مکانیسم «دست مرده»؛ چگونه روسیه پاسخ هسته‌ای خودکار را تضمین می‌کند؟

روزنامه لوپاریزین گزارش داد که تنش‌ها میان واشنگتن و مسکو زمانی افزایش یافت که یکی از نزدیکان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بار دیگر از سامانه هسته‌ای روسیه موسوم به «دست مرده» سخن گفت. این موضوع باعث شد تا نگرانی‌ها درباره ماهیت این سامانه پاسخ هسته‌ای بالا گیرد.

 

به گزارش «انتخاب»؛ در گزارش لوکاس کروزیه آمده است که عبارت «دست مرده» که از سوی دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه، مطرح شد، باعث تشدید تنش‌ها بین روسیه و آمریکا شده است. به حدی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، اعلام کرد دو زیردریایی هسته‌ای را به سواحل روسیه نزدیک کرده است. این سامانه، که در دوره شوروی با نام «پریمیتر» توسعه یافته، سامانه‌ای است که توانایی دارد بدون نیاز به فرمان انسانی و به‌صورت خودکار به حمله هسته‌ای پاسخ دهد.

 

ژان دو گلینیاستی، سفیر پیشین فرانسه در روسیه و مدیر پژوهش در مؤسسه روابط بین‌الملل و استراتژیک، در گفت‌وگو با این روزنامه توضیح داد که «دست مرده» از شبکه‌ای از حسگرها در سراسر روسیه بهره می‌برد که می‌توانند انفجارها یا نور ناشی از انفجار هسته‌ای را شناسایی کنند. در صورت وقوع حمله ناگهانی و گسترده، این سامانه قادر است به‌صورت خودکار حمله تلافی‌جویانه انجام دهد، حتی اگر تمامی فرماندهان و رهبران کشور از بین رفته باشند. این سامانه برای اطمینان از بازدارندگی طراحی شده تا دشمنان از هرگونه حمله پیش‌دستانه منصرف شوند.

 

با این حال، خطر هشدارهای اشتباه یکی از نگرانی‌های بزرگ درباره این سامانه بوده است. برای مثال، در سال ۱۹۸۳ یک افسر شوروی از پذیرش هشدار سیستم رایانه‌ای که از حمله موشکی آمریکا خبر می‌داد، خودداری کرد. او فهمید که گرمای طبیعی باعث فعال شدن هشدار اشتباه شده بود. از آن زمان، روس‌ها مرحله واسطی را به سامانه افزوده‌اند که اکنون تصمیم نهایی را «مرکز فرماندهی کوچکی در پناهگاه محافظت‌شده» می‌گیرد؛ به‌عبارتی، هنوز عنصر انسانی در فرآیند تصمیم‌گیری حفظ شده است، که تا حدی اطمینان‌بخش است.

 

با وجود این، بسیاری از جزئیات مربوط به این سامانه‌ها همچنان مبهم باقی مانده‌اند، چراکه کشورها تمایلی به افشای اطلاعات دقیق درباره سامانه‌های بازدارنده خود ندارند. ایالات متحده نیز به‌گفته منابع، سامانه‌های مشابهی در اختیار دارد، ولی جزئیات آن‌ها مشخص نیست. در فرانسه نیز سازوکاری وجود دارد که در صورت کشته شدن رئیس‌جمهور و جانشین قانونی‌اش، دستور پرتاب موشک صادر شود، اما این تصمیم همچنان باید توسط یک انسان گرفته شود. به گفته پژوهشگران، دست‌کم تا امروز، اولویت با تصمیم انسانی در مسائل هسته‌ای است، نه ماشین.