ایسنا:چای طبعی گرم و خشک دارد که به نظر می‌رسد مصرف آن در کاهش خطر بروز سرطان و بیماری‌های دندانی نقش دارد؛ همچنین رقیق‌کننده مواد، مدر، تسکین دهنده تشنگی کاذب و التهاب معده، صاف کننده خون و رنگ صورت، پاک کننده معده، از بین برنده بوی بد دهان و ... است.
چای با نام علمی Camellia sinensis L شناخته می‌شود. چای درختی به حالت وحشی به ارتفاع بیش از ۱۰ متر دارد که در نمونه‌های پرورشی ارتفاع آن از ۲ متر تجاوز نمی‌کند. برگ‌های گیاه چای به رنگ سبز تیره هستند. میوه چای به صورت پوشینه، سه قسمتی و محتوی یک یا دو دانه است. به طور کلی چای بر دو نوع سبز و سیاه در بازار عرضه می‌شود و چای سیاه حاصل تخمیر برگ چای سبز است که باعث از بین رفتن عوامل رنگ سبز آن شده است.
چای به حالت وحشی در شمال هندوستان و همچنین مناطق دیگر هند می‌روید. در بسیاری نواحی دیگر مانند چین، ژاپن، جاوه، برزیل، آرژانتین، سریلانکا، اندونزی، کنیا، ترکیه، پاکستان و ایران (در نواحی شمالی بویژه در گیلان) پرورش می‌یابد. برگ‌های گیاه چای پس از چیدن و بو دادن و گاهی تخمیر به صورت چای سبز یا سیاه شناخته شده در می‌آیند.
اغلب اثرات چای سبز به دلیل وجود ترکیبات پلی فنلی آن است. چای سبز می‌تواند باعث جلوگیری از بروز سرطان‌های دستگاه گوارش، ریه، سرطان‌های وابسته به استروژن (شامل سرطان سینه) شود. دهان‌شویه تهیه شده از چای در جلوگیری از بروز جرم و فساد دندان‌ها و همچنین خوردگی آنها موثر است. چای سبز اثر تولید گرما و افزایش سوخت چربی دارد؛ بنابراین می‌تواند در فرآورده‌های کمک کننده به لاغری به کار رود. همچنین چای سبز می‌تواند در پیشگیری و درمان اسهال ناشی از کلستریدیوم و همچنین کمک به رشد باکتری‌های مفید فلور روده موثر باشد.
مطالعات حیوانی چای، اثرات مفیدی را در درمان التهاب روده بزرگ و همچنین کاهش کلسترول خون نشان داده‌اند. به نظر می‌رسد ترکیبات پلی فنلی موجود در اثرات ضد تومور، محافظت در برابر مواد شیمیایی خارجی و آنتی اکسیدانی چای موثر باشند.
کافئین موجود در چای یک محرک سیستم عصبی مرکزی است و اثر ضد افسردگی دارد. این عمل باعث گشاد شدن عروق کلیه و در نتیجه افزایش سرعت صاف شدن خون و ایجاد اثر مدری می‌شود. همچنین کافئین باعث افزایش قدرت ضربان قلب، افزایش ترشح شیره معده، افزایش تجزیه قندها و چربی‌ها می‌شود.
به نظر می‌رسد چای در کاهش خطر بروز سرطان و بیماری‌های دندانی نقش دارد. همچنین از قدیم برای مشکلاتی مثل خستگی عصبی، میگرن و اسهال و استفراغ و همچنین افزایش کارایی بدن (با اثر محرک) استفاده می‌شده است. در طب هندی در درمان اسهال، بی‌اشتهایی، میگرن، دردهای قلبی، تب و خستگی به کار می‌رود. در طب چینی نیز از چای سبز در درمان میگرن، تهوع و اسهال ناشی از مالاریا، مشکلات هاضمه و همچنین به عنوان پیشگیری کننده از بروز سرطان استفاده می‌شود.
بنابر اعلام دفتر طب سنتی و مکمل وزارت بهداشت، طبیعت چای گرم و خشک است. مقوی معده در افراد باطبیعت سرد و مرطوب است. رقیق‌کننده مواد، مدر، تسکین دهنده تشنگی کاذب و التهاب معده، صاف کننده خون و رنگ صورت، رساننده داروها به انتهای معده و بدن، پاک کننده معده، از بین برنده بوی بد دهان و بوی بد سیر و پیاز است. همچنین در جهت تپش قلب و بیماری‌های قلب و سختی در ادرار کردن مفید است. ضماد پخته آن نیز جهت ورم‌های سخت و تسکین درد بواسیر مفید است.
مصلح آن شیرینی و شیر است و خوردن آن بدون شیرینی را مضر می‌دانند. نوشیدن چای ناشتا مضر و بویژه در گرم مزاجان ایجاد کننده بیماری است. آشامیدن آن به صورت داغ بویژه در هوای گرم در افراد با مزاج گرم نیز مضر است. نیم گِرَم آن مفید است و اگر بر روی غذا نوشیده شود باعث سرعت در عمل هضم و گوارش می‌شود. مصلح چای در گرم مزاجان شیر بز و در سرد مزاجان مشک، میخک، زنجبیل و دارچین است.
چای معمولا به صورت دم کرده مصرف می‌شود. اگر یک قاشق چای خوری از برگ خورد شده چای با حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر آب مخلوط شود پس از ۳ تا ۱۰ دقیقه آماده مصرف است. پس از گذشت ۳ دقیقه تقریبا تمام کافئین برگ‌ها در آب آزاد خواهد شد. در چای سیاه که تخمیر شده چای سبز است میزان تانن‌ها و در نتیجه اثر ضد اسهال آن افزایش می یابد.
یک فنجان دم کرده چای حاوی حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم ترکیبات پلی فنلی و ۱۰ تا ۵۰ میلی‌گرم کافئین است. توصیه می‌شود که مادران باردار از نوشیدن چای به دلیل وجود کافئین در آن خودداری کنند و یا لااقل چای را به صورت بسیار رقیق و در مقادیر کم مصرف کنند. نوزادانی که مادران‌شان طی دوران شیردهی چای مصرف می‌کنند ممکن است دچار مشکلات بی‌خوابی شوند.
مصرف همزمان چای با داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین ممکن است اثر این داروها را کاهش دهد. به نظر می‌رسد که نحوه آماده سازی چای و مقدار مصرفی آن میزان ویتامین K موجود در آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که در عین مصرف این داروها چای مصرف می‌کنند لااقل باید همواره از یک نوع روش تخمیر، آماده سازی و نام کارخانه سازنده یکسان استفاده کنند.
همچنین به نظر می‌رسد مصرف همزمان با داروهای قلیایی به دلیل امکان اتصال تانن‌های موجود در چای به دارو باعث کاهش جذب این داروها شود. به نظر می‌رسد چای در جذب آهن موجود در گیاهان موثر باشد؛ بنابراین برای گیاهخوارانی که منبع آهن خود را تنها از گیاهان تامین می‌کنند ضرورت دارد بین مصرف چای و گیاهان حاوی آهن حداقل دو ساعت فاصله قرار دهند.
در افرادی که معده حساس دارند احتمال بروز عوارض جانبی به دلیل وجود ترکیبات تاننی و کلروژنیک اسید چای بیشتر است. افزاش زیاده از حد ترشح اسید، تحریک معده، کاهش اشتها، یبوست شدید یا گاها اسهال می‌تواند از عوارض مصرف زیاد چای باشد. برای جلوگیری از بروز این عوارض می‌توان به چای مقداری شیر اضافه کرد.
در افرادی که دچار ضعف دستگاه قلبی _ عروقی، بیماری‌های کلیوی، افزایش بیش از حد فعالیت غده تیروئید، استعداد غیر طبیعی اسپاسم و برخی بیماری‌های روانی خاص مثل حالات اضطرابی همراه با ترس هستند بایستی احتیاط لازم صورت گیرد.
در کودکانی که در روز حدود ۲۵۰ میلی‌لیتر چای سبز مصرف می‌کنند علائم کم‌خونی از نوع «میکروسیتیک» دیده شده است. در مصرف طولانی مدت مقادیر بالای یک و نیم گرم کافئین در روز ممکن است علائم غیر اختصاصی نظیر بی‌قراری، تحریک پذیری، بی‌خوابی، تپش قلب، سرگیجه، استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی و سردرد بروز کند.
مصرف مقدار زیاد چای در یک نوبت نیز می‌تواند به بروز این علائم همراه با لرزش غیر ارادی و افزایش غیر طبیعی واکنش‌ها منجر شود. اولین علامت‌های مسمومیت استفراغ و اسپاسم شکمی است. با این حال امکان بروز عوارض منجر به مرگ با مصرف به شکل دم کرده وجود ندارد. بیماران با ضعف دستگاه قلبی _ عروقی دچار بیماری‌های کلیوی و خانم‌های باردار یا شیرده بهتر است چای مصرف نکنند و یا بسیار کم مصرف کنند.
