح»، موشک هایپرسونیک سپاه / برد ۱۴۰۰ کیلومتر / سرعت موشک ۱۳ ماخ

امیرعبداللهیان: روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی، پیشنهاد ابتدایی ایران برای عضویت اعضای جدید در بریکس را پذیرفتند

واکنش واعظی به حواشی اخیر درباره فرش‌های سعدآباد: گزارش‌ها درباره مفقود شدن فرش‌ها در سال‌های ۹۰ تا ۹۲ دریافت شد / پرونده در حال پیگیری بود که برخی خبرسازی‌ها شروع شد / هرچه به انتخابات نزدیک شویم، از این دست خبرها بیشتر خواهد شد / برای حذف رقبای احتمالی، انبوهی از اتهامات و آمارسازی‌های دروغین منتشر می‌شود / گویی هر نوع افترایی علیه دولتمردان سابق مباح و تمرینی برای یکدست‌سازی است

 سردار حاجی‌زاده: سامانه‌های پدافندی توان انهدام ابرموشک هایپرسونیک ایرانی را ندارند

کمیته استیناف: استقلال رسما از لیگ قهرمانان آسیا کنار گذاشته شد / اعتراض آبی‌ها رد شد

رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت: در مرکز همسریابی زیر نظرم من، از ۵۰۰ ازدواج فقط ۱ مورد منجر به طلاق شد

آمریکا: ابزارهایی برای ارتباط و ارسال پیام به ایران داریم

مشاور تیم مذاکره کننده هسته‌ای: ایران قبل از حل همه پرونده‌ها با آژانس، توافقی را امضا نخواهد کرد

وضعیت آب و هوا، امروز ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ / هشدار بارش‌های رگباری باران در تهران، البرز و ۷ استان دیگر/ سامانه بارشی تا جمعه فعال است

سفر مادورو به عربستان؛ ریاض به «یک دشمن دیگر آمریکا» نزدیک شد

ترافیک فوق سنگین شبانه در مازندران / کندوان و هراز قفل شد

معاون سازمان تبلیغات: از سلام فرمانده تا جشن فرشته‌ها؛ پایه همه کارها سازمان تبلیغات است، بدون اینکه اسمی از این سازمان برده شود

برای احیای کارکردهای مسجد، سپاه طرح «محله اسلامی»، سازمان تبلیغات، طرح «امام محله» و حوزه علمیه طرح «مسجد تراز» را در دستور کار دارند

رئیس واگنر: روسیه کنترل منطقه‌ای در شمال باخموت را از دست داد؛ یک "رسوایی" ست

پارلمان اوکراین طرح «تروریستی اعلام شدن سپاه» را ارائه داد

بلینکن: ایران هرگز اجازه نخواهد یافت به جنگ‌افزار هسته‌ای دست یابد / همچنان بر این باوریم که دیپلماسی بهترین راه برای جلوگیری تهران از دستیابی به جنگ‌افزار هسته‌ای است

اولین واکنش سپاه به ادعای ایجاد «مزاحمت» برای یک کشتی تجاری در تنگه هرمز: این کشتی درخواست کمک کرد / پس از بررسی وضعیت منطقه، از حضور  شناور‌های سبک غیرنظامی در نزدیکی این شناور رفع نگرانی شد / در زمان درخواست کمک هیچ شناور فرامنطقه‌ای حضور نداشت

فرماندار خرم‌آباد: مرحوم «منصوره سگوند» از کارکنان نیروی انتظامی نبود / او به دلیل ایست قلبی جان خود را از دست داده

وزیر کشور: برای ترویج بی‌حجابی در ایران به افراد پول می‌دهند تا با وضع نامناسب در خیابان تردد کنند / حجاب برای زن ایرانی مصونیت ایجاد کرده / در فضای مجازی و حقیقی به دنبال ترویج بی بندوباری و هرزگی در جامعه اسلامی هستند

ویدیو / میرسلیم در مورد تفاوت پژو ۲۰۶ و لندکروز: یکی به درد شهر می‌خورد، یکی بیرون شهر

پناهیان: هیچ عاملی مانند ولایت فقیه سعادت مادی ما را تضمین نمی‌کند / حوزه نباید آموزش و پرورش را به حال خودش واگذار کند / مسئولان هر چه دقیق‌تر امر ولایت فقیه را تعقیب کنند از نصرت الهی بیشتر بهره‌مند خواهند شد

آرشیو
  • صفحه نخست
  • سیاست
  • بین الملل
  • تاریخ
  • اقتصاد
  • اجتماع
  • فناوری
  • فرهنگ و هنر
  • حوادث
  • ورزش
  • خواندنی ها
  • سلامت
  • ویدیو
  • عکس
  • درباره انتخاب
  • |
  • ارتباط با ما
  • |
  • پیوندها
  • |
  • آب و هوا
  • |
  • اوقات شرعی
  • |
  • مجله الکترونیکی
  • |
  • نظرسنجی
  • |
  • جستجو
  • |
  • آرشیو
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به انتخاب است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
طراحی و تولید : "ایران سامانه"
کد خبر: ۶۹۰۱۷۱
تاریخ انتشار: ۰۲ : ۲۱ - ۲۳ مرداد ۱۴۰۱
سیاست >> سیاست داخلی
پ

برجام؛ قطعنامه‌های کاغذپاره، سونامی تحریم‌ها و عمل‌گرایی اخلاقی

محمدرضا بیاتی: سرنوشت‌ برجام هرچه باشد انگار که این قطار به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. مخالفان دو آتشه‌ای که روزگاری مفتخر به آتش زدنِ برجام بودند امروز برای احیای آن به تقلا افتاده‌اند و فراموش کرده‌اند روز آتش‌بازی چنان سر از پا چنان نمی‌شناختند که علی لاریجانی با کنایه به آن‌ها گفت مراقب باشید مجلس را به آتش نکشید! برخی از آن‌ها ناجوانمردانه به منافع ملی اهمیتی ندادند و در رقابت قدرت از پشت خنجر زدند. برجام را کینه‌توزانه چنان جلوه دادند که انگار تحریم‌های خانمان‌برانداز بعد از برجام شروع شد!
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

محمدرضا بیاتی: سرنوشت‌ برجام هرچه باشد انگار که این قطار به ایستگاه آخر نزدیک می‌شود. مخالفان دو آتشه‌ای که روزگاری مفتخر به آتش زدنِ برجام بودند امروز برای احیای آن به تقلا افتاده‌اند و فراموش کرده‌اند روز آتش‌بازی چنان سر از پا چنان نمی‌شناختند که علی لاریجانی با کنایه به آن‌ها گفت مراقب باشید مجلس را به آتش نکشید! برخی از آن‌ها ناجوانمردانه به منافع ملی اهمیتی ندادند و در رقابت قدرت از پشت خنجر زدند.

برجام را کینه‌توزانه چنان جلوه دادند که انگار تحریم‌های خانمان‌برانداز بعد از برجام شروع شد! دشمنان ژنتیکی و سرشتیِ برجام این واقعیتِ از آفتاب‌روشن‌تر را وارونه کردند که با کاغذپاره‌دانستنِ قطعنامه‌ها، سونامی تحریم‌ها اوج گرفت و برجام صرفاً کیسه‌های شنی بود که موقتاً سدِ راه سیل و توفان شده بود. وقتی که افاقه نکرد سونامی‌سازان، کیسه‌های شن را مقصر دانستند و سرزنش کردند! هدف، به رخ کشیدنِ خطای گذشته‌ی دیگری نیست که حاصلی ندارد و گره‌ای از کار فرو بسته‌ی ما باز نمی‌کند وقتی که شهامت پذیرش اشتباه و امید عبرتی نباشد. همین‌که در عمل بکوشند جبران کنند کافی است. باید به آن‌ها کمک کرد. هر چه بود گذشت. حالا چه باید کرد؟ در این بزنگاه تاریخی چه تصمیمی باید گرفت؟ به گمان نگارنده، این تعارض سرنوشت‌ساز بر سرِ برجام را می‌توان در چارچوب پراگماتیسم یا عمل‌گراییِ اخلاقی قابل فهم کرد و راهی برای حلِ آن یافت. یادداشت حاضر می‌کوشد نشان دهد چگونه کانون کشمکش‌ها در میدانِ عمل‌گرایی اخلاقی رخ می‌دهد؛ باوری که در سطوح خودآگاه یا ناخودآگاه دست به کار است.

پراگماتیسم یا عمل‌گرایی یک سنت فلسفی است که خاستگاه آن را اواخر قرن نوزدهم میلادی و متأثر از جنگ‌های داخلی آمریکا می‌دانند. چشم‌اندازی به انسان و جهان که از نظریه‌ی حقیقت و معرفت‌شناسی به اخلاق، زیبایی‌شناسی، فلسفه‌ی تعلیم و تربیت، فلسفه‌ی دین و سیاست هم تعمیم پیدا کرده است. البته بنظر می‌رسد در تاریخ انسان هرگاه او در تصمیم‌های فردی یا اجتماعی و سیاسی ناچار به انتخاب بین بد و بدتر شده، و برای مصلحتی بزرگتر، از دیگر خواسته‌ها و داشته‌های مطلوب‌اش چشم‌پوشی کرده در واقع عمل‌گرایانه تصمیم گرفته و رفتار کرده است. مفهوم مُدارا در سنت و رواداری در مدرنیته هم –شاید بیش از هر مبنای دیگری- با مبنای عمل‌گرایی متقاعدکننده باشند. اما عمل‌گرایی در عصر ما با مصلحت‌اندیشی‌های گذشته‌های دور و نزدیک، تفاوت‌های مهمی دارد؛ دست کم در قلمرو سیاست، اگر سیاستمداران و دولتمردان بوقت ضرورت دیدگاه‌های عملگرایانه داشتند امروز مردم عادی هم تصمیمات پراگماتیستی می گیرند. برای نمونه، در زمانه‌ای که هر نقدی به زنان که بوی تحقیر یا خوارشماریِ آنان را بدهد یا حتی ندهد اما چنین بنظر برسد با موج شدیدی از حملات مواجه خواهد شد و منتقد را -در هر سطحی از جایگاه اجتماعی که باشد- از اعتبار ساقط خواهد کرد، دونالد ترامپ با گفتارها و رفتارهای آشکارا توهین‌آمیز به زنان به ریاست جمهوری ایالات متحده می‌رسد و بار دوم با اختلاف اندکی می‌بازد؛ یعنی حداقل نیمی از زنان در پیشروترین کشور غربی به او رأی می‌دهند! چرا؟ چون رأی‌دهندگان در زمانه‌ی ما عمل‌گرایانه تصمیم می‌گیرند. ویژگی‌های شخصیتی او، و ارزش‌های شخصی خود، را نادیده می‌گیرند و لازم نمی‌دانند دیدگاه کلیِ آن‌ها با رئیس جمهور کاملاً یا نسبتاً منطبق باشد. همین که او بتواند مسأله‌ی اصلی آن‌ها را حل کند شایسته‌ی رفتن به کاخ سفید دانسته می‌شود. مسأله‌محور بودن یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های عمل‌گرایی است؛ به زبان ساده، مهم نیست طرف مقابل چه باورها یا چه سبکی از زندگی دارد: تو فقط مشکل ما را حل کن بهت رأی می‌دیم!

عمل‌گرایی را از منظر پایانِ فرا-روایت‌ها meta-narrative را هم می‌توان تحلیل کرد و گفت در انبوه تعارض‌ها و اختلافات، باید بر سر خُرده-روایت‌ها جداگانه به توافق رسید در غیر این صورت امکان همزیستیِ پایدار ممکن نیست و برای جنگ و ستیز، پایانی متصور نخواهد بود. (به همین دلیل می‌گویند جنگ‌های داخلی آمریکا بدون پرگماتیسم هرگز تمام نمی‌شد)

اما اگر پیچیدگی‌های فلسفیِ عمل‌گرایی را ساده کنیم و نادیده بگیریم می‌توان گفت در هر موقعیتی که نیازمند تصمیم‌گیری است دو دیدگاه اخلاقی رو در روی هم قرار می‌گیرند؛ تکلیف‌گرایان و نتیجه‌گرایان. اختلاف اصلیِ این دو دیدگاه در مبنای قضاوت اخلاقی است؛ یعنی در معیار درستی یا نادرستیِ انتخاب یا تصمیم آن‌ها. تکلیف‌گرا معتقد است که درستی/نادرستیِ یک رفتار در خودِ رفتار است. این درستی/نادرستی درونیِ رفتارها، تکالیف یا وظایفی را تعریف می‌کنند که ما در هر شرایطی موظف به انجام آن‌ها هستیم. در حالی که نتیجه‌گرا، درستی/نادرستی یک رفتار را به نتیجه یا پیامدِ آن رفتار وابسته می‌داند. باز با تأکید بر ساده‌سازیِ مفاهیم می‌توان گفت اخلاق تکلیف‌گرا برای باور، اصالت قائل ‌است، انتزاعی‌ست، مطلق‌انگار است و مدعی یا جویای فضیلت‌اندیشی‌ است؛ اما اخلاق نتیجه‌گرا برای عمل، اصالت قائل است، انضمامی است، نسبی‌انگار و مصلحت‌اندیش است. با این توصیف در نگاه اول، اخلاق تکلیف‌گرا و فضیلت‌اندیش بیشتر مناسب مسائل مربوط به اخلاق فردی است و اخلاق نتیجه‌گرا و مصلحت‌اندیش، مناسب اخلاق اجتماعی؛ تصمیمات فرد وقتی که رفتار او معطوف به دیگری نباشد را می‌توان خود-پَروا self-regarding نامید و تصمیماتی که به دیگران هم مرتبط و معطوف می‌شود را دیگر-پَروا other-regarding . براین مبنا، سیاستمداران ایدئولوژیک در قلمرو اخلاق تکلیف‌گرا قرار می‌گیرند و سیاستمداران عُرفی در مقوله‌ی نتیجه‌گرا.

در بحران برجام، اگر کاسبان تحریم و پَخمه‌گانِ نخبه‌ستیز را نادیده بگیریم، تقابل اصلی بین تکلیف‌گرایان و نتیجه‌گرایان است. بین رویکرد انتزاعی، مطلق‌انگار و فضیلت‌اندیش با رویکرد انضمامی، نسبی‌انگار و مصلحت‌اندیش. بین خود-پروایان و دیگر-پروایان. با این شرح مختصر، آیا عمل‌گرایی همان نتیجه‌گرایی است؟ البته که این دو همپوشانی چشمگیری دارند اما یکی نیستند. عمل‌گرایی، مسأله‌محور است و برخلاف نتیجه‌گرایی در پی آن نیست که یک قاعده‌ی کلیِ ارزشی بسازد و به یک فرا-روایت ‌از درستی/نادرستی متعهد باشد. به همین دلیل است که منتقدان عمل‌گرایی این دیدگاه را مستعد تصمیمات غیراخلاقی می‌دانند. به بیان ساده، اگر تنها معیار ما حلِ مساله باشد و قاعده یا معیاری برای درستی اخلاقی نداشته باشیم انتخابِ بین بد و بدتر تا کجا مُجاز است؟

این نقد هم می‌تواند از سوی تکلیف‌گرایان ایدئولوژیک پیش کشیده شود و هم تکلیف‌گرایانی که به حقوق بشر -یا هر نوع دیدگاه سرشت‌گرای دیگر- باور دارند. بنابراین، عمل‌گرایی، که نوعی بافت‌گرای سیّال است، چگونه می‌تواند از قواعد اخلاقی ایستا تبعیت کند درحالی که ماهیتاً قاعده‌گریز است؟

از سوی دیگر، عمل‌گراییِ مسأله‌محور بر پایه‌ی نوعی استدلالِ هدف-وسیله شکل می‌گیرد، بنابراین، اگر هدف هر وسیله‌ای را توجیه کند چگونه می‌تواند از غیراخلاقی‌شدن در امان بماند؟ آیا هدف-وسیله‌ای‌شدنِ عمل‌گراییِ نتیجه‌گرا، همان‌قدر غیراخلاقی نیست که هدف-وسیله‌ای‌شدنِ ایدئولوژیِ تکلیف‌گرا؟ در واقع ایدئولوژی‌های تکلیف‌گرا وقتی از برج عاج انتزاعیِ در مقام نظر، پا به زمین سفت و متعارضِ عمل می‌گذارند، حتی اگر نتیجه‌گرا نشوند، تعارض تکالیفی که برای خود تعریف کرده‌اند از آن‌ها عمل‌گرایانِ ناگزیر می‌سازد چون چاره‌ای ندارند از بین تکالیف متعارض یکی را بر دیگری ترجیح بدهند.

حال دوباره باید پرسید که در مسأله‌ی برجام، یا هر توافق یا ائتلاف سیاسی نیروهای متقابل، چگونه می‌توان عمل‌گرایی غیراخلاقی را از عمل‌گرایی اخلاقی متمایز کرد و بر آن مبنا تصمیم گرفت؟ بنظر می‌رسد که با تمایزگذاری بین عقلانیت ابزاری instrumental rationality و آن‌چه که عقلانیت همکارانه‌ی راهبردی strategic cooperative rationality نامیده می‌شود. عقلانیت ابزاری که رویکردی گزینشی به عقلانی‌بودن است همان استدلالی است که یک اختلاس‌گر می‌کند و فرصت اختلاس میلیون‌ها دلار داشتن و برنداشتن و به جزیره‌ای آرام نگریختن را غیرعقلانی می‌داند! در واقع رویکرد عقلانیت ابزاری به عملگرایی نیز به تصمیماتی غیراخلاقی منتهی می‌شود چون رابطه‌ی هدف-وسیله در آن یک راهبرد خود-نِگَر و خود-پَروا است و می‌کوشد تنها منافع و علائق خود را پیش ببرد نه کسانی که آن‌ها را نمایندگی می‌کند و نه آن دیگری که رقیب و شریک مقابل اوست؛ چه تکلیف‌گرا چه نتیجه‌گرا، راهبرد عقلانیت ابزاری در موقعیت‌های متعارض، همواره غیراخلاقی است.

اما عمل‌گرایی وقتی اخلاقی است که هم خود-پَروا باشد هم دیگر-پَروا، بنابراین می‌کوشد در یک راهبرد مشترک هم منافع و علائق خود را پیش ببرد و هم منافع و علائق دیگری را؛ به عبارت روشن‌تر، در یک مذاکره‌ی سیاسی ملی، عمل‌گرای اخلاقی‌بودن هم به معنای پیشبردِ منافع و علائق کسانی است که آن‌ها را نمایندگی می‌کند و هم به مفهوم پیشبردِ متوازنِ منافع و علائق رقیب مقابل؛ در غیر این صورت، هیچ توافق یا ائتلافی یا شکل نمی‌گیرد یا پایدار نمی‌ماند.

 

ارسال به تلگرام
  • صفحه نخست
  • سیاست
  • بین الملل
  • تاریخ
  • اقتصاد
  • اجتماع
  • فناوری
  • فرهنگ و هنر
  • حوادث
  • ورزش
  • خواندنی ها
  • سلامت
  • ویدیو
  • عکس
  • درباره انتخاب
  • |
  • ارتباط با ما
  • |
  • پیوندها
  • |
  • آب و هوا
  • |
  • اوقات شرعی
  • |
  • مجله الکترونیکی
  • |
  • نظرسنجی
  • |
  • جستجو
  • |
  • آرشیو
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به انتخاب است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
طراحی و تولید : "ایران سامانه"