نهش الکس فلیپ در نشریه هندی «پرینت» نوشت: یازده ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، دولت بایدن در تلاش است تا از ارسال پهپاد‌های ایران به مسکو جلوگیری کند، این مسئله پس از ان اولویت پیدا کرد که شاهد میزان ویرانی پهپاد‌های شاهد-۱۳۶ ایرانی – معروف به «موتور چمن‌زن» یا «موپد» - در اوکراین بودند. جنگ نشان داد که چگونه پهپاد‌های ارزان قیمت، به ویژه پهپاد‌هایی مانند شاهد-۱۳۶ ساخت ایران، با قابلیت‌های دقیق حمله خود، میدان نبرد مدرن را تغییر دادند.
به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: این اولین بار نیست که پهپاد‌ها حملات دقیق انجام می‌دهند. قابلیت حمله دقیق همواره مورد توجه ارتش بوده است. اما رسیدن به آن هزینه زیادی دارد. به عنوان مثال، مهمات هدایت شونده دقیق ۸ درصد از کل مهمات مورد استفاده نیرو‌های ائتلاف به رهبری ایالات متحده را علیه رژیم صدام حسین در جنگ اول خلیج فارس (۱۹۹۱) تشکیل می‌دادند. اما سهم آنها در هزینه مهمات استفاده شده توسط ائتلاف به رهبری ایالات متحده تقریباً ۸۴ درصد بود.
به گفته اندیشکده امنیت و امور بین‌الملل رویال یونایتد (RUSI) یکی از تسلیحات دقیق آمریکا، موشک کروز مادون صوت تاماهاوک با وزن ۱۳۰۰ کیلوگرم است که قیمت هر عدد آن حدود ۲ میلیون دلار است.
اندیشکده کارنگی می‌گوید پهپاد شاهد-۱۳۶ ایران اگرچه ارزان است، اما قابلیت‌های مهمی از جمله توانایی فرار از رادار و عملیات تا برد ۱۵۰۰ مایلی را دارد. در مقام مقایسه، پهپاد‌های یکبار مصرف سوئیچ بلید اوکراین که توسط ایالات متحده عرضه می‌شود، تنها در برد ۲۵ مایلی عمل می‌کنند.
موفقیت برنامه پهپاد ایران در مواجهه با تحریم‌های سنگین، الگویی برای نهاد‌های دفاعی و امنیتی هند، به‌ویژه سازمان تحقیق و توسعه دفاعی (DRDO) است که دهه‌هاست برنامه پهپادی گسترده‌ای دارد. حسابرس کل هند (CAG) در سال ۲۰۲۰ برنامه پهپاد DRDO را به دلیل برنامه ریزی ضعیف، عدم آگاهی رسانی دقیق به کاربران نهایی و زیر پا گذاشتن رویه‌های عملیاتی استاندارد مورد انتقاد قرار داد.
درک برنامه پهپادی ایران
ایران که از سوی غرب منزوی شده، می گوید که پهپاد‌هایی با توانایی حمل موشک‌های هدایت شونده دقیق در برد عظیم ۲۰۰۰ کیلومتر، علاوه بر استقامت پرواز بیش از ۲۴ ساعت و قابلیت‌های رادارگریز دارد. سازمان غیرانتفاعی اتحاد علیه ایران هسته‌ای (UANI) مستقر در ایالات متحده می‌گوید در حالی که توانایی‌های فنی تهران اغلب برای اهداف تبلیغاتی اغراق‌آمیز است، اما موفقیت برنامه پهپادی آن نماد پیروزی فناوری در جمهوری اسلامی است.
واشنگتن روابط نظامی و دیپلماتیک خود با تهران را پس از انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ قطع کرد که منجر به سرنگونی شاه مورد حمایت ایالات متحده و متعاقب آن تأسیس جمهوری اسلامی ایران شد. برنامه پهپاد‌های ایرانی از دهه ۱۹۸۰ آغاز شد و پیشرفت کرد. این برنامه به دنبال بهبود قابلیت‌های اطلاعاتی، نظارتی و شناسایی ناوگان خود و به میدان آوردن پهپاد‌هایی است که قادر به انجام حملات هوایی هستند.
UANI می‌گوید ایران در دهه گذشته از سامانه‌های پهپادی جدید متعددی رونمایی کرده است که بسیاری از آنها در جنگ مورد استفاده قرار گرفته‌اند و پیشرفت‌های تهران را در فضای پهپاد نشان می‌دهند. تمرکز تهران بر پهپاد‌ها زمانی به وجود آمد که به دنبال راه‌هایی برای نظارت کشتی‌ها در خلیج فارس بود.
سپاه در سال ۱۹۸۵ شرکت صنعت هوانوردی قدس را به عنوان شاخه‌ای از سازمان خودکفایی خود راه اندازی کرد. در اواخر همان سال، اولین پهپاد خود به نام مهاجر-۱ را آزمایش کرد که مفید بودن خود را در طول جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) نشان داد.
هواپیمای مهاجر-۱ که نمونه قبلی یکی از پهپاد‌هایی است که تهران اکنون به روسیه عرضه می‌کند، طراحی ابتدایی داشت و یک دوربین روی دماغه آن نصب شده بود. قابل درک است که دوربین برای عکاسی بوده و فیلم آن تنها پس از بازیابی امکان ظهور داشت.
به گفته UANI این پهپاد در مراحل بعدی جنگ برای عکسبرداری از مواضع پیاده نظام عراق در آماده سازی برای حمله و به دست آوردن اطلاعاتی برای جلوگیری از ورود نیرو‌های ایرانی به کمین، استفاده شد. بنا بر گزارش ها، تهران همچنین تلاش کرده است تا این پهپاد‌ها را به پرتابگر‌های راکت انداز (RPG) در زیر هر بال مجهز کند، اما مشخص نیست که آیا این تلاش‌ها هرگز به ثمر نشسته است یا خیر.
با شروع دهه ۱۹۹۰، ایران چندین نوع جدید از مهاجر را توسعه داد که آخرین آنها، مهاجر-۶ است. هر یک از این نسخه‌ها، علاوه بر قابلیت‌های ضربه دقیق‌تر، برد و استقامت پرواز را افزایش می‌داد. در اواسط دهه ۲۰۰۰، ایران نیز تمرکز خود را بر ساخت پهپاد‌های تهاجمی تغییر داد و اکنون مجموعه کاملی از این پهپاد‌ها را در اختیار دارد.
کرار که در سال ۲۰۱۰ رونمایی شد، اولین پهپاد تهاجمی از این دست بود. رسانه دولتی ایران در آن زمان اعلام کرد که «قابلیت‌های متفاوتی از جمله حمل بمب برای انهدام اهداف» دارد و می‌تواند برای «برد‌های دور با سرعت بالا» پرواز کند. دو سال بعد، در سپتامبر ۲۰۱۲، ایران از شاهد-۱۲۹ رونمایی کرد که گام مهمی در تلاش‌های تهران برای توسعه یک پهپاد با قابلیت حمله بود.
اعتقاد بر این است که پهپاد جدید با مهندسی معکوس یک پهپاد آمریکایی RQ-۱۷۰ ساخته شده است که بر فراز ایران پرواز می‌کرد تا از صد‌ها تونل حفر شده توسط ایرانی‌ها برای پنهان کردن برنامه هسته‌ای نقشه برداری کند. واشنگتن معتقد بود یک نقص منجر به فرود RQ-۱۷۰ در صحرای ایران شده، در حالی که تهران گفت این پهپاد را هک کرده و آن را مجبور به فرود کرده است.
با این حال، همچنین اعتقاد بر این است که شاهد-۱۲۹ تا حد زیادی بر اساس مدل اسرائیلی هرمس ۴۵۰ است، نه نمونه آمریکایی. این بدان معناست که ایرانی‌ها توانسته‌اند یک پهپاد اسرائیلی را نیز ضبط و مهندسی معکوس کنند.
قطعات غربی در پهپاد‌های ایرانی
قطعات غربی کلید برنامه هواپیما‌های بدون سرنشین ایران هستند. بر اساس تجزیه و تحلیل چهار پهپاد ایرانی که در اوکراین به دست آمده، بیش از ۷۰ سازنده مستقر در ۱۳ کشور و منطقه مختلف، از جمله غرب و آسیا، قطعات پهپاد را برای تهران تولید کرده‌اند.
این تجزیه و تحلیل که توسط سازمان تحقیقاتی Conflict Armament Research در بریتانیا انجام شد، همچنین نشان می‌دهد که ۸۲ درصد از قطعات در شرکت‌های مستقر در ایالات متحده ساخته شده‌اند.
در دسامبر سال گذشته، دولت بایدن یک کارگروه بزرگ راه اندازی کرد تا بررسی کند که چگونه قطعات ساخته شده در غرب، از جمله میکروالکترونیک‌های ساخت آمریکا، به هواپیما‌های بدون سرنشین ایرانی راه یافته اند. گزارش نیویورک تایمز حاکی از آن است که کاخ سفید پس از انتشار عکس‌هایی از مدار پهپاد‌های سرنگون‌شده ایرانی در اوکراین - که به وضوح مملو از تراشه‌های تولید شده توسط شرکت‌های مستقر در ایالات متحده بود، با تولیدکنندگان آمریکایی آنها تماس گرفته است.
تقریباً همه تولیدکنندگان پاسخ مشابهی داشتند: تراشه‌ها نامحدود هستند، اقلام "دو کاربرد" و ردیابی یا توقف گردش آنها تقریبا غیرممکن است. منابع امنیتی خارج از کشور خاطرنشان می‌کنند که ایران بر هنر فعالیت در شرایط تحریم مسلط شده است. ایران برای پهپاد‌ها و سایر برنامه‌های نظامی خود، موفق شده قطعات خارجی مانند موتور را از دلالان تسلیحات یا از طریق شرکت‌هایی که قطعات مورد نیاز را تامین می‌کردند، دریافت کند.
هند بیش از حد «فرایند محور» است، نه «هدف محور»
در حالی که موفقیت برنامه پهپاد‌های ایرانی برای بسیاری از سازمان‌های دفاعی و صنعت هند شگفت‌انگیز نیست، منابع می‌گویند موفقیت آن مستلزم درون‌بینی عمیق‌تر دهلی نو است. یک منبع با توضیح اینکه چگونه تمرکز ایران همیشه بر طراحی‌های ساده و موتور‌های ساده متمرکز بوده است، می‌گوید: «هند نمی‌خواهد کار را ساده انجام دهد. یک گسست بزرگ بین DRDO و کاربر نهایی در کشور یعنی نیرو‌های مسلح وجود دارد. کاربر نهایی نمی‌تواند تصمیم بگیرد که برای یک سناریوی واقعی چه نیاز‌هایی دارد و DRDO هم قول‌هایی می‌دهد که نمی‌تواند به آنها عمل کند.»
منبع دوم با اشاره به اینکه پهپاد‌های ایرانی مجهز به سیستم‌های ضد جی‌پی‌اس هستند که می‌توانند تا حدودی با پارازیت مقابله کنند، می‌گوید: «حدود ۱۰ برنامه پهپادی وجود دارد که نیرو‌های مسلح هند در حال القای آنها هستند و هیچ‌کدام برای کار در فضای بدون GPS تجهیز نشده‌اند.»
منبع اول درباره اینکه چرا ایرانی‌ها توانسته‌اند تحریم‌ها را در پیشبرد برنامه پهپادی خود دور بزنند، اما تلاش‌های هند شکست خورده، می‌گوید: «هند کشوری فرآیند محور است و هدف‌گرا نیست. ایران هدفی داشت و برای آن تلاش کرد. آنجا کار راحت‌تر است، زیرا همه چیز در اختیار سپاه پاسداران است».
منابع مختلف در تشکیلات دفاعی می‌پذیرند که بیشتر تمرکز هند بر روی خود فرآیند بوده و افزودند که دولت تلاش کرده است این روند را ساده‌تر کند. این منابع با اشاره به برنامه IDEX استناد می‌کنند که به دنبال گذر از پیچ و خم فرآیند‌ها و توسعه سریع فناوری ویژه و جذب آسان‌تر آنها در نیرو‌های مسلح است. با این حال، منابع صنعتی می‌گویند که تلاش دولت برای افزودن پروژه‌های بیشتر به طرح IDEX برخلاف این ادعاست.
ایده این است که بر روی برخی از پروژه‌های اصلی تمرکز کنیم و آن را از طریق بودجه دولتی توسعه دهیم. پروژه‌های بیشتر به این معنی است که پای واحد‌های کوچکتر و تقسیم کار به میان می‌آید. سوال این است که آیا ما به دنبال کمیت هستیم یا کیفیت.
