از قسمت قبل:
«اعلاحضرت تأکید زیادی بر واقعه شکست سال گذشته روسها در ایروان دارند؛ مطمئناً این شکست باعث اعتبار و افتخار سردار و افراد پادگان ایروان است اما من این واقعه را دلیل خوبی بر درستی اظهاراتم میدانم زیرا این روسها بودند که حمله کردند و ایرانیان دفاع میکردند و از این گذشته، نفرات تازه تعلیم دیده از پشت دیوارها و سنگرها میجنگیدند و چندان در معرض آتش توپخانه روسها قرار نگرفتند که البته اگر قرار باشد در میدان، نبرد دست به حمله بزنند آن وقت باید با آتش شدید توپخانه روسها مواجه شوند که من فکر نمیکنم بتوانند مدت زیادی در مقابل آن دوام بیاورند.»
اعلاحضرت از این بخت خوب ویژه برخوردار بودهاند که در سه چهارم مرزهای، قلمروشان تحت هیچ شرایطی مجبور به دفاع در مقابل حملات دشمن نخواهند بود؛ بنابراین همه توان کشور را میتوانند بر ناحیهای متمرکز کنند که از همه آسیب پذیرتر است و احتمال حمله دشمن از آن ناحیه بیشتر است آن ناحیه از کشور شما که در طرف روسیه قرار دارد مزایا و خواص طبیعی و سیاسی بسیاری دارد که مطمئنم اعلاحضرت به آن توجه دارند بخش خیلی بزرگی از آن ناحیه مرز مستحکمی دارد که از رودخانهای مشخص تشکیل میشود که البته در فصل تابستان از بعضی جاهای آن میتوان بدون چندان مشکلی عبور کرد؛ اما این جاها باید به دقت شناسایی شود و موانع طبیعی موجود در آنها با هر وسیله مقدور مستحکمتر شود و نیز با ساختن برجها و باروها در محلهای، مناسب حفاظت شود.
دژی که شنیدهام نایب السلطنه دستور ساختنش را در کنار رود ارس دادهاند نشاندهنده عقل و کاردانی فرانسویانی است که پیشنهاد آن را دادهاند. در همین دژها و برج هاست که توصیه میکنم فعلاً اعلاحضرت بهتر است بخش اعظم پیاده نظام تازه تعلیم دیدهشان را مستقر سازند؛ آنها در چنین جاهایی خیلی کارآمدتر و سودمندتر از میدان نبرد یا جاهای دیگر خواهند بود.
ضمنا متصرفات اعلاحضرت در ماورای ارس، خصوصاً شهرهای ایروان و نوک شیروان باید با پادگانهای نیرومند تقویت شود و باید همیشه آذوقه برای نفرات و تجهیزات و مهمات کافی برای تحمل دو سال محاصره در انبارهایشان موجود باشد؛ همچنین به منظور حفظ امنیت این دو ناحیه بسیار مهم و ارزشمند، مطلقا لازم است که دسته جات بزرگی از سواره نظام عالی و نیرومند اعلاحضرت دائماً در آنها مستقر باشند.
اما اگر اکنون اعلاحضرت در مرزهای شمال غربی با دشمنی نیرومند روبرو هستند نباید فراموش کنند که بخش زیادی از آن مرزها در جوار کشور دیگری است که به اندازه خود شما در جلوگیری از پیشرفت بیشتر روسها، ذی نفع است و من مطمئنم که باب عالی دربار عثمانی در وضعیت کنونی و در واقع در هر وضعیت و زمان دیگری به اندازه خود شما به داشتن رابطه و تفاهمی خوب با، ایران علاقهمند است. بنابراین فکر میکنم از خوش اقبالی بوده که دوستی نزدیک و قدیمی و رابطه سیاسی میان انگلستان و باب عالی به تازگی بازسازی شده و این کار تحت مدیریت وزیر مختار بسیار خردمند و توانایی انجام گرفته که من با توجه به نامههایی که میانمان ردوبدل شده، میتوانم به اعلاحضرت اطمینان دهم که او حاضر است هر خدمتی در باب عالی که از دستش برآید برای شما انجام دهد زیرا با من همعقیده است که در حال حاضر هرقدر رابطه ایران و ترکیه عثمانی نزدیکتر باشد، بهتر است.
بنابراین اگر اعلاحضرت صلاح بدانند میتوانم از آقای ادایر وزیر مختار انگلستان در باب عالی بخواهم تا قویا به باب عالی توصیه کند که فرد مناسبی برای بحث و بررسی این امر فوقالعاده، مهم فوراً به ایران فرستاده شود و شاید بدین وسیله زمینه اتحاد محکمی در آینده میان این دو امپراتوری آماده شود. من میدانم که بعضی اختلافات مذهبی مابین ایران و ترکیه وجود دارد اما هر چه باشد هر دو ملت مسلمانند و هنگامی که مسأله امنیت دو کشور مطرح، باشد عاقلانهتر است که این اختلافات نادیده گرفته شود. و اما در باره انگلستان من نمیتوانم دقیقاً بگویم که در حال حاضر روابط آن با روسیه از چه قرار است و آیا در وضعیت صلح یا جنگ با یکدیگر به سر میبرند اما این وضعیت هر چه که، باشد مطمئنم که انگلستان ترجیح میدهد ایران با همه همسایگانش در صلح باشد.
تا جایی که با افکار و تمایلات پادشاهم و وزیرانش آشنایی دارم میتوانم بگویم که آنها معتقدند ایران به هیچ وجه نباید اقدامی کند که صلح و آرامش یا تمامیت ارضی کشور را به خطر بیندازد و باید آنچه در توان دارد به کار گیرد تا قدرت مرکزی و امنیت داخلیاش را بیشتر و بهتر سازد و برای این منظور باید بیشترین توجه را به افزایش و گسترش تجارت و تولیدات داخلی خود داشته باشد و برای دستیابی به چنین اهداف مهمی اعلاحضرت همیشه میتوانند بر همکاری و مساعدت انگلستان حساب کنند. بنابراین من وظیفه خود میدانم با هر اقدام تهاجمآمیز و جنگ طلبانهای که به اعلاحضرت پیشنهاد، شود مخالفت خودم را ابراز نمایم، خصوصاً که مطمئنم ادامه چنین اقداماتی باعث مشکلتر شدن روند برقراری صلح میان ایران و روسیه میشود و نهایتاً به ضرر اعلاحضرت خواهد شد.