جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در مطلبی در نشریه فارن پالیسی نوشت، مارس سال گذشته، پس از انعقاد توافقی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان با میانجیگری چین، احساس رضایت را در چهره وانگ یی، وزیر امور خارجه پیشین این کشور کاملا مشهود بود. چین نه تنها کاری کرده بود که بسیاری آن را غیرممکن تلقی می کردند، بلکه تنها کشوری بود که می توانست چنین میانجیگری ای را صورت دهد. ایران و عربستان روابط خصمانه ای با یکدیگر داشتند، اما هر دو به چین اعتماد داشتند. ایالات متحده روی امنیت خاورمیانه متمرکز بود، اما این چین بود که در حال فراهم کردن زمینه چنین امنیتی در منطقه بود. موفقیت وانگ در برقراری این آشتی دیپلماتیک نشانه دیگری از پررنگ تر شدن نقش چین در خاورمیانه بود.
به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: با این حال، طی 4 ماه گذشته خبری از دیپلماسی با اعتماد به نفس چین در منطقه نبوده است. در حالی که خاورمیانه وارد چرخه ای از خشونت های ادامه دار شده است، و به رغم حمایت بیش از 50 ساله پکن از فلسطینیان، روابط نزدیک این کشور با اسرائیل در طی بیش از یک دهه اخیر و ده ها میلیارد دلار سرمایه گذاری چینی ها در ایران، عربستان، مصر و دیگر کشورهای منطقه نشانی از میانجیگری چینی و دیپلماسی این کشور نمی توان دید.
گذشته از آن، در حالی که 3 ماه حملات حوثی ها به کشتی های تجاری در دریای سرخ موجب آسیب دیدن تجارت چین شده و برخی از شرکای منطقه ای این کشور را با تنگنا مواجه نموده است، ظاهرا پکن یا قادر نیست و یا تمایلی به برداشتن هر گونه گام دیپلماتیک، نظامی یا اقتصادی برای پیشبرد منافع گسترده خود ندارد، چه برسد به منافع شرکایش.
اقدامات و یا بهتر بگوییم بی عملی چین در طی 4 ماه گذشته نشان می دهد که به رغم دهه ها سرمایه گذاری در خاورمیانه، تمرکز منطقه ای اصلی چین در خاورمیانه، همچنان تضعیف ایالات متحده است. هرچند چین در سال های اخیر به واقع به یک بازیگر منطقه در خاورمیانه تبدیل شده است، اما همچنان به شکلی واضح در حال ایفای نقشی خودخواهانه است.
دشوار می توان استدلال کرد که تحولات منطقه به صورت مستقیم زیانی را متوجه منافع چین نمی کند. بیایید از حملات حوثی ها شروع کنیم. بر اساس برخی آمارها، 90 درصد از کشتی های کانتینری ای که به صورت عادی از جنوب دریای سرخ تردد می کردند، برای عبور نکردن از این آبراه مسیر خود را تغییر داده اند. در شرایط عادی حدود یک سوم حمل و نقل کانتینری جهان از طریق دریای سرخ انجام می گیرد و 40 درصد بار تجارت بین آسیا و اروپا بر دوش این آبراه مهم بین المللی است. وقفه پیش آمده در تردد کشتی ها در این آبراه هزینه حمل و نقل کانتینری را 3 تا 4 برابر افزایش داده است. تاخیر در تحویل محموله ها به دلیل انتخاب مسیری طولانی تر توسط کشتی ها، زنجیره های عرضه را نیز مختل کرده است.
چین نه تنها کشوری با حجم بالای تجارت بین المللی است، بلکه کشوری فعال در عرصه دریانوردی است. اختلال در تجارت بین المللی هم به صورت مستقیم چین را تحت تاثیر قرار می دهد و هم سرمایه گذاران را وادار می سازد تا برای در امان ماندن از اختلال های مشابه آینده، زنجیره های تامین کالایی شان را محدود به کشورهای نزدیکتر به سواحل خود کنند.
وضعیت موجود بر سرمایه گذاری های چین در خاورمیانه نیز تاثیر می گذارد. چین ده ها میلیارد دلار در تاسیسات دریای سرخ سرمایه گذاری کرده، نه تنها در پایگاه نظامی خود در جیبوتی، بلکه در تاسیسات بندری، خطوط ریلی، کارخانجات و سایر پروژه ها در شرق آفریقا، عربستان و سودان.
در سراسر منطقه نیروهای نیابتی ایران حملاتی را به منافع اسرائیل طراحی و اجرا می کنند؛ کشوری که به نوبه خود در طی حدود دو دهه اخیر مرتب در حال افزایش مراودات با چین بوده است. بر اساس آمارهای موسسه انستیتوی امریکن انترپرایز، چین در طی 10 سال گذشته حدود 9 میلیارد دلار در اسرائیل سرمایه گذاری و پروژه هایی به ارزش 3 میلیارد دلار اجرا نموده است.
هرچند عده معدودی از کارشناسان انتظار دارند چین ایران را کنترل کند، چه برسد به نیروهای نیابتی این کشور در منطقه، اما جالب اینجاست که چین حتی تلاشی نیز در این زمینه صورت نداده است. اما در این بحران چین فرصت هایی نیز برای خود می بیند.
چین 2 اقدام برای بهره برداری از این بحران صورت داده است. گام نخست انتقاد از آمریکا بوده تا خود را همراستا با کشورهای جنوب در انتقاد از نقش آمریکا در خاورمیانه نشان دهد. روزنامه چاینا دیلی در ماه اکتبر در یادداشتی نوشت، ایالات متحده در جنگ غزه «در سمت نادرست تاریخ» ایستاده است و «باید با کمک به جلوگیری از ایجاد یک بحران انسانی بزرگتر در نوار غزه به مسئولیت جهانی خود به عنوان تنها ابرقدرت جهانی عمل نماید.» سایر روزنامه های چینی نیز تلاش کردند خود را با موج ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی شکل گرفته در کشورهای جنوب همراه سازند و گاه تلویحا و گاه صراحتا استدلال کنند که جانبداری آمریکا از اسرائیل مانع از پیگیری راه حل دو کشوری شده است.
دومین اقدام چین با هدف حفاظت از منافع اقتصادی فوری خود صورت گرفته است. تقاضا برای اجاره کشتی های چینی که به عقیده شرکت های حمل کالا احتمالا از حملات حوثی ها در امان هستند رو به افزایش است. برخی کشتی های عبوری از دریای سرخ این پیام را مخابره می کنند که "تمام خدمه شان چینی هستند" تا بلکه از حمله یمنی ها در امان بمانند. چین تلاش دارد نشان دهد که دیپلماسی اش در تلاش برای وفق دادن خود با شرایط به سرعت تغییر منطقه است. این کشور همچنین می خواهد اینگونه نشان دهد که کوشش می کند کارهایی دشوار انجام دهد که منافع مشترک همه کشورها را تامین می کند. اما در حقیقت مقام های چینی در وضعیتی کاملا انفعالی قرار دارند و در جستجوی راه هایی حاشیه ای برای پیشبرد منافع خود به قیمت قربانی شدن منافع شرکا و متحدانشان هستند.
این یک منطق "برد-برد" که چین اغلب ادعا می کند در حال پیشبرد آن است نیست. چین در حاشیه اتفاقات خاورمیانه نشسته است، در حالی که همه از جمله خود چین در حال متحمل شدن زیان هایی هنگفت هستند.
