ویدئوهای کوتاه آنلاین از یک سرگرمی گذرا به پسزمینهای دائمی در زندگی بسیاری از کودکان تبدیل شدهاند.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ چیزی که زمانی فقط لحظههای خالی را پر میکرد، حالا شکلدهندهی شیوهی استراحت، ارتباطگیری و حتی شکلگیری دیدگاههای کودکان و نوجوانان است؛ بهطوریکه پلتفرمهایی مانند تیکتاک، اینستاگرام ریلز، دوئین و یوتیوب شورتز، با خوراکهای بیپایان و شخصیسازیشده، صدها میلیون کاربر زیر ۱۸ سال را جذب خود کردهاند.
این اپلیکیشنها پرجنبوجوش و صمیمی به نظر میرسند و راهی سریع برای شوخی، ترندها و ارتباط فراهم میکنند، اما طراحی آنها بهگونهای است که کاربران را به ساعتها اسکرول سریع و پیدرپی سوق میدهد؛ چیزی که مدیریت آن برای کاربران کمسنوسال دشوار است. این پلتفرمها اساساً با در نظر گرفتن کودکان ساخته نشدهاند، با این حال بسیاری از کودکان هر روز و اغلب بهتنهایی از آنها استفاده میکنند.
برای برخی از نوجوانان کمسنتر، این فضاها به شکلگیری هویت، کشف علایق و حفظ دوستیها کمک میکند. اما برای گروهی دیگر، جریان بیوقفهی محتوا خواب را مختل میکند، مرزها را از بین میبرد و زمان لازم برای تأمل، تعامل عمیق و ارتباط معنادار را میبلعد.
استفادهی مسئلهساز کمتر به تعداد دقایق مصرف مربوط است و بیشتر به الگوهایی برمیگردد که در آن اسکرولکردن حالت وسواسی پیدا میکند یا متوقفکردنش سخت میشود. این الگوها بهتدریج میتوانند خواب، خلقوخو، تمرکز، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند.
ویدئوهای کوتاه (معمولاً بین ۱۵ تا ۹۰ ثانیه) بهطور هدفمند برای پاسخدادن به میل مغز به تازگی طراحی شدهاند. هر بار سوایپ، نوید چیزی متفاوت میدهد؛ یک شوخی، یک حقه یا یک شوک، و سیستم پاداش مغز بلافاصله واکنش نشان میدهد.
از آنجا که خوراک محتوا تقریباً هیچوقت مکث نمیکند، وقفههای طبیعی که به بازتنظیم توجه کمک میکنند از بین میروند. در بلندمدت، این وضعیت میتواند کنترل تکانه و توان تمرکز پایدار را تضعیف کند.
یک تحلیل در سال ۲۰۲۳ که ۷۱ مطالعه و نزدیک به ۱۰۰ هزار شرکتکننده را بررسی کرده بود، نشان داد بین مصرف سنگین ویدئوهای کوتاه و کاهش کنترل بازدارنده و دامنهی توجه، ارتباطی در حد متوسط وجود دارد.
خواب یکی از روشنترین حوزههایی است که ویدئوهای کوتاه میتوانند به آن آسیب بزنند.
امروزه بسیاری از کودکان زمانی به صفحهنمایش نگاه میکنند که باید در حال آرامگرفتن برای خواب باشند. نور شدید صفحهها ترشح ملاتونین—هورمونی که به تنظیم خواب کمک میکند—را به تأخیر میاندازد و به خواب رفتن را دشوارتر میکند.
اما فراز و فرودهای هیجانیِ محتوای سریع، آرامشدن مغز را بهویژه سخت میکند. یک مطالعهی تازه نشان داده است که برای برخی نوجوانان، استفادهی افراطی از ویدئوهای کوتاه با خواب بیکیفیتتر و اضطراب اجتماعی بالاتر همراه است.
(مصرف زیاد ویدئوهای کوتاه با خواب ضعیف و اضطراب اجتماعی مرتبط دانسته شده است.)
این اختلالات خواب بر خلقوخو، تابآوری و حافظه اثر میگذارند و میتوانند چرخهای بسازند که شکستن آن، بهخصوص برای کودکانی که تحت فشار استرس یا فشارهای اجتماعی هستند، بسیار دشوار است.
فراتر از خواب، جریان مداوم تصاویر همسالان و سبکهای زندگی گزینششده، مقایسه را تشدید میکند. کودکان پیشنوجوان ممکن است معیارهای غیرواقعی از محبوبیت، ظاهر یا موفقیت را درونی کنند؛ امری که با کاهش عزتنفس و افزایش اضطراب مرتبط است—هرچند این موضوع دربارهی همهی شکلهای شبکههای اجتماعی صادق است.
کودکان کمسن آسیبپذیرترند
بیشتر پژوهشها بر نوجوانان تمرکز دارند، اما کودکان کمسنتر خودتنظیمیِ کمتر بالغ و حس هویت شکنندهتری دارند و همین آنها را در برابر کشش هیجانی محتوای سریع، بسیار آسیبپذیر میکند.
قرارگرفتن در معرض محتوایی که کودک هرگز قصد دیدنش را نداشته، خطر را افزایش میدهد و طراحی اپلیکیشنهای ویدئوی کوتاه این اتفاق را محتملتر میکند. از آنجا که کلیپها فوراً ظاهر میشوند و یکی پس از دیگری بهصورت خودکار پخش میشوند، ممکن است کودک پیش از آنکه فرصت پردازش یا رویگردانی داشته باشد، با تصاویر خشونتآمیز، چالشهای آسیبزا یا محتوای جنسی مواجه شود.
برخلاف ویدئوهای بلندتر یا پستهای سنتی شبکههای اجتماعی، محتوای کوتاه تقریباً هیچ زمینه، هشدار یا فرصتی برای آمادگی هیجانی فراهم نمیکند. یک سوایپ ساده میتواند تغییر ناگهانی لحن از خندهدار به آزاردهنده ایجاد کند؛ چیزی که برای مغزهای در حال رشد بهشدت تکاندهنده است.
حتی اگر این محتوا همیشه غیرقانونی نباشد، باز هم میتواند برای مرحلهی رشدی کودک نامناسب باشد. سیستمهای الگوریتمی از یک لحظهی کوتاه مواجهه یاد میگیرند و گاهی محتوای مشابه را بهصورت فزاینده وارد خوراک میکنند.
این ترکیبِ ظهور آنی، فقدان زمینه، شدت هیجانی و تقویت سریع است که محتوای نامناسب در ویدئوهای کوتاه را برای کاربران کمسن، بهویژه مشکلساز میکند.
البته همهی کودکان به یک شکل تحت تأثیر قرار نمیگیرند. کودکانی که اضطراب، مشکلات توجه یا نوسانات هیجانی دارند، ظاهراً بیشتر در معرض اسکرول وسواسی و نوسانهای خلقی پس از آن هستند.
برخی پژوهشها از رابطهای چرخهای خبر میدهند: کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال کمتوجهی–بیشفعالی (ADHD) به محتوای سریع گرایش بیشتری دارند و مصرف سنگین میتواند علائمی را تشدید کند که خودتنظیمی را دشوار میسازد. کودکانی که با قلدری، استرس، بیثباتی خانوادگی یا خواب ناکافی دستوپنجه نرم میکنند نیز ممکن است برای کنارآمدن با احساسات دشوار، به اسکرول شبانه پناه ببرند.
این موضوع اهمیت دارد، زیرا کودکی دورهای حیاتی برای یادگیریِ ساختن روابط، تحمل ملال و مدیریت احساسات ناخوشایند است. وقتی هر لحظهی آرام با سرگرمی سریع پر میشود، کودکان فرصت تمرین خیالپردازی، ابداع بازیها، گفتوگو با خانواده یا حتی رهاکردن ذهن برای پرسهزدن فکری را از دست میدهند.
زمانهای بدون ساختار بخشی از فرایندی است که ذهنهای جوان از طریق آن یاد میگیرند خود را آرام کنند و تمرکز درونی بسازند. بدون این زمانها، این مهارتها تضعیف میشوند.
دستورالعملهای جدید
نشانههای امیدوارکنندهای از تغییر دیده میشود؛ دولتها و مدارس بهطور صریحتری به سلامت دیجیتال میپردازند. در انگلستان، دستورالعملهای قانونی جدید مدارس را تشویق میکند ایمنی آنلاین و سواد دیجیتال را در برنامهی درسی ادغام کنند.
برخی مدارس استفاده از تلفن هوشمند را در ساعات مدرسه محدود کردهاند و سازمانهایی مانند عفو بینالملل از پلتفرمها میخواهند تنظیمات پیشفرض امنتر، احراز هویت سنی بهتر و شفافیت بیشتر دربارهی الگوریتمها را اجرا کنند.
در خانه، گفتوگوی باز میتواند به کودکان کمک کند عادتهای خود را بشناسند و سالمتر بسازند. والدین میتوانند همراه کودکان ویدئو تماشا کنند، دربارهی جذابیت برخی کلیپها گفتوگو کنند و بررسی کنند هر محتوا چه احساسی در کودک ایجاد کرده است.
ایجاد روالهای سادهی خانوادگی—مانند دور نگهداشتن دستگاهها از اتاق خواب یا تعیین زمان مشترکِ قطع استفاده از صفحهنمایش—میتواند از خواب محافظت کند و اسکرول شبانه را کاهش دهد. تشویق به فعالیتهای آفلاین، سرگرمیها، ورزش و وقتگذرانی با دوستان نیز به حفظ تعادل سالم کمک میکند.
ویدئوهای کوتاه میتوانند خلاقانه، خندهدار و آرامشبخش باشند. با حمایت سنجیده، سیاستهای پاسخگو و طراحی ایمنتر پلتفرمها، کودکان میتوانند از آنها لذت ببرند بیآنکه به سلامت و رشدشان آسیبی وارد شود.
