مقامات بهداشت جهانی در مورد افزایش موارد عفونت با ویروس آبله ام (آبله میمونی) در آفریقا که صدها نفر کشته، هزاران نفر را بیمار کرده و کشورهایی را که قبلاً از این بیماری ویروسی در امان بودند، مبتلا کرده است، ابراز نگرانی می‌کنند.
موارد ابتلا به آبله‌ام (آبله میمونی) در آفریقا در سال جاری از ۱۵۰۰۰ فراتر رفته و از تعداد کل مبتلایان در سال ۲۰۲۳ فراتر رفته است. کانون شیوع در جمهوری دموکراتیک کنگو متمرکز است که آبله ام چندین دهه در آن بومی یا آندمیک بوده و اکنون شمار بیماران به بالاترین حد خود رسیده است. کودکان به‌خصوص در معرض ابتلا به این بیماری بوده‌اند و تلفات بالایی داده‌اند. ویروس آبله ام به کشور‌های مجاور ازجمله کنیا و ساحل‌عاج که هرگز شیوع بیماری را ثبت نکرده بودند، نیز سرایت کرده است.
ظهور سویه کشنده‌تر «آبله میمونی»؛ تهدیدی جدی برای کودکان
(تصاویر) از پانگولین تا جوجه تیغی؛ نامتعارف‌ترین گوشت‌هایی که زندگی میلیون‌ها نفر به آن بسته است!
مقامات بهداشتی می‌گویند که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آفریقا احتمالاً این هفته وضعیت اضطراری بهداشتی اعلام خواهد کرد. مدیرکل سازمان جهانی بهداشت نیز گفته است که کمیته‌ای را برای بررسی اعلام وضعیت اضطراری بهداشت عمومی با اهمیت بین‌المللی تشکیل می‌دهد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا نیز هفته پیش به پزشکان در این کشور هشدار داد که مراقب علائم در مسافران بازگشته از کشور‌های دچار شیوع باشند.
کانون شیوع‌ها در آفریقاست
این یک زنگ خطر بزرگ برای جهان است. ژان کاسیا، مدیرکل مرکز کنترل و پیگیری بیماری‌های آفریقا، در یک نشست خبری پنجشنبه گفت: «ما افراد کم‌سن‌وسال را در آفریقا از دست می‌دهیم. این حادثه جدید نیاز به یک رویکرد جمعی و مشارکتی در مهار شیوع این بیماری را نشان می‌دهد.»
شیوع‌های اخیر در کنگو، کشوری که ویروس برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ شناسایی شد، نگرانی‌های جدیدی را برانگیخته است. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آفریقا، امسال، ۱۳۸۰۰ مورد مشکوک و تأییدشده آبله ام و ۴۵۰ مورد مرگ ناشی از آن ثبت شده است که کودکان کمتر از ۱۵ سال، ۶۸ درصد موارد و ۸۵ درصد مرگ‌ومیر‌ها را تشکیل می‌دهند.
دسته یک و دسته دوی ویروس آبله میمونی
به نظر می‌رسد که بیشتر عفونت‌ها از طریق تماس با حیوانات آلوده و در داخل خانه‌ها یعنی از همان راه‌های معمول قرار گرفتن در معرض ویروس در مناطق دارای شیوع بومی یا آندمیک، سرایت می‌کنند. اما شکل جدیدی از ویروس آبله ام که دسته یا کلاد ۱ b نامیده می‌شود، در بخش‌های شرقی کنگو، ازجمله در میان کارگران جنسی، پدیدار شده و به کنیا، روآندا و اوگاندا هم رسیده است.
ویروس آبله میمونی دسته یا کلاد ۱ b باعث بیماری شدیدتری نسبت به ویروس آبله میمونی دسته یا کلاد ۲ می‌شود که در سال ۲۰۲۲ در سطح جهان گسترش یافت. اما ظاهرا میزان مرگ‌ومیر ناشی از این دسته جدید ویروس پایین است، و کمتر از ۱ درصد از افرادی را که آلوده شده‌اند، می‌کشد.
ویروس آبله میمونی دسته یا کلاد ۱ (که سویه جدید کلاد ۱ b از آن مشتق شده است) مرگبارتر است و میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن در ایالتی از کنگو که در شیوع آن غلبه داشته است، حدود ۵.۵ درصد بوده است. البته به گفته کارشناسان این میزان بالاتر مرگ‌ومیر را می‌توان با شیوع نامتناسب بیماری در میان کودکان آسیب‌پذیر در منطقه‌ای با سیستم مراقبت بهداشتی ضعیف هم توضیح داد.
درحالی‌که شیوع جهانی آبله ام در سال ۲۰۲۲ عمدتاً ناشی از تماس جنسی مرد با مرد بود، اما در شیوع فعلی مقامات بهداشتی در آفریقا در حال شناسایی گسترش ویروس در ارتباطات جنسی دگرجنس‌گرا هم هستند. ویروس آبله ام به طور بسیار مؤثری از طریق جنسی منتقل می‌شود.
این ویروس در آفریقا از راه‌هایی که به طور معمول در کشور‌های پیشرفته دیده نمی‌شود، سرایت می‌کند، ازجمله در داخل مراکز مراقبت بهداشتی که کارکنان در آنها دسترس کمتری به وسایل مراقبت شخصی دارند و به درمان بیمارانی می‌پردازند که در خانه‌های کوچک‌تر و با تراکم جمعیت بالاتر زندگی می‌کنند. شیوع‌های این بیماری همچنین در اردوگاه‌های آوارگان در مناطق دچار درگیری هم ثبت شده‌اند.
از طرف دیگر، کشور‌های آفریقایی درگیر شیوع آبله ام یا آبله میمونی بر خلاف کشور‌های غربی به ذخایر فراوان واکسن‌ها و دارو‌های ضد ویروسی که به پایان دادن شیوع بین‌المللی سال گذشته یاری رساند، دسترسی ندارند.
توزیع واکسن در کنگو سایر کشور‌های آفریقایی درگیر که نظام بهداشتی ضعیفی دارند، با مشکلات تدارکاتی فراوانی روبرو است.
ت‍دروس آدهانوم قبریسوس، مدیر سازمان جهانی بهداشت می‌گوید اقداماتی انجام داده است تا دسترسی به واکسن را در کشور‌های کم‌درآمد بیشتر کند و به سازمان‌های امداد بین‌المللی اجازه دهد که برای توزیع در این کشور‌ها واکسن بخرند.
