دانشگاهها کلید توسعه و ثبات

هرچند مشی اعتدالی و تفکر علمی و آکادمیک رئیس جمهور منتخب مایه جمعیت خاطر جامعه دانشگاهیان است ، اما به لحاظ اهمیت و ضریب تاثیر بالای دانشگاه و دانشگاهیان به عنوان کلید توسعه و ثبات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور و اینکه اصلا تدبیر- که  از سیاست های اصلی دولت ایشان است - ریشه در اتخاذ روشها و منش های علمی دارد، موارد زیرکه حاصل جمع بندی جلسات اخیر این نگارنده با جمعی از اساتید و همکاران دانشگاهی است به دولت "تدبیر و امید "  پیشنهادمی  شود:

1-    تصمیمیاتی که برای دانشگاهها اتخاذ می شود در صورتی که از جنس تصمیمات دانشگاهی و متکی بر مبانی علمی نباشد در جامعه دانشگاهی به دلیل ناسازگاری حل نخواهد شد و یک سیستم چند فازی امتزاج ناپذیر ایجاد خواهد کرد که به انشقاق بیشتر در این جامعه منجر می شود

2-    ایجاد نشاط سیاسی در دانشگاها با راه اندازی جدی کرسی های آزاد اندیشی و نظر خواهی و تعامل بیشتر با دانشگاهیان در امر برنامه ریزی ملی، توقع اصلی از دولت "تدبیر و امید" است.
3-    انتصاب روس
ی دانشگاهها و دانشکده ها بر اساس شامخیت علمی و شایستگی های مدیریتی به انتخاب اعضای هیات علمی در همه جای دنیا مرسوم و معمول است. زیرا انتصابات و کاشت نیرو از بالا در دانشگاهها یعنی نادیده گرفتن نقش اساتید که منجر به دو دستگی و دلسردی و نهایتا کاهش اثر بخشی دانشگاهها خواهد شد.

4-    محرومیت از تحصیل دانشجویانی که به عنوان دانشجوی ستاره دار عنوان می شوند  بر خلاف اصول قانون اساسی است . باید تکلیف این دانشجویان روشن شود چه اینکه محرومیت این دانشجویان  که همگی  متولد بعد از انقلاب  بوده  و در بستر فرهنگی و اجتماعی انقلاب زندگی کرده اند ،ممکن است  به استناد گزارشات ضعیف یا  تنگ نظرانه و بعضا مغرضانه باشد.در کنار این محرومیت، دانشجویان برکشیده زیادی در سطح دکتری بدون داشتن شرایط لازم و کافی به گروه های اموزشی تحمیل و حتی بورسیه شده اند که تکلیف چنین دانشجویانی نیز باید توسط گرو ههای آموزشی با اختیارات کامل روشن شود.

5-    پرونده اساتیدی که در دولت های نهم و دهم بدون مستندات قانونی و محکمه پسند و بی جهت بازنشست یا اخراج شده اند ، مجددا بازنگری و از این گونه اساتید دلجویی و زمینه همکاری مجدد ایشان با دانشگاهها فراهم شود.

6-     موازی کاری در سیستم آموزش عالی ایران زیاد است . هم اکنون متولیان مختلفی در دستگاههای اجرایی در امورآموزشی و پژوهشی دانشگاهها دخالت میکنند که باعث افزایش هزینه ها و کاهش بهره وری سیستم شده است.باید کار دانشگاهها به خود آنان واگذار و سیستم های موازی حذف واعتبارات دانشگاهها به خودشان برگردد. نتایج یک تحقیق نشان می دهد که موسسات پژوهشی وابسته به دستگاههای اجرایی دولتی ( بجز وزارت علوم و بهداشت و درمان)در حالیکه در برنامه پنجساله چهارم کشور  بالاترین بودجه پژوهشی را در اختیار داشته اند(947 میلیارد تومان میانگین 5 ساله ) میزان بهره وری پژوهشی وتولید علم  آنها بر مبنای پایش مذکور چیزی در حد صفر بوده است!

7-    وزارتین دخیل در آموزش عالی بجای امر تصدی گری امور دانشگاهها  نقش خود را در تقویت امور علمی و پژوهشی و نظارت بر عملکرد دانشگاهها جستجو کنند واموری از قبیل انتخاب دانشجویان دکتری یا اعضای هیات علمی را به  گرو ههای علمی دانشکده ها واگذارکنند و حقیقتا امور اداری، استخدامی، مالی و تشکیلاتی  دانشگاهها را مطابق با اهداف قانون برنامه 5 ساله پنجم به هیات های امناء دانشگاهها واگذار و از دخالت در امور آنها خودداری کنند .

8-    اعتبارات پژوهشی بر اساس شایستگی ها و توانمندی اساتید و در چهار چوب سیاست ها ی مصوب واولویت ها و نیاز های اصلی جامعه تخصیص یابد و در مورد اعتبارات پژوهشی کلان که  اصلا تناسبی با شایستگی های علمی و پژوهشی بعضی  از اعضای هیات علمی  یا پژوهشی نداشته و بیشتر بر مبنای ارتباطات یا  بخاطرخمش های چاپلوسانه تخصیص یافته تجدید نظر شود.بسیاری از اساتید بخاطر روحیه استغنایی از مراجعه به مدیریت هایی  که اعتبارات دانشگاهها را بصورت جمعی در اختیار داشته و بر اساس روشهای خاص آنها را تخصیص می دهند، خوداری کرده اند.

9-    سالهاست که امر تجهیز دانشگاهها مغفول مانده و تجهیزات قدیمی توانایی رقابت دانشگاهها ی ایران را با جریان پرشتاب علمی جهان ندارند. هیچگاه در 8 سال گذشته حکم قانونی برنامه برای تخصیص 3 در صد از تولید ناخالص ملی به امر پژوهش کشور اجرا نشد.اگر قرار است تا پایان برنامه چشم انداز 20 ساله از نظر فناوری نیز در منطقه جایگاه اول را کسب کنیم به این مهم باید توجه شود وتجاری سازی تحقیقات انجام شده در اولویت تخصیص منابع قرار گیرد.
10-    اصولا درخت دانش از نوع در ختان زود بازده نیست اما بازدهی مستمر دارد.  نباید در مقوله سرمایه گذاری در توسعه زیر بنایی دانشگاهها انتظاری مشابه با طرحهای زود بازده را داشت. اگر امروز رتبه علمی ایران به جایگاه  افتخار آمیز شانزدهم جهانی رسیده ، این نتیجه کوشش ها و بر نامه ریزی های سه دهه گذشته بوده که امروز به بار نشسته است.

11-     امروزه رابطه مستقیم توسعه اینترنت با توسعه اقتصادی کشورها ثابت شده است . تجربه کشور های پیشرفته نشان داده که افزایش 10 در صد در پهنای باند منجر به افزایش 1.5 در صد در تولید ناخالص ملی می شود. بنابراین با تقویت و توسعه سیستم اینترنتی پر سرعت  برای عمر اساتید و دانشجویان به عنوان یک جامعه فرهیخته ،ارزش قائل شویم و به آنها اطمینان کرده وزمینه استفاده از دانش جهانی را برای توسعه کشور فراهم سازیم .

12-    اغلب اعضای هیات علمی در گیر امور معیشتی خود هستند در حالی که  امروزه حقوق یک استاد تمام در ایران به یک سوم حقوق یک استادیار تازه وارد در عربستان هم نمی رسد! اساتیدی که علیرغم امکان مهاجرت به خارج ترجیح دادند تا در کشوربمانند و به آموزش عالی ایران خدمت کنند. خوبست با افزایش حقوق اعضای هیات علمی موجبات دلگرمی ایشان را برای بهره وری بیشتر فراهم سازیم. البته جامعه علمی ایران نیز باید با درک مسئولیت تاریخی،  میزان مشارکت و مسئولیت پذیری خود را برای کاهش وابستگی ها و رفع نیاز های کشور افزایش دهد.

13-    آندسته از روش ها و منش های دست اندر کاران آموزش عالی در دولت های نهم و دهم که مفید به فایده بوده اند ادامه یافته  واز روسای دانشگاههایی که در امر توسعه علمی و پژوهشی کشور در سنوات اخیر موفق بوده اند قدردانی کرده و در مسئولیت خود ابقاء شوند.
*استاد دانشگاه