اخلاق پزشکی و صداقت علمی

روزهای آخر هفته گذشته رسانه ملی و به‌دنبال آن بعضی از روزنامه‌ها با سر و صدای زیادی اعلام کردند که اولین پیوند دست در ایران و در کل کشورهای اسلامی توسط یک تیم پزشکی و به سرپرستی آقای دکتر ولایتی انجام شده است. تصاویر و مصاحبه‌های زیادی در این زمینه از شبکه‌های تلویزیونی و بعضی رسانه‌ها منعکس شد. براساس وظیفه اخلاقی و علمی لازم دیدم چند نکته را به استحضار مردم عزیز برسانم:

 1-عمل پیوند دست از حدود حداقل 20 سال قبل در ایران انجام می‌شده و تعداد عمل جراحی پیوند دست موفق در کشور به حدی است که به عنوان یک عمل رایج تلقی می‌شود.

 2- به لحاظ تکنیکی و فن جراحی، عمل پیوند دست از فرد مرده یا مرگ مغزی بسیار ساده‌تر از پیوند دست به دلیل تروما و قطع دست در اثر آسیب‌های شغلی و تصادفات است، زیرا دست بیمار مرگ مغزی به روش جراحی و کاملا با کنترل‌های فنی جدا شده و عروق و اعصاب و تاندون‌ها و... همگی با رعایت شرایط استریل و با دید جراحی قطع شده و به فرد نیازمند پیوند زده می‌شود.

در حالی‌که در تروما و آسیب‌ها دست قطع شده با آسیب جدی و بعضا له‌شدگی عروق و اعصاب و شرایط غیراستریل مواجه شده که به همین دلیل عمل پیوند مجدد بسیار مشکل‌تر از شرایط پیوند از بیمار مرگ مغزی می‌باشد.

 3- اعلام توفیق اقدامات و اعمال پزشکی به‌خصوص در مورد پیوند دست نیاز به بررسی و پیگیری درازمدت داشته و نتیجه این جراحی به هیچ‌وجه در زمان‌های کوتاه قابل بررسی و ارایه نمی‌باشد و قاعدتا بررسی موفقیت پیوند عصب‌ها و عملکرد دست در طول زمان نسبتا طولانی (حداقل چند ماه) مشخص می‌شود. اعلام تبلیغاتی و عجولانه این عمل با اصول اولیه اخلاق پزشکی منافات داشته و صرفا شائبه   بهره‌برداری‌های غیرحرفه‌ای را به اذهان متبادر می‌سازد.

 4- همه مردم عادی و حتی غیرآشنا با جزییات فنی پزشکی به‌خوبی می‌دانند که پیوند اعضا مختلف که از سال‌های قبل در کشور عزیزمان ایران انجام می‌شده معمولا توسط یک تیم جراحی و آشنا با اصول جراحی عروق و با مساعدت بعضی همکاران از قبیل ایمونولوژیست‌ها و... صورت می‌پذیرد. بدیهی است که پوشیدن لباس اتاق عمل توسط افرادی که اساسا جراح نیستند و ارتباطی با این رشته ندارند و اعلام خبر توسط آنان به صورتی اغراق‌آمیز و با پوششی وسیع توسط رسانه ملی اهدافی را دنبال می‌کند که در شأن قداست و ضرورت صداقت حرفه پزشکی نیست. 

5- آنچه حرفه پزشکی را در قالب یکی از حرفه‌های مقدس و مورداعتماد و وثوق مردم درآورده است علاوه بر جنبه‌های علمی، رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای در این رشته است. یقینا انتشار اخبار تبلیغاتی و بهره‌برداری‌های سیاسی و غیرسیاسی از این حرفه باعث نزول اعتبار و سقوط جایگاه این شغل شریف خواهد شد و آسیب جدی در روابط متقابل مردم و جامعه پزشکی ایجاد خواهد کرد.

* استاد جراحی عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران