نسلهای پیاپی از زنبورهای باستانی و تکزی، خانهی خود را در حفرههای دندانیِ یک استخوان فکِ فسیلشده بنا کرده بودند؛ استخوانی که بهتازگی در غاری در جزیرهی هیسپانیولا در منطقهی کارائیب کشف شده است.
به گزارش انتخاب و به sciencealert ؛ این نخستین بار است که دانشمندان شاهد سکونت زنبورهای باستانی در حفرههای ازپیشموجودِ یک فسیل هستند؛ کشفی که بهخوبی نشان میدهد «خانه» واقعاً میتواند هر جایی باشد که امکان ساختنش وجود دارد.
دیرینهشناسان معتقدند این استخوان فک زمانی متعلق به جوندهای شبیه به کاپیبارا به نام Plagiodontia araeum بوده است؛ جانوری که احتمالاً توسط یک جغد به درون غار آورده شده. جغد پس از خوردن این پستاندار ـ که اکنون منقرض شده ـ استخوان فک آن را دور انداخته است.
در گذر زمان، دندانهای این فک شل شدند و پراکنده گشتند و استخوان بهآرامی زیر لایهای از رسوب ریزِ رسی دفن شد.
در همین حفرههای خالیِ بهجامانده ـ که «آلوئولهای دندانی» نام دارند ـ گونهای تازهتوصیفشده از زنبورهای حفار به نام Osnidum almontei یک خانهی چندنسلی برای خود ساخت.
تصاویر سیتیاسکن و عکسهایی از بخش چپ استخوان فک Plagiodontia araeum و نمونهی تیپ از ایکنوفسیل Osnidum almontei نشان میدهد این حفرهها چگونه به لانه تبدیل شدهاند.
(وینیولا لوپس و همکاران، Royal Society Open Science، سال ۲۰۲۵)
دانشمندان تنها به این دلیل متوجه این موضوع شدند که سطح غیرمعمولاً صافِ داخل یکی از این حفرهها توجه لازارو وینیولا لوپس، دیرینهشناس موزهی تاریخ طبیعی فلوریدا، را جلب کرد؛ او در جریان کاوش استخوانها به این نشانه برخورد.
وینیولا لوپس و همکارانش در مقالهی علمی خود توضیح میدهند:
«اسکنهای توموگرافی رایانهای با وضوح بالا از استخوانهای میزبان نشان میدهد که یک حفره بهطور چندنسلی مورد استفاده قرار گرفته است؛ موضوعی که حاکی از استفادهی مکرر و نوعی وفاداری به محل لانهسازی است.»
آنها میافزایند:
«وفاداری در رفتار لانهسازی زنبورها به میزان ثبات یا اختصاصیبودن انتخاب و استفادهی یک گونه یا حتی یک فرد از محلها یا مواد خاص برای ساخت لانه اشاره دارد.»
پس از آنکه پژوهشگران فهمیدند باید به دنبال چه نشانههایی بگردند، نمونههای فراوانی از سلولهای لانهسازی این زنبورها را در میان استخوانهای پراکنده در رسوبات یافتند؛ حتی یک مورد درون استخوان فک یک تنبل.
هرچند آنچه باقی مانده تنها «فسیلهای ردپا» یا ایکنوفسیلهای O. almontei هستند، اما همین آثار داستانی شگفتانگیز از رفتار این زنبورها روایت میکنند.
تیم پژوهشی مینویسد:
«سلولهای Osnidum almontei بهشدت فرصتطلب به نظر میرسند و هر محفظهی استخوانیِ در دسترس در این نهشتهی رسوبی را پر کردهاند.»
و در ادامه میافزایند:
«بهطور مشابه، فراوانی بالای لانهها در سراسر این رسوبات نشان میدهد که این غار برای مدتزمانی طولانی بهعنوان محل تجمع و لانهسازی این زنبور تکزی مورد استفاده قرار گرفته است.»
این پژوهش در نشریهی علمی Royal Society Open Science منتشر شده است.
