دنیای اقتصاد: طبق آمار‌های اعلامی بانک مرکزی، رشد اقتصادی ۹ماهه برابر با ۴.۵درصد است؛ درحالی‌که رشد اقتصادی ۹ماهه طبق اعلام مرکز آمار ۶.۷درصد بوده است. رشد اقتصادی سایر بخش‌ها نیز از اختلافات زیادی نسبت به آمار‌های مرکز آمار برخوردار است که «دنیای‌اقتصاد» این موارد را بررسی کرده است.
محمدرضا فرزین، رئیس بانک‌مرکزی، در سخنان خود آمار‌های رشد ۹ ماهه اول سال را به روایت بانک‌مرکزی ارائه داد. طبق این آمار‌ها رشد اقتصادی ۹ ماهه اول سال نسبت به ۹ ماهه اول سال گذشته برابر با ۴.۵درصد بوده است. همچنین رشد بخش نفت در این ۹ ماه برابر با ۱۶درصد اعلام شده است. پیش از این مرکز آمار ایران گزارش رشد پاییز را منتشر کرده بود و آمار‌های این نهاد طبق معمول اختلافات قابل‌توجهی نسبت به سخنان فرزین دارد. طبق گزارش مرکز آمار، نرخ رشد اقتصادی ۹ ماهه امسال ۶.۷درصد بوده است. این نهاد همچنین رشد ۹ ماهه بخش نفت را برابر با ۲۲.۴درصد اعلام کرده است.
رشد پر اختلاف
آمار‌های اعلامی فرزین از رشد اقتصادی ۹ ماهه کشور، ۲.۲درصد با آمار‌های اعلامی مرکز آمار فاصله داشت. همچون گذشته آمار‌های بانک‌مرکزی تقریبا در تمامی بخش‌ها کمتر از آمار‌های اعلامی مرکز آمار بود. اختلافات در آمار‌های اعلامی گروه‌ها نیز وجود دارد و بعضا حتی بیشتر از اختلاف رشد کل است. آمار‌های مرکز آمار در بخش کشاورزی حاکی از رشد منفی ۲.۷ درصدی این بخش در ۹ ماه آغازین امسال است، در حالی که آمار‌های اعلامی بانک‌مرکزی از رشد این بخش در ۹ ماه نخست سال برابر با مثبت ۰.۷درصد است که نشان از اختلاف ۳.۴ درصدی این آمار‌ها دارد. بیشترین اختلاف نیز در میان بخش‌های مختلف متعلق به بخش استخراج نفت و گاز طبیعی است. طبق اعلام بانک مرکزی رشد ۹ ماهه بخش نفت و گاز ۱۶درصد بوده، با این حال رشد ۹ ماهه بخش نفت و گاز به روایت مرکز آمار برابر با ۲۲.۴درصد بوده است. این آمار‌ها از اختلاف ۶.۴ درصدی میان اعداد اعلامی مرکز آمار ایران و بانک‌مرکزی حکایت دارد. همچنین میزان اختلافات در بخش صادرات کالا‌ها و خدمات ۴.۸درصد، در بخش واردات کالا‌ها و خدمات ۳.۵ درصد، در بخش صنعت و معدن ۳.۷ درصد، در بخش هزینه نهایی بخش خصوصی ۱.۹درصد و در بخش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص برابر با ۰.۲ درصد بوده است. رئیس بانک‌مرکزی در سخنان خود آمار‌های مربوط به سایر بخش‌های اقتصادی را اعلام نکرد، اما گفت: «در برخی بخش‌ها مانند حمل‌ونقل و بخش‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی نیز نرخ‌های رشد مناسبی محقق شده است.»
چرا این اختلافات رخ می‌دهد؟
در شرایطی که هر دو نهاد اعلام‌کننده آمار‌ها به حاکمیت مربوط هستند و هر دو از یک روش برای اندازه‌گیری تولید ناخالص داخلی کشور استفاده می‌کنند، سوال این است که چرا این حجم از اختلاف در آمار‌ها وجود دارد؟ شاید بتوان این تفاوت‌ها را با شیوه نمونه‌گیری و گروه‌بندی کالا‌ها و خدمات در این دو نهاد توضیح داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد مرکز آمار ایران به طور کلی از نمونه‌های بیشتری در محاسبات خود استفاده می‌کند. همچنین به گفته کارشناسان در بخش نفت و فرآورده‌های پالایشگاهی اختلافاتی بین مرکز آمار و بانک مرکزی وجود دارد. نکته قابل‌تامل در خصوص این اختلافات، مکرر بودن این اختلاف‌ها و تلاش نکردن برای تغییر و یکسان‌سازی آمار‌ها بین این دو نهاد است. به نظر می‌رسد آماردهی دوگانه گاهی اوقات باعث سوءاستفاده‌های سیاسی از این آمار‌ها می‌شود. سیاستمدارانی که می‌خواهند با استفاده از آمار‌ها از وضع موجود دفاع کنند آمار‌های بیشتر و کسانی که قصد انتقاد از وضع موجود را دارند از آمار‌های پایین‌تر استفاده می‌کنند. در حالی که هردوی این گروه‌ها آمار‌های مستندی را استفاده می‌کنند، نمی‌توان گفت کدام آمار درست‌تر است.
نوش‌داروی نفتی
اگرچه آمار‌های رشد بدون نفت توسط بانک مرکزی اعلام نشده، اما همین آمار‌های اعلامی حاکی از این است که بخش نفت همچنان بخش زیادی از رشد اقتصادی را تشکیل می‌دهد. رشد اقتصادی ۹ ماهه طبق گزارش مرکز آمار برابر با ۶.۷درصد بوده و سهم بخش استخراج نفت و گاز طبیعی در این رشد برابر ۳درصد اعلام شده است. می‌توان گفت نزدیک به نیمی از رشد اقتصادی ۹ ماهه کشور به روایت مرکز آمار ناشی از رشد بخش نفت بوده است. اواخر سال‌قبل بود که گشایش‌های دیپلماتیک در زمینه صادرات نفتی ایران رخ داد و اثر این گشایش‌های دیپلماتیک در گزارش‌های رشد نیز مشاهده شد. رئیس بانک مرکزی، اما رشد بخش نفت را ناشی از «اجرای طرح‌های توسعه‌ای در راستای افزایش ظرفیت تولید نفت کشور در سال‌جاری» دانست.
