امسال، فدراسیون بینالمللی دیابت (IDF) پس از دههها بحث و جدل، رسماً یک شکل پنجم از دیابت را به رسمیت شناخت و اکنون از دیگر نهادهای بهداشتی، از جمله سازمان جهانی بهداشت (WHO)، میخواهد که همین مسیر را دنبال کنند.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ دیابت نوع ۵ به ندرت مورد بحث یا تحقیق قرار گرفته است، با این حال تصور میشود که تا ۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار میدهد؛ بهویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط که دسترسی به مراقبتهای پزشکی محدود است.
این نوع دیابت نخستین بار در سال ۱۹۵۵ در جامائیکا توصیف شد و سپس سالها فراموش شد. حتی پس از آن که در دهه ۱۹۸۰ توسط WHO مورد توجه قرار گرفت، تشخیص آن جنجالبرانگیز بود.
برای نزدیک به هفت دهه، دانشمندان بر سر وجود دیابت نوع ۵ بحث کردهاند و در سال ۱۹۹۹، WHO این دستهبندی را به دلیل کمبود شواهد کنار گذاشت. تا امروز، توافقی بر سر روش تشخیص یا درمان دیابت نوع ۵ وجود ندارد.
برخلاف دیابت نوع ۱، ۲، ۳c و بارداری، دیابت نوع ۵ با چاقی، سبک زندگی، بارداری یا سیستم ایمنی ارتباط ندارد. بلکه به نظر میرسد منشأ آن سوءتغذیه باشد.
این نوع دیابت که پیشتر با عنوان دیابت مرتبط با سوءتغذیه (MRDM) شناخته میشد، اغلب به اشتباه بهعنوان سایر انواع دیابت تشخیص داده میشود.
با این حال، چون مقاومت به انسولین به نظر نمیرسد علت اصلی دیابت نوع ۵ باشد، درمانهای موجود ممکن است مفید نباشند و در واقع حتی ممکن است مضر باشند.
کریگ بیل، پژوهشگر دیابت در دانشگاه اکستر، در ماه می توضیح داد:
«درک نوع دقیق دیابت هر فرد برای ارائه درمان مناسب حیاتی است.»
مرادیت هاوکینز، متخصص غدد در مؤسسه جهانی دیابت دانشگاه آلبرت اینشتین، سالهاست خواستار به رسمیت شناختن جهانی دیابت نوع ۵ بوده است. این نوع دیابت معمولاً افرادی را در آسیا و آفریقا تحت تأثیر قرار میدهد که با کمبود شدید غذا مواجه هستند.
هاوکینز در اوایل سال جاری گفت:
«دیابت مرتبط با سوءتغذیه از سل و تقریباً به اندازه HIV/AIDS شایع است، اما نبود نام رسمی مانع تلاشها برای تشخیص بیماران و یافتن درمانهای مؤثر شده است.»
وی افزود:
«امیدوارم این به رسمیت شناختن رسمی بهعنوان دیابت نوع ۵ به پیشرفت در مقابله با این بیماری کمتوجهی شده، که افراد را شدیداً ناتوان میکند و اغلب کشنده است، منجر شود.»
در سالهای اخیر، مطالعات متعدد روی انسان و حیوان نشان دادهاند که کمبود مزمن مواد مغذی میتواند تأثیرات مادامالعمر بر لوزالمعده داشته باشد و توانایی آن در ترشح انسولین و تنظیم سطح قند خون را مختل کند.
کار خود هاوکینز، که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، اولین تحقیق است که پروفایل متابولیک ویژهای برای دیابت مرتبط با سوءتغذیه ارائه میدهد.
او و همکارانش یک آزمایش کوچک در جنوب هند انجام دادند که نشان داد افراد با MRDM کمبود انسولین دارند مانند افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، اما نه به همان شدت، و همچنان نسبت به انسولین حساس هستند، برخلاف افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که مقاومت به انسولین پیدا میکنند.
راهل گارگ، پزشک در کالج پزشکی و بیمارستان F.H در هند، در یک مرور اخیر نوشت:
«دیابت نوع ۵ با مسیر پاتوفیزیولوژیک منحصر به فرد خود متمایز است و تصور میشود شامل توسعه ناقص لوزالمعده در نتیجه دورههای طولانی کمبود تغذیهای باشد.»
با توجه به این شواهد، IDF تلاش جدی برای به رسمیت شناختن دیابت نوع ۵ آغاز کرده است.
برخی پژوهشگران این اقدام را «مدتهاست لازم بوده» توصیف کردهاند، در حالی که برخی دیگر به دلیل «عدم قطعیت تشخیصی» که ناشی از تنوع موارد دیابت مرتبط با سوءتغذیه است، آن را «غیرضروری» میدانند.
برخی میگویند تعداد بیماران مبتلا به دیابت نوع ۵ در حال افزایش است؛ برخی دیگر میگویند شیوع آن کاهش یافته است. در هر صورت، همه چیز به تشخیص و به رسمیت شناختن صحیح این بیماری وابسته است.
بدون نام و شناسایی رسمی، تأمین مالی تحقیقات دشوار است و بدون شواهد بیشتر، نمیتوان استاندارد تشخیصی مشخص کرد یا تعداد افراد تحت تأثیر را تعیین نمود.
امسال، IDF یک گروه کاری دیابت نوع ۵ تشکیل داد که هاوکینز ریاست آن را بر عهده دارد تا:
• معیارهای تشخیصی و دستورالعملهای درمانی برای دیابت نوع ۵ تدوین شود
• ثبتنام جهانی تحقیقات ایجاد شود
• آموزش برای متخصصان بهداشت فراهم شود
پروفایل متابولیک متمایز دیابت نوع ۵ باعث میشود پزشکان در مدیریت سطح انسولین بیماران با دقت عمل کنند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۵ ممکن است تنها به مقادیر اندکی انسولین کمکی نیاز داشته باشند یا به روشهای جایگزین برای تحریک ترشح انسولین نیاز داشته باشند تا از افت یا افزایش خطرناک سطح انسولین جلوگیری شود.
هاوکینز و همکارانش در یک مرور منتشرشده پس از به رسمیت شناخته شدن دیابت نوع ۵ توضیح دادند:
«درمان نامناسب با انسولین میتواند منجر به هیپوگلیسمی (افت قند خون) شود، که بهویژه در مناطقی با کمبود غذا و نبود امکانات پایش قند خون خطرناک است.»
این مشکل محدود به آسیا و آفریقا نیست. سوءتغذیه در بخشهایی از آمریکای لاتین و کارائیب در حال افزایش است، جایی که ترکیبی پیچیده از عوامل محیطی، سیاسی و اقتصادی نابرابریهای سلامت و فقر شدید را تشدید میکند.
هاوکینز در مصاحبهای گفت:
«راهحل سریع وجود ندارد و بنابراین انتظار داریم مبارزه با این بیماری نیازمند تحقیقات و حمایتهای قابل توجهی باشد. وقتی بیمارانی جوان را دیدهاید که به دلیل درمان نامناسب یک نوع کمتوجهی شده از دیابت جان خود را از دست میدهند، بازگشت وجود ندارد.»
