تسنیم: گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی نشان میدهد تورم در آذرماه ۱۴۰۴ همچنان در سطوح بالا باقی مانده و با تثبیت نرخ تورم دوازدهماهه در کانال ۴۲ درصد، اینبار افزایش شدید قیمت کالاها به عامل اصلی تشدید فشار گرانی در اقتصاد تبدیل شده است.
شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در آذرماه ۱۴۰۴ به عدد ۴۸۶.۹ رسیده که نسبت به ماه قبل ۳.۳ درصد افزایش نشان میدهد. هرچند این میزان افزایش ماهانه در نگاه اول ممکن است کمتر از برخی مقاطع پرنوسان سالهای گذشته به نظر برسد، اما مقایسه نقطهبهنقطه حاکی از رشد ۴۹.۹ درصدی این شاخص نسبت به آذرماه سال قبل است؛ رقمی که از تداوم تورم بالا و مزمن در اقتصاد حکایت دارد. در همین حال، نرخ تورم دوازدهماهه منتهی به آذرماه ۱۴۰۴ نیز به ۴۲.۴ درصد رسیده که بیانگر ماندگاری تورم در کانال بالای ۴۰ درصد است.
نکته قابل تأمل در گزارش بانک مرکزی، شکاف معنادار میان روند تورم در بخش کالا و بخش خدمات است. مطابق آمار رسمی، شاخص بهای گروه اختصاصی «کالا» در آذرماه نسبت به ماه قبل ۴.۹ درصد افزایش یافته و رشد نقطهبهنقطه آن به ۶۵.۷ درصد رسیده است. تورم دوازدهماهه این گروه نیز ۴۸.۱ درصد اعلام شده؛ رقمی که نهتنها از تورم کل بالاتر است، بلکه نشان میدهد فشار اصلی بر هزینههای خانوار از مسیر کالاها، بهویژه کالاهای پرمصرف و اساسی، وارد میشود.
در مقابل، وضعیت بخش خدمات اگرچه همچنان تورمی است، اما از شتاب کمتری برخوردار بوده است. شاخص بهای گروه «خدمت» در آذرماه تنها ۱.۶ درصد نسبت به ماه قبل افزایش یافته و تورم نقطهبهنقطه آن ۳۶ درصد ثبت شده است. همچنین تورم دوازدهماهه خدمات به ۳۷.۳ درصد رسیده که فاصله محسوسی با تورم کالاها دارد. این تفاوت رفتاری میان کالا و خدمت، حاکی از آن است که عوامل هزینهای، نوسانات ارزی و اختلالات سمت عرضه، اثر پررنگتری بر قیمت کالاها گذاشته و هنوز بهطور کامل به بخش خدمات سرایت نکرده است.
نگاهی دقیقتر به گروههای اصلی مصرفی نیز این روند را تأیید میکند. در آذرماه ۱۴۰۴ اغلب گروهها افزایش قیمت را تجربه کردهاند، اما شدت این افزایش در برخی اقلام نگرانکننده بوده است. گروه خوراکیها و آشامیدنیها، که سهم بالایی در سبد مصرف دهکهای متوسط و پایین دارد، نسبت به ماه قبل ۵.۲ درصد رشد کرده است. همچنین گروه حملونقل افزایش ۴.۵ درصدی را ثبت کرده و گروه تحصیل با جهش بیش از ۱۰ درصدی مواجه شده که بیانگر فشارهای هزینهای در خدمات آموزشی است؛ فشاری که معمولاً اثر آن با وقفه زمانی بر سایر بخشها نیز نمایان میشود.
ترکیب این دادهها نشان میدهد اگرچه نرخ تورم خدمات بهظاهر آرامتر حرکت میکند، اما افزایش شدید قیمت کالاها میتواند بهتدریج به سایر بخشها سرریز شود و تورم را در ماههای آینده تثبیت یا حتی تشدید کند. بهویژه آنکه افزایش مستمر شاخص کالاها، معمولاً زنگ خطری برای هزینههای تولید، قیمت تمامشده خدمات و در نهایت افزایش دوباره سطح عمومی قیمتها محسوب میشود.
در مجموع، گزارش آذرماه بانک مرکزی از یک واقعیت اقتصادی پرده برمیدارد: تورم در اقتصاد ایران وارد مرحلهای شده که بیش از گذشته ماهیتی ساختاری به خود گرفته و مهار آن صرفاً با ابزارهای کوتاهمدت و مقطعی امکانپذیر نیست. تا زمانی که ریشههای اصلی تورم، از نوسانات ارزی و انتظارات تورمی گرفته تا ناترازیهای مالی و فشارهای سمت عرضه، بهصورت جدی و پایدار مدیریت نشود، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی همچنان یکی از متغیرهای ناآرام اقتصاد کشور باقی خواهد ماند؛ متغیری که مستقیماً بر سفره مردم اثر میگذارد و حساسترین شاخص برای ارزیابی کارنامه سیاستگذاری اقتصادی است.
