صادق خرازی: موضوع هسته‌یی ایران باید از حالت امنیتی خارج شود/ شان و اندازه ترکیه در سطح تنظیم مناسبات ایران با1+5 نیست

سفیر پیشین ایران در فرانسه گفت: اگر آژانس و 1+5 که طرف گفت‌وگو با ایران هستند علاقه‌ای به حل و فصل منازعه و مناسبات‌شان با ایران دارند، تنها راهی که باقی می‌ماند این است که روند این پرونده از حالت امنیتی خارج و تبدیل به پرونده حقوقی - سیاسی بین‌المللی شود.

به گزارش انتخاب، سید صادق خرازی در گفت وگو با ایسنا با بیان ویژگی‌های کشورهای عضو 1+5 خاطرنشان کرد: 1+5 اعضای دائم شورای امنیت هستند که البته آلمان شرایط ویژه دارد و از ابتدا جزء سه کشور تروییکای اروپایی بود که با ایران به مذاکره می‌نشست. آلمان، فرانسه، و انگلستان سه کشوری بودند که در مقابل رفتار آمریکایی‌ها در عراق ابتکار عمل داشتند و نمی‌خواستند آن رفتار مجددا در برابر ایران صدق کند؛ که البته صدق نمی‌کرد. زیرا ایران ظرفیت‌های ژئوپولتیک و ژئواستراتژیکی و موقعیت سوق‌الجیشی دارد و از خاورمیانه تا جلگه هند و از آسیای مرکزی و میانه تا یمن، حوزه نفوذ گستره معنوی ایران است. او ادامه داد: نگرانی عمده این سه کشور در آن زمان در قالب امنیت بین‌الملل مطرح شده بود. به هر صورت آن زمان که سه کشور جلو آمدند دستور کار خاص دیگری با آن چه امروز اتفاق افتاد داشتند اما ایران با پدیده‌های دیگری هم روبه‌رو شد و با وجود مخالقت عده‌ای، پای سه کشور روسیه، چین و ایالات متحده هم به میان کشیده شد. اما در مقابل دیدگاه‌های دیگر هم مطرح بود و در نهایت این سه کشور تبدیل به 1+5 شدند که من همان موقع هم خصوصی و هم علنی تحلیل کردم این تحول ماهیت شکلی ندارد و ورود کشورهای به‌ظاهر دوست مثل چین و روسیه نه تنها به نفع ما نخواهد بود بلکه ایران وسیله چانه‌زنی روسیه و چین با غرب می‌شود و از موقعیت ایران نمدی برای خود می‌بافند و در نتیجه باعث کاهش قدرت بازدارندگی ایران خواهند شد.

وی افزود: پرسش این بود که آیا به نفع ما است که میزان طرف‌هایی که باید با آن‌ها گفت‌وگو شود بیش‌تر شود؟ آن زمان من جزء مخالفین گسترده‌تر شدن این سه کشور اروپایی بودم و معتقد بودم که این سه کشور به همراه آمریکا شاید بهتر بتوانند مسائل را حل و فصل کنند زیرا چین و روسیه رفتار متناقض و پارادوکسیکالی در قبال ایران دارند و مسلما آن‌ها نمی‌توانستند و نمی‌توانند تامین کننده منافع ملی ما باشند. از این جهت که چالش‌های خود را در دنیای بده بستانی که بین خودشان است می‌خواهند حل کنند و ایران را وجه المصالحه مناسبات خود با قدرت‌های غربی جهان کنند.

مشاور ارشد رییس‌جمهور پیشین ایران تصریح کرد: برداشت من این است که اگر گستره اعضا همان تعداد پیشین باقی می‌ماند و از کشورهای دیگر به صورت موردی استفاده می‌کردیم شاید عملاً بهتر بود.

او با اشاره به اظهارات احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه مبنی بر تغییر فرمول 1+5 به 3+5 با حضور ترکیه و عربستان اظهارکرد: وقتی می‌بینیم برخی کشورها مانند روسیه و چین که ظرفیت جهانی دارند و دارای موقعیت و ظرفیت جهانی در نظام سیاسی و اقتصاد بین‌الملل هستند و جزء قدرت‌های مهم جهانی و فعال در شورای امنیت هستند تازه بزعم من هنوز حضورشان قابل توجیه نیست، این که کشوری منطقه‌یی مانند ترکیه بخواهد وارد یک‌چنین مباحثی شود که هم ظرفیتش از ایران کم‌تر است و هم موقعیتش محدودتر است وبسیار مسائل شکننده داخلی دارد، قابل قبول نیست.

خرازی گفت: این که ترک‌ها از خلاء دیپلماسی فعال ایران برای خود میدان پیدا کرده‌اند و آن چنان گستاخ شده‌اند که می‌خواهند بزرگ‌تر از ظرفیت‌های خود حرف بزنند پذیرفتنی نیست. شان و اندازه ترکیه در سطح تنظیم مناسبات ایران یا پیوستن به 1+5 نخواهد بود.

خرازی اضافه کرد: ترک‌ها اگر بتوانند مسائل خود را با کردها، عراق و همسایگان‌شان حل کنند ما به همان رفتارشان راضی هستیم. ما نگران ثبات در وضع آینده ترکیه هستیم. البته برای ما ترکیه امن بسیار مهم است. برای این کشور در قلمرو جغرافیا و فعل وانفعالات آینده در خاورمیانه امروز هم حتی حرف وجود دارد. رفتار نسنجیده و شراب زده ترکیه در ماجرای لیبی و سوریه قابل دفاع که نیست بلکه نقطه تاریک ترکیه امروز برای رهبران مدعی اسلام‌ خواهی‌شان است. البته رهبران ترکیه از هوش اولیه برخوردارند و می‌دانند که اتحادیه اروپایی، آمریکا و کشورهای منطقه دوران "نئو عثمانیسم" را برنمی‌تابند.

وی ادامه داد: این که وزیر خارجه ترکیه سخن از حضور عربستان در 1+5 هم کرده است و شکلات مجانی به عربستان سعودی تعارف می کنند صحیح نیست. عربستانی که نه ظرفیت منطقه‌یی و نه ظرفیت سیاسی دارد. کشوری که از خلاء سیاسی فعال ایران و موقعیت جهانی ایران سوءاستفاده می‌کند تا خود را عرضه کند، در حالی که اندازه آن‌ها در این حد نیست. آن‌ها نه موقعیت ژئوپولتیک دارند و نه موقعیت ژئواکونومیک که بتوانند وارد این موضوع شوند.

مشاور ارشد رییس‌جمهور پیشین کشورمان در ادامه با اشاره مذاکرات قزاقستان اضافه کرد: نباید به دنبال موقعیت برتر بود. احراز موقعیت برتر ما را در گرفتاری و مخصمه پاسخگویی می‌اندازد. ما باید به دنبال بازی برد-برد باشیم و شاخصه مهمی که در قلمرو کاری‌مان باید دنبال کنیم درک و فهم متقابل است که برخوردار از اعتماد به نفس و در عین حال مبتنی بر اعتمادسازی متقابل باشد.

وی با بیان این که اعتمادسازی بین دوطرف وجود ندارد اظهار کرد: 1+5 باید نگرانی‌های امنیتی و تکنولوژیک ایران را بشنوند و آن‌ها را تامین کنند. از نظر من نظرات دو طرف بسیار به هم نزدیک شده است.

سفیر پیشین ایران در فرانسه گفت: متاسفانه بر اثر فشاری که 1+5 بر ایران گذاشتند موضوع هسته‌یی ایران از موضوع فنی و بعد سیاسی و حقوقی تبدیل به موضوعی امنیتی برای دو طرف شده است. در حالی که این یک مساله‌ی حقوقی تکنولوژیک است. وقتی آن‌ها موضوع را امنیتی کردند از افکار امنیتی‌شان در دوره جنگ سرد بهره گرفتند تا جهان جدیدی را که در افکارشان جمع‌بندی کردند به ما دیکته کنند. این مساله از جانب ایران پذیرفته شده نیست.

وی تاکید کرد: ما منافع ملی و قدرت مشخصی داریم و در چارچوب آن باید بفهمیم کجا قرار گرفته‌ایم و کجا باید چگونه کار کنیم. در مقطعی تلاش شد پرونده هسته‌یی ایران از پرونده امنیتی تبدیل به پرونده حقوقی - سیاسی شود، اما متاسفانه این مساله دوباره تبدیل به پرونده امنیتی شده است. اگر آژانس و 1+5 که طرف گفت‌وگو با ایران هستند علاقه‌ای به حل و فصل منازعه و مناسبات‌شان با ایران دارند یک راه بیش‌تر در مقابل چشم‌شان باقی نمی‌ماند. تنها راهی که باقی می‌ماند این است که روند این پرونده از حالت امنیتی خارج و تبدیل به پرونده حقوقی- سیاسی بین‌المللی شود و براساس آن مرحله به مرحله با توجه به زمان‌بندی اجرایی جلو بروند؛ در غیر این صورت به جمع‌بندی نخواهند رسید.

وی در عین حال گفت: اروپا، آمریکا و روسیه می‌خواهند تکنولوژی ایرانی را منهدم کنند، آن‌ها نمی‌خواهند تکنولوژی ایرانی وجود داشته باشد و نگاه‌شان انتزاعی است. به دنبال محدودسازی و سیاست انزوای ایران هستند اما این ما هستیم که باید ببینیم چه مانورهایی باید بدهیم. تاکتیک، اهداف و استراتژی‌مان در چه مواردی نقص داشته است و چطور بتوانیم از ابزارها‌ی‌مان استفاده کنیم.

خرازی با بیان این که مقاومتی که ایرانی‌ها در شرایط کنونی انجام می‌دهند حرکتی ستودنی است و مردم پشتیبانی و مقاومت خوبی از خود نشان دادند گفت: موسسه افکار سنجی گالوپ نظرسنجی در ایران انجام داده است و در بررسی اقبال مردم از تکنولوژی هسته‌یی جمع کثیری از مردم ایران گفته‌اند ما تکنولوژی هسته‌یی را می‌خواهیم.

او تاکید کرد:‌ هنر ما این است که تکنولوژی هسته‌یی‌مان را مبتنی بر یکسری عقلانیت‌های سیاسی طراحی کنیم و جوانب مختلف حرکت‌مان را بسنجیم. دیپلماسی پیرامونی در ماجرای گفت‌وگوی هسته‌یی ایران چندان قوی نیست. ایران باید با تک تک کشورها صحبت کند و از آن‌ها استفاده کند. جهان پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. مانند شرکت سهامی است که ما هم در آن سهم داریم. اگر می‌خواهیم سهم بیش‌تری داشته باشیم ناچاریم فعالیت بیش‌تری داشته باشیم و سهم بیش‌تری بخریم. باید در این بازی بین‌المللی کلوپ تشکیل داد. همان کاری که دیگران انجام می‌دهند اما ما از آن غافلیم. آمریکای‌ لاتین، اعراب و برخی از کلوپ‌های منطقه‌یی و آسیای جنوب شرقی از مواردی هستند که می‌توانیم با آن‌ها کار کنیم.

سفیر پیشین ایران در فرانسه اضافه کرد: هدف غرب این است که با تحریم‌ها بتوانند ایران را از پا درآوردند و متاسفانه برخی از مسوولان هم در گفته‌های‌شان به قدری ناشیانه سخن می‌گویند که به آن‌ها آدرس می‌دهند. این شایسته مردم نیست.

وی ادامه داد: متاسفانه تحریم تنبیه حاکمیت محسوب نمی‌شود. سیاست تحریم در واقع تنبیه یک ملت است و این تنبیه ناجوانمردانه‌ترین رفتاری است که غرب در قبال ایران به کار می‌برد و این اتفاقی که در قالب و فشار تحریم رخ می‌دهد ملت ایران را مصمم‌تر می‌کند. تحریم آهنگ عزم جزم مردم و حاکمیت ایران را قوی‌تر می‌کند. برخی اظهارنظرهایی می‌کند که چندان اهمیتی ندارد. آن چه که امروز برای ما مهم است این است که بتوانیم در چرخه اصولی امور خود را به گونه‌ای پیش ببریم که بتواند گره از کار فرو بسته‌ مردم ایران در دوران جدید باز کند.

این دیپلمات پیشین ایران با اشاره به بیانات اخیر مقام معظم رهبری در مورد مذاکره با آمریکا یادآور شد: باید توجه داشت هر بار که بخواهند تحریمی را انجام دهند سخن از مذاکره می‌کنند و سپس تحریم‌ها را اعمال می‌کند. تحریم که یک نظام سیاسی را از پا نمی‌اندازد. آن‌ها مردم ایران را در برابر عزم و اراده‌ای که دارند تنبیه می‌کنند. این مساله مردم ایران را بیش‌تر مصمم می‌کند.

خرازی با اشاره به اظهارات برخی گروه‌های سیاسی از مذاکره با آمریکا افزود: بخشی از عناصر بازی سیاست داخلی، رفتارها و هنجارهای خارجی است. اما حرف آخری در سیاست خارجی هست که سیستم سیاسی آن را مطرح می‌کند. در ایران هم حرف آخر را رهبری می‌زند. اتفاقا تفسیر واقع‌بینانه و منطقی از سخنان رهبری در مقوله آمریکا یکی از نکات بسیار مهم استراتژیک رسانه‌های کشور باید باشد که در آن جایگاه بتوانند تفسیر کنند.

وی توضیح داد: ‌رهبری از موضع یک مرشد عام و از جایگاه ویژه‌ای چارچوب‌ها را درباره رابطه مذاکره با آمریکا بیان کرده‌اند و در حال حاضر توپ در زمین آمریکایی‌هاست و آن‌ها باید تصمیم بگیرند که چگونه می‌توانند مناسبات خود را با ایران مجددا تنظیم کنند. این آمریکایی‌ها بودند که رابطه را قطع کردند و خودشان نیز باید برای برقراری دوباره ارتباط اقدام کنند.

مشاور ارشد رییس‌جمهور پیشین کشورمان با اشاره به اظهارات اخیر باراک اوباما درباره در دستور کار قرار دادن راه‌حل دیپلماتیک گفت: به نظر می‌رسد در شرایطی که آن‌ها ایران را تهدید،‌ تحریم و ارعاب کرده‌اند، ترور را در دستور کار قرار داده‌اند، تمام هنجارهای جهانی خود را با استانداردهایی که داشته‌اند انجام داده‌اند، جنگ سرد جدی در قبال ایران به کار گرفته‌اند و بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های ملی ایران را هدف قرار داده‌اند، مردم ایران در موضوع هسته‌یی تاکنون، متین مقاومت کرده است.

خرازی اضافه کرد: کاری به مواضع فردی برخی افراد نداریم که می‌توانست بسیار بهتر باشد اما این اتفاق نیفتاد. آمریکایی‌ها به طور کلی یکی از پراگماتیست‌ترین ملت‌های غربی هستند. شاکله ذهن آمریکایی‌ عمل‌گرا بودن و عمل‌گرا فکر کردن است. پراگماتیسم در جغرافیای فکر اجرایی آمریکا‌یی در زندگی فردی و جمعی‌شان یک واقعیت است. با ایران تجربه کرده‌اند به جوابی نرسیدند و امروز به این نتیجه رسیدند که راه حل این مساله مذاکره است. آن‌ها مذاکره را در دستور کار قرار داده‌اند. زمانی با آمریکایی‌ها بحث داشتیم که آن‌ها وظیفه دارند دارایی‌های ما را آزاد کنند، بهره آن‌ها را مشخص کنند و از ماجرای کودتا علیه دولت قانونی مرحوم دکتر مصدق عذرخواهی کنند و از رفتارهای استعماری خود تبری بجویند و پول‌های ایران را آزاد کنند. امروز به جایی رسیده است که آقایان در قبال مثلا حمله نکردن بحث مذاکره را مطرح می‌کنند. این‌ها افول بسیاری است.

وی تاکید کرد:‌ باید بازنگری اساسی در نوع رفتار و مذاکره با آمریکا در سطح ملی انجام شود. آمریکایی‌ها می‌دانند بدون ایران مدیریت امنیتی منطقه محال است. بدون ایران ثبات در افغانستان و عراق غیرممکن است. بدون ایران هزینه انتقال تکنولوژی و انرژی کم نیست. ایران در حوزه‌های مختلف تکنولوژی حرف برای گفتن دارد. نمی‌خواهم راجع به مدیریت منابع صحبت کنم که محل اختلاف باشد بلکه باید به ظرفیت‌های مناسب پرداخت. امروز توپ در زمین آن‌هاست. اگر می‌خواهند باید از خود ابتکار عمل نشان دهند.

رییس موسسه دیپلماسی ایرانی اظهار کرد: باید دید چگونه می‌شود ابتکار عمل را در دست گرفت. باید به آمریکا و غرب کمک کرد که در نوع ذات ابتکار عملی که می‌خواهند در قبال ایران استفاده کنند برخوردار از واقعیتی باشد که بتوان آن را اجرا کرد. ما به دنبال تشویق نیستیم بلکه به دنبال واقع‌بینانه‌ترین رفتارهای خاص خود باید باشیم. اگر چنین شود می‌توان موفقیت به دست آورد و گره از کار فرو بسته دو کشور باز کرد؛ در غیر این صورت مساله بسیار پیچیده‌تر خواهد شد. از یک سو سخن از تحریم مطرح می‌شود و از طرف دیگر تهدید جغرافیای عرضی و مرزی ایران را مطرح می‌کنند و در موردی نیز دم از مذاکره می‌زنند. این‌ها ابزارهایی است که از آن بهره‌برداری درستی نمی‌شود.

او درباره انتخاب قزاقستان به عنوان محلی برای انجام مذاکرات بین ایران و 1+5 گفت:‌ قزاقستان کشور مهم آسیای مرکزی و دارای منابع مهمی است. قزاق‌ها پیش از این نیز علاقه داشتند در این باره وارد شوند. در ملاقات خصوصی که در اواخر دولت دوم آقای خاتمی انجام شود، رییس‌جمهور قزاقستان اعلام کرد که آماده‌اند ابتکار عمل داشته باشند و از طریق بانک مواد هسته‌یی و غنی‌سازی اورانیوم در قزاقستان به ایران کمک کنند. در آن مقطع ما چندان امید نداشتیم که طرح آن‌ها به نتیجه برسد اما امروز باید شرایط جدید را بررسی کرد.