چرا خودروسازان بی‌پول شدند ؟

دنیای اقتصاد نوشت :

پول، پول، پول و باز هم پول؛ مشکل بر سر همین واژه سه حرفی است. مشکل مردم، مشکل دولت و مشکل خودروسازان هم همین طور. آنها نیز به عنوان بخشی مهم و استراتژیک از صنعت کشور، از بی‌پولی مي‌نالند، حال آنکه گردش مالی بسیار زیادی در اقتصاد دارند و برای خودشان غولی به حساب مي‌آیند.
 
حال غول‌ها هم زیر بار «بی‌پولی» کمر خم کرده‌اند و آنها که این کمر خم شدن را مي‌بینند، از خود مي‌پرسند این بار را چه کسی روی دوش غول‌ها گذاشته است؟

شانه غول‌ها چندان با بار بیگانه نیست، حال چه شده که این بار کمرشان خم شده و روی زانوهایشان نشسته‌اند؟

آنهایی که سیر صنعت خودرو را در یک دهه اخیر دنبال کرده‌اند، مي‌دانند که خودروسازان با وجود همه انتقادها و ایرادهای وارده به عملکردشان، همواره با مشکلات داخلی و خارجی مواجه بوده و در هر برهه‌ای به شکلی این بحران‌ها را پشت سر گذاشته‌اند، اما حال چه شده که کم آورده‌اند؟

در این سال‌ها خودروسازان همواره از کمبود تسهیلات بانکی، نرخ بهره بالا، تثبیت قیمت و تورم عمومی گله کرده و اینها را اصلی‌ترین دلیل مشکلات مالی شان دانسته‌اند.

با وجود همه این مشکلات، خودروسازان تا انتهای سال 90 نه تنها افت تیراژ نداشتند، که همواره رشد تولید را آن هم در حد 20 درصد و 30 درصد تجربه مي‌کردند. کار به جایی رسیده بود که برخی حتی نسبت به این رشد تولید معترض شده و عنوان کردند تولید خودرو باید کم شود، چون ترافیک زیاد شده، آلایندگی بالا رفته و جاده‌ها و خیابان‌ها دیگر کشش ندارند.

این در حالی است که خودروسازان سال 91 را با افت تولید آغاز کردند و طبق آمار رسمی وزارت «صنعت، معدن و تجارت»، تولید خودرو در بهار امسال و نسبت به بهار سال گذشته بیش از 36 درصد افت کرده است.

خودروسازان دلیل اصلی افت تولید را کمبود نقدینگی مي‌دانند و مي‌گویند چون توانایی پرداخت پول قطعه سازان را ندارند، آنها نیز نمی‌توانند قطعات موردنیاز را تامین کنند و در نتیجه این بی‌پولی، تولید پایین آمده است.

در اینکه خودروسازان این روزها بی‌پول شده‌اند، کمتر کارشناسی تردید دارد، اما پرسش اینجا است وقتی ریشه‌های بی‌پولی حال حاضر خودروسازان، همان ریشه‌های قبلی است (کمبود تسهیلات بانکی، تثبیت قیمت و...)، چه شده که «مشکل مالی» امسال کمر خودروسازان را خم کرده؟

آیا اتفاق جدیدی رخ داده؟ آیا مشکلات جدی‌تر شده‌اند؟ یا شاید خرج خودروسازان از دخل شان جلو زده؟

اصلا ریشه بی‌پولی حال حاضر خودروسازان کجاست؟

در این مورد کارشناسان و خودروسازان نظرات مختلفی دارند، به نحوی خودروسازان معتقدند ریشه بی‌پولی‌ها در همان مشکلات قبلی است که حجیم‌تر شده‌اند و کارشناسان بر این باورند که سوءمدیریت سبب شده صنعت خودرو بی‌پول شود.

خودروسازان معتقدند چون فضای کسب و کار در کشور مناسب نیست، بانک‌ها پول کم مي‌دهند و بهره زیاد مي‌گیرند، قیمت‌گذاری در دست دولت است، نرخ ارز نوسان دارد و...، همه همه سبب شده مشکلات نقدینگی به اوج برسد و به تولید ضربه بزند.

آنها مي‌گویند ریشه «بی‌پولی» صنعت خودرو را باید در فضای نامناسب کسب و کار کشور جست‌وجو کرد و لا غیر.

در مقابل اما برخی کارشناسان معتقدند این «مشكل مدیریت» است که بلای بی‌پولی را بر سر صنعت خودرو نازل کرده است، مشكلي که البته به امروز و دیروز محدود نمی‌شود و ریشه‌ای چند ساله دارد.

به اعتقاد آنها، ریشه بی‌پولی خودروسازان را باید در سایت‌های احداثی آنها در داخل و خارج از کشور جست‌وجو کرد، در سفرهای خارجی بی‌نتیجه و در شمار زیاد نیروی انسانی و بهره‌وری پایین.

این دسته از کارشناسان معتقدند اگر مدیریت در خودروسازی کشور دولتی نبود و سیاست نقشی در آن نداشت، با همین مشکلات و محدودیت‌ها نیز مي‌شد بی‌پول نماند و تیراژ را حفظ کرد.

هرچند خودروسازان در مقابل انتقادات وارده عنوان مي‌کنند محدودیت‌های بین‌المللی و نقدینگی آنها را تحت تاثیر قرار داده است، اما کارشناسان بر این باورند که محدودیت‌های بین‌المللی نمی‌تواند تا حد کاهش 36 درصدی تولید خودرو، تاثیرگذار باشد.

آنها مي‌گویند، محدودیت‌های بین‌المللی بر تولید خودروهایی مانند پژو 206، ماکسیما و ویتارا تاثیر قابل توجهی مي‌گذارد (چون ارزبری آنها بالا است)، اما برای کاهش پراید و 405 و سمند که ارزبری شان در حد صفر است، محدودیت‌های بین‌المللی بهانه خوبی به حساب نمی‌آید.

خودروسازان نابغه‌اند

اما به سراغ کارشناسان و خودروسازان برویم و جزئیات تحلیل آنها از ریشه بی‌پولی صنعت خودرو را بشنویم.

در این مورد، ظاهرا مرغ خودروسازان یک پا دارد و آنها نه تنها سوءمدیریت و ضعف بهره‌وری را به عنوان ریشه‌های مدنظر کارشناسان درباره بی‌پولی صنعت خودرو، نمی‌پذیرند، بلکه معتقدند در فضای نامناسب فعلی کسب و کار کشور، بهتر از اینها نمی‌توان کار کرد.

یکی از مسوولان ایران خودرو در این مورد با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور مي‌گوید:خودروسازان از ابتدای سال جاری تاکنون حتی یک ریال هم تسهیلات بانکی نگرفته‌اند و همین موضوع یکی از چالش‌های بزرگ در بحث نقدینگی است.

وی افت فروش خودروسازان را نیز یکی دیگر از دلایل مهم بی‌پول شدن آنها دانسته و مي‌افزاید: ما قبلا خودروهای به اصطلاح خوش فروشی داشتیم که از ناحیه آنها کسب درآمد خوبی مي‌کردیم، اما در حال حاضر تولید افت کرده و فروش پایین آمده و در نتیجه بی‌پولی یقه مان را چسبیده است.

به اعتقاد وی، هر کس بتواند در این اوضاع اقتصادی صنعت خودرو را سر پا نگه دارد، به نوعی نابغه است، زیرا گرفتاری خودروسازان یکی دو تا نبوده و زیاد است.

گفته‌های این مقام مسوول در ایران خودرو را یکی از مسوولان سایپا نیز به نوعی تایید کرده و مي‌گوید: فضای کار تولیدکننده ایرانی به خصوص خودروسازان، قابل مقایسه با شرکت‌های خارجی نیست؛ زیرا فضای کسب و کار در ایران و کشورهای صنعتی بسیار متفاوت از یکدیگر است.

وی با اشاره به اینکه خودروساز ایرانی پنج برابر همتای خارجی خود به نقدینگی احتیاج دارد، مي‌افزاید: خودروساز خارجی برای گشایش اعتبار فقط دو درصد پول مي‌دهد و جنس را تحویل مي‌گیرد، اما در ایران باید 20 درصد بدهیم تا گشایش اعتبار انجام شود و این هزینه با فرض عدم تاثیرگذاری مشکلات مربوط به نقل و انتقال پول محاسبه شده است.

این مقام مسوول سایپا در ادامه به نرخ بالای بهره بانکی نیز اشاره کرده و تاکید مي‌کند: ما در ایران باید حداقل 25 درصد بهره بانکی بدهیم، اما یک خودروساز خارجی فقط دو درصد در این ماجرا هزینه مي‌کند. از طرفی خودروساز ایرانی مجبور است علاوه بر تاوان تورم داخلی و پیامدهای اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، هزینه تورم خارجی (نوسان نرخ ارز و کاهش ارزش ریال) را نیز بدهد، اما شرکت‌های مشابه خارجی چنین هزینه‌هایی ندارند.

دلیل بی‌پولی

گفته‌های این دو مقام مسوول در ایران خودرو و سایپا در حالی است که برخی کارشناسان در عین حالی که مشکلات اقتصادی داخلی را مي‌پذیرند، اما معتقدند نبود مدیریت صحیح در صنعت خودرو و پایین ماندن بهره‌وری، دلایل اصلی بی پول شدن خودروسازان به شمار مي‌روند.

یکی از کارشناسان اقتصادی کشور در این مورد مي‌گوید: دارایی‌های غیرمولد، نیروی انسانی زیاد از حد و ریخت و پاش‌های بی‌نتیجه از جمله دلایل اصلی بی‌پول شدن خودروسازان محسوب مي‌شوند و این یعنی ضعف مدیریت.

وی با اشاره به اینکه بهره‌وری پایین نیز یکی دیگر از دلایل مشکلات مالی خودروسازان است، مي‌افزاید: مصداق بارز ریخت و پاش‌های بی‌نتیجه در صنعت خودرو، احداث سایت‌های داخلی و خارجی و سفرهای بی‌بهره به خارج از کشور است. وقتی فلان شرکت پنج میلیارد هزینه مي‌کند تا با یک خودروساز چینی مذاکره کند و دست آخر هم به نتیجه‌ای نمی‌رسد، باید هم مشکل بی‌پولی به وجود بیاید.

وی در ادامه، این پرسش را هم مطرح مي‌کند که وقتی خودروسازان محصول مي‌فروشند و پولش را مي‌گیرند، چرا باید بی‌پول شوند؟

اظهارات این کارشناس در حالی است که یکی از مسوولان پیشین ایران خودرو با دفاع از سرمایه گذاری‌های انجام شده در احداث سایت‌های داخلی و خارجی مي‌گوید: سودده شدن این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها زمان مي‌خواهد، منتها برخی مي‌خواهند در کمترین زمان ممکن بهترین نتیجه را بگیرند که نمی‌شود.

وی علت اصلی بی‌پول شدن خودروسازان را افت تولید مي‌داند و مي‌افزاید: در هر صنعتی از جمله خودروسازی، یک «نقطه سر به سر» در درآمد و هزینه وجود دارد که در حال حاضر این «نقطه» تعادل خود را از دست داده و هزینه‌ها بیش از درآمدها شده است.

این مسوول قدیمی صنعت خودرو در عین حال از افت تولید برخی خودروها ابراز تعجب کرده و مي‌گوید: خودروهایی مثل پژو 405 و سمند و پراید ارزبری بسیار پایینی دارند، بنابراین نمی‌توان کاهش تولید آنها را با محدودیت‌های بین‌المللی توجیه کرد. وی ادامه مي‌دهد: قبلا هم تسهیلات بانکی کم بود و حتی بر خلاف الان که گاهی با افزایش قیمت خودرو موافقت مي‌شود، آن زمان از این خبرها نبود، اما با این حال تولید روند رو به رشدی داشت.

چرا بقیه صنایع بی‌پولند؟

اما خودروسازان در واکنش به اظهارت کارشناسان عنوان مي‌کنند که اگر ضعف مدیریت دلیل اصلی بی‌پول شدن خودروسازان است، پس چرا سایر صنایع کشور نیز بی‌پول شده‌اند؟ آیا آنها هم سوءمدیریت دارند؟

در این مورد یکی مقام مسوول در سایپا مي‌گوید: الان تمام صنایع کشور با مشکل بی‌پولی دست و پنجه نرم مي‌کنند، چون فضای کسب و کار نامناسب است، وگرنه نمی‌توان همه را به سوءمدیریت متهم کرد.

وی تاکید مي‌کند: وقتی ما در تمام شاخص‌های مربوط به فضای کسب و کار آخر هستیم، چطور مي‌توان از خودروسازان انتظار داشت در بهره‌وری و کاهش هزینه اول شوند؟

این مقام مسوول ادامه مي‌دهد: در ایران به عکس دنیا که بانک و موسسات لیزینگ بابت خرید خودرو به مشتریان اعتبار مي‌دهند، خودروسازان باید اعتبار برای مشتریان تامین کنند و این خود یکی دیگر از دلایل بی‌پول شدن خودروسازان است.

همچنین یکی از مسوولان ایران خودرو نیز در واکنش به اینکه گفته مي‌شود نیروی انسانی در صنعت خودرو زیاد از حد است، تاکید مي‌کند: ایران خودرو در سه سال گذشته هیچ نیروی جدیدی جذب نکرده و حتی تعدیل نیرو هم داشته است.

این گفته وی در حالی است که یکی از کارشناسان اقتصادی کشور تاکید مي‌کند: پولی که خودروسازان بابت بازخرید کارگرانشان مي‌دهند، خود یکی از ریشه‌های بی‌پول شدن آنها است.