تبیان: این روز‌ها احتمالا اسم ماده "گل" را در بین نوجوانان و جوانان زیاد شنیده‌اید. ماده‌ای که به خیال خودشان، چون طبیعی و گیاهی است پس ضرری ندارد. درباره این موضوع به سراغ دکتر شیوا ثریا رفتیم، متخصص روانپزشکی و هیئت علمی بیمارستان روانپزشکی ایران. روانپرشکی که به گفته خودش فیلد مورد علاقه‌ش اعتیاد است و به شکل تمام وقت در بخش درمانگاه اعتیاد کار می‌کند. او میگوید که در بیمارستان ایران هم درمانگاه سرپایی اعتیاد دارند و هم بخش مجزایی که آنجا بیمارانی که اعتیاد دارند را بستری میکنند، البته این بخش برای مردان است و سه تخت بستری هم برای بانوان در بخش زنان وجود دارد که آن هم جزو سرویس اعتیاد است.
اولین سوال‌مان هم از دکتر ثریا این بود که آیا گل با حشیش متفاوت است؟
درباره ماده گل توضیحی که باید ابتدا بدهم این است که شایع‌ترین ماده غیرقانونی مورد
گل اصطلاحی است که این چند ساله بیشتر می‌شنویم، باید بدانیم که گیاه کانابیس گیاهی است که قسمت‌های مختلفش مورد سومصرف قرار می‌گیرد.
خیلی از بیماران را می‌بینیم که به درمانگاه می‌آیند و می‌پرسیم چند وقت است که حشیش می‌کشی؟ میگوید نه من حشیش نمی‌کشم من گل می‌کشم. یعنی گاهی اوقات فکر میکنند گل ماده کاملا متفاوتی است از حشیش یا کانابیس. در صورتی که به این شکل نیست و گل گیاه کانابیس یا همون نوک و یا همان تیپش هم جزوی از گیاه حشیش به شمار می‌رود.
قسمت‌های مختلف گیاه کانابیس از نظر THC یا ماده موثره متفاوت هستند. THC همان ماده‌ای است که آثار روانگردان و اعتیاد آور حشیش را ایجاد می‌کند و در گل گیاه هم بیشتر از ساقه و برگ‌ها که در رول تحت عنوان ماریجوانا کشیده می‌شود، وجود دارد. به غیر از آن مثلا روغن گیاه، میزان ماده موثره تی. اچ. سی‌اش از تمام قسمت‌های دیگر بیشتر است و اثرات مضرش هم بیشتر است.
گل اعتیادآور است؟
بله تمام قسمت‌های گیاه کانابیس اعتیادآور است، از جمله حشیش، ماریجوانا و گل. همچنین موارد مراجعه‌کننده به بیمارستان ایران به دلیل اعتیاد به گل هم زیاد داریم که تعداد بسیاری از آن‌ها نوجوان و جوان هستند. در سنین بالاتر هم نمونه‌های زیادی داریم که در سابقه خود مصرف گل یا حشیش را دارند و حالا به سراغ مواد سنگین‌تری رفته‌اند.
مراجعان سرپایی هم بین این نوجوانان زیاد داریم که اکثر اوقات خانواده‌ها آن‌ها را به بیمارستان می‌آورند. یکی از مشکلات این است که به دلیل سهولت در نحوه و ابزار مصرف و بدون علامت بودن این مصرف، خانواده‌ها به راحتی متوجه نمی‌شوند. یعنی بعد از چند ساعت مصرف دیگر اثرات فیزیکی آن از بین می‌رود و کسی متوجه نمی‌شود.
تا به حال بین مراجعه‌کنندگان‌تان، تجربه بروز اختلال با اولین مصرف دیده‌اید؟
یکسری از مراجعان ما همینطور هستند، یعنی به علت حمله پنیک یا حملات اضطرابی مراجعه میکنند. گاهی اوقات با اولین تجربه گل این افراد دچار حمله اضطرابی شدید، بی‌قراری، دلشوره شدید، تپش قلب می‌شوند. چون می‌دانیم یکی از اثرات گل این است که ضربان قلب ۲۰ تا ۵۰ درصد در همان ساعت اول افزایش پیدا می‌کند که گاهی با بیماری‌های قلبی اشتباه گرفته می‌شود.
گل باعث بروز اختلالات روانپزشکی هم می‌شود؟
مصرف گل انواع اختلالات روانپزشکی را نیز میتواند ایجاد کند، در درازمدت مانند سایر مواد مخدر باعث ایجاد افسردگی نیز می‌شود. همه مواد این ویژگی را دارند که در کوتاه مدت و اوایل مصرف اثرات سرخوش‌کننده داشته باشند، اما در دراز مدت و در طول ماه‌ها و سال‌ها کم کم تغییرات روانشناختی و اختلالات روانپزشکی ایجاد می‌شود و ممکن است این افراد افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی را تجربه کنند و حتی در درازمدت دچار اختلالات روانپریشی یا سایکوز شوند.
خیلی از اوقات اختلالات روانپزشکی این افراد آنقدر شدید است که مجبوریم آن‌ها را بستری کنیم. مثلا ممکن است در طول این اختلالات اضطرابی یا افسردگی ناشی از مصرف کانابیس، افکار مرگ و خودکشی به سرشان بزند و ممکن است اقدام به خودکشی کنند و نیاز به بستری وجود داشته باشد.
به طور کلی افرادی که حشیش و گل را از دوران نوجوانی شروع میکنند و تعداد دفعات مصرفی که در روز دارند بیشتر و دوز مصرفی سنگین‌تر باشد، بیشتر مستعد ابتلا به اختلال اسکیزوفرنیا هستند. البته همه افرادی که حشیش استفاده میکنند دچار اختلال اسکیزوفرنی یا اختلال سایکوتیک نمی‌شوند، اما بیشترین اختلالات روانپزشکی که ما با حشیش می‌بینیم اختلالات اضطرابی، خلقی، افسردگی، پرخاشگری و تحریک‌پذیری است. وقتی داریم در مورد اختلالات خلقی صحبت می‌کنیم منظورمان انواع اختلالات خلقی است. مثلا ما خیلی در درمانگاه افرادی را داریم که با تحریک‌پذیری، پرخاشگری، بی قراری و افسردگی مراجعه میکنند.
در این بین خانواده‌ها عمده شکایاتی که از بیمارشان دارند این است که: از وقتی سراغ گل رفته خیلی عصبی شده، زود جوش میاره، با همه بگو مگو میکنه، تو سر کارش مشکل پیدا کرده.
مصرف در دوران نوجوانی چه آسیب‌هایی را به همراه دارد؟
اگر از سن نوجوانی شروع شود به خصوص عملکرد تحصیلی این بیماران دچار اشکال می‌شود، درس و دانشگاه و حتی مدرسه را ممکن است رها کنند. به واسطه اثرات مخربی که روی سرعت پردازش ذهنی و سایر عملکرد‌های شناختی مغز دارد، یک کندی روانی-حرکتی و کندی ذهنی در این‌ها ایجاد می‌کند و این افراد نمی‌توانند عملکرد تحصیلی خوبی داشته باشند. خصوصاً در سن نوجوانی که معمولا عضو گروه‌های پرخطر می‌شوند و مصرف مواد دارند.
حالا ممکن است خانواده‌ها با این شکایت بیمار را پیش ما بیاورند که بیمار غیر از آن اختلالات خلقی همانطور که گفتیم افسردگی، تحریک پذیری، پرخاشگری، بی‌قراری، اضطراب، دلشوره و... را دارد و در واقع این طور علائم را خیلی بیشتر ما می‌بینیم تا اینکه بخواهیم سایکوز ببینیم.
سندروم دیگری که ما در این بیماران می‌بینیم خصوصاً در کسانی که از سن پایین با دوز بالا و سالیان سال مصرف کردند، یک سندروم بی‌خیالی یا اصطلاحا سندروم آموتیویشنال همراه است یعنی دچار بی‌انگیزگی و بی‌خیالی هستند و اینکه احساس پوچی دارند، هیچ هدفی ندارند و اختلال عملکرد پیدا میکنند.
شایع‌ترین تصور اشتباهی که درباره گل می‌شنوید چیست؟
متاسفانه مشکلی که ما با مصرف کنندگان گل خصوصاً نوجوانان داریم این است که حشیش و گل جزو مواد دروازه‌ای هستند و در واقع موادی هستند که در اوایل اعتیاد بیمار به سراغ این‌ها می‌رود. یعنی بعد از سیگار و الکل، حشیش و گل موادی هستند که به علت ظاهر و سهولت مصرف انگ کمتری دارند. مثلاً اینکه فرد میگوید: "مگه من شیشه‌ایم، مگه من تریاکیم، مگه من هروئین استفاده می‌کنم؟ من گل دارم استفاده می‌کنم، اینکه چیز خاصی نیست. این یه ماده گیاهیه. "
متاسفانه برچسب اشتباهی که زده می‌شود این است که"پس این، چون گیاهیه پس احتمالا عوارض جانبی کمتری هم داره". از طرفی باز یک سری از افراد عنوان میکنند که "خب اینا در کشور‌های اروپایی استفاده میشه، تو هلند استفاده میشه و مشکلی نداره"، اما این از دانش کم این افراد است که اولا هر چیزی که گیاهی باشد لزوما بدون عوارض نیست، اگر اینطور باشد تریاک هم گیاهی است، اما همه می‌دانیم که عوارض خودش را دارد و و وابستگی ایجاد می‌کند.
همچنین در یک سری از کشور‌های اروپایی هم که گل به شکل کنترل شده به فروش می‌رسد، در داروخانه‌ها یا مراکز مشخص است و کاملا به شکل نظارت شده و کنترل شده اتفاق می‌افتد و البته اینکه با دوز خیلی ضعیف توزیع می‌شود. در این جوامع به قدری مصرف حشیش شایع بوده که برخی از گروه‌های تخصصی بهداشت و درمان کشور‌ها به این نتیجه رسیدند ک هبا این توزیع کنترل شده بتوانند روی جمعیت مصرف‌کننده کنترل داشته باشند. در همان کشور‌ها هم یک عده مخالفانی دارد و یک عده موافق. مخالفانش بیشتر هستند و مرتب سیاست‌ها در حال تغییر است.
یا اینکه بعضی از افراد ممکن است بگویند گل در بعضی از بیماری‌ها حتی اثرات مثبت دارد، طبیعتا همانطور که ما می‌دانیم مورفین روی درد اثر دارد و ما در شرایطی در اورژانس‌های ارتوپدی جراحی بیمارستان‌ها برای تسکین درد استفاده می‌کنیم. حشیش هم در برخی بیمارانی که سرطان دارند یا مبتلا به ایدز هستند برای کاهش تهوع و استفراغ، برای افزایش اشتها و یا سایر بیماری‌های نورولوژیک ممکن است به عنوان درمان خط آخر در بیمارانی که حتی شاید شانسی برای زندگی ندارند استفاده شود. ولی این دقیق توجیه کننده این نیست که حشیش و گل اثرات مثبت لزوما داشته باشد.
می‌شود گل را ترک کرد؟
بله می‌شود ترک کرد، ولی کار خیلی دشواری است. از آنجایی که علائم وابستگی فیزیکی کمتر است و بیشتر وابستگی روانی داریم و سندروم ترک گل هم باز بیشتر علائم ترک روانی دارد. یعنی موقعی که این افراد گل را ترک میکنند به شدت پرخاشگر و بی‌قرار می‌شوند، خصوصاً حملات تحریک پذیری و پرخاشگری خیلی شدیدی دارند و وسوسه خیلی زیادی برای مصرف حشیش و گل. معمولا وقتی ماده را کنار می‌گذارند تا یک هفته علائم خیلی شدید را تجربه میکنند، اما حتی تا یک ماه هم علائم ترک که شامل همان تحریک‌پذیری، بی‌قراری، پرخاشگری و وسوسه شدید است با این افراد باقی می‌ماند و حتی در بعضی از کیس‌ها ممکن است بعد از یک ماه هم درجاتی از این علائم باقی بماند.
