سامانه مودیان یک زیرساخت نرمافزاری و پلتفرم آنلاین سراسری است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور با هدف اجرای «قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مودیان» ایجاد شد.
در فرآیند صفر تا صد سامانه مودیان، فرآیند سنتی ارسال گزارشهای فصلی و اظهارنامههای کاغذی، جای خود را به ثبت و ارسال بلادرنگ یا نزدیک به بلادرنگ صورتحسابهای الکترونیکی داده است.
این سیستم، رویکرد سازمان مالیاتی را از ممیز محوری به دادهمحوری تغییر داده و تکالیف جدیدی را برای مودیان تعریف کرده است. مطالعه آموزش سامانه مودیان و دانستن اینکه سامانه مودیان برای چه کسانی است، برای تمام حسابداران و صاحبان مشاغل در سال ۱۴۰۴ الزامی به شمار میرود. این مقاله به بررسی تخصصی الزامات، مشمولین و جدیدترین قوانین این سامانه میپردازد.
سامانه مودیان مالیاتی در واقع یک پایگاه داده ملی و متمرکز است که تحت مدیریت سازمان امور مالیاتی فعالیت میکند.
طبق قانون، هر مودی (اعم از شخص حقیقی صاحب شغل یا شخص حقوقی) دارای یک «کارپوشه» اختصاصی در این سامانه است. هسته اصلی این سیستم، «صورتحساب الکترونیکی» است.
مودیان موظفند تمام صورتحسابهای فروش خود را طبق استانداردهای سازمان صادر و اطلاعات آن را به این سامانه ارسال کنند.
سامانه این اطلاعات را دریافت، ثبت و در کارپوشه فروشنده و خریدار ذخیره میکند. در پایان هر دوره مالیاتی (فصل)، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده بر اساس همین دادههای ثبتشده در سامانه، به صورت خودکار ایجاد میشود. این سیستم عملاً جایگزین روشهای سنتی ارسال گزارش معاملات فصلی (ماده ۱۶۹ مکرر) شده است.
اجرای فرآیندهای سامانه مودیان بر اساس «قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مودیان» (مصوب مهر ۱۳۹۸) الزامی شده است. الزامات کلیدی این قانون مودیان را مکلف به موارد زیر میکند:
سوال اصلی بسیاری از کسبوکارها این است که سامانه مودیان برای چه کسانی است؟ بر اساس قانون، مشمولین به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
تکلیف اصلی مشمولین، «ثبت فاکتور» یا به عبارت دقیقتر، «ارسال اطلاعات صورتحساب الکترونیکی» به سامانه است.
این صورتحسابها باید دارای فرمت استاندارد سازمان مالیاتی (الگوهای مختلفی برای فروش B2B، B2C، صادرات و... وجود دارد) و حاوی «شماره منحصر به فرد مالیاتی» باشند.
ارسال این اطلاعات به صورت دستی تقریباً غیرممکن و بسیار پیچیده است. به همین دلیل، کسبوکارها ملزم به استفاده از نرم افزار سامانه مودیان هستند.
این نرمافزارها به صورت یکپارچه به نرمافزار حسابداری متصل شده، در لحظه صدور فاکتور، آن را به فرمت استاندارد تبدیل کرده و مستقیماً برای سامانه مودیان ارسال میکنند.
در حال حاضر، معافیت از سامانه مودیان بیشتر بر اساس نوع فعالیت یا گروه شغلی تعیین میشود. بر اساس قانون:
همانطور که در بخش مشمولین اشاره شد، پاسخ به این سوال واضح است:
فرایند ثبتنام اولین گام الزامی است. این فرآیند از طریق «درگاه ملی خدمات مالیاتی» (my.tax.gov.ir) آغاز میشود.
مودیان باید وارد کارپوشه خود شده، پروندههای مالیاتی خود را تکمیل و سپس اقدام به «اخذ شناسه یکتای حافظه مالیاتی» کنند. بدون این شناسه، امکان ارسال هیچ صورتحسابی به سامانه وجود نخواهد داشت.
سال ۱۴۰۴، سال اجرای کامل و نظارت دقیق بر قانون سامانه مودیان است. در حالی که بخشنامههای سالهای گذشته بر فازبندی و الزام تمرکز داشتند، قوانین جدید بر پذیرش اعتبار و اجرای جرائم متمرکز هستند.
سال ۱۴۰۲ سالی کلیدی برای اجرای سامانه مودیان بود. مهمترین بخشنامههای این سال بر «الزام فازبندی شده» و «جرائم» متمرکز بودند.
بخشنامههای متعدد در این سال، گروههای مختلف اشخاص حقیقی را ملزم به پیوستن به سامانه کردند و عملاً تا پایان سال ۱۴۰۲، اکثر کسبوکارهای متوسط و بزرگ به این سیستم پیوستند. همچنین بخشنامههای مربوط به «حد مجاز» فروش و نحوه پذیرش اعتبار مالیاتی در این سال، زیربنای اجرای کامل قانون در سالهای بعد را فراهم کرد.
در سال ۱۴۰۴، تمرکز اصلی سازمان امور مالیاتی بر «اجرای کامل» و «نظارت دقیق» بر قانون است. جدیدترین تغییرات و تاکیدات در این سال عبارتاند از:
برای اطلاع از آخرین تحلیلها و جزئیات فنی این تغییرات، میتوانید به منابع تخصصی و آموزشی مانند وبلاگ سپیدار سیستم مراجعه کنید.
سامانه مودیان یک تحول اساسی در نظام مالیاتی ایران بود که فرآیند گزارشدهی را از فصلی به لحظهای تغییر داده است.
در سال ۱۴۰۴، اجرای این قانون به مرحله بلوغ و الزام کامل رسیده و عدم رعایت آن، ریسکهای مالی و جرائم سنگینی را متوجه کسبوکارها میکند.
تسلط بر آموزش سامانه مودیان و استفاده از ابزارهای نرمافزاری مناسب، تنها راه انطباق کامل با این الزامات جدید است.
برای کلیه اشخاص حقوقی (شرکتها) و اکثر اشخاص حقیقی صاحب شغل (بهویژه گروههای اول و دوم مالیاتی).
بله، برای تمامی مودیان فراخوان شده، ثبتنام و ارسال صورتحساب الکترونیکی مطابق قانون، اجباری است.
شامل جریمه عدم ثبتنام، جریمه عدم صدور صورتحساب (معادل ۱۰٪ فروش)، جریمه عدم اعلام حافظه مالیاتی و... که میتواند منجر به محرومیت از معافیتها و بخشودگیها نیز شود.
در حال حاضر (سال ۱۴۰۴)، معافیت مطلق وجود ندارد. اما برخی اشخاص حقیقی (گروه سوم که فراخوان نشدهاند) و برخی مشاغل (مانند کشاورزی) از الزامات صدور صورتحساب الکترونیکی نوع ۱ و ۲ معاف هستند.
فرآیند اجباری شدن از اواخر سال ۱۴۰۱ آغاز و به صورت فازبندی تا پایان سال ۱۴۰۲ برای اکثر گروهها اجرایی شد. از ابتدای سال ۱۴۰۴، اجرای کامل آن برای تمامی مشمولین الزامی است.
