پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : با توجه به پیشینه‌ی 170 ساله‌ی روزنامه‌نگاری در ایران، متأسفانه سابقه‌ی
انتشار بیشتر روزنامه‌ها شاید به 15 سال هم نرسد. در این شرایط، جشن گرفتن
برای هشتادوهفتمین سال انتشار یک روزنامه واجب است؛ امروز سالروز انتشار
اولین شماره‌ی روزنامه‌ی «اطلاعات» است. روزنامه‌ای که تمام این سال‌ها
تقریبا بدون حاشیه و در بسیاری از دوره‌ها، قدرتمندتر از سایر رسانه‌ها
ظاهر شده است.
اگر سری به کتاب‌فروشی موسسه‌ی اطلاعات در خیابان انقلاب بزنید، در همان
مغازه‌ی نه‌چندان بزرگ، می‌توانید با خواندن آرشیو این روزنامه، تاریخ را
مرور کنید. تاریخی که از زبان تاریخ‌نویسان نقل نشده، بلکه از زبان
روزنامه‌نگاران و از زوایه‌ای متفاوت‌تر نقل شده است. از سفرهای رضا پهلوی
تا سفرهای استانی محمود احمدی‌نژاد در آرشیو این روزنامه وجود دارد.
به گزارش ایسنا، در نوزدهم تیرماه 1305 پسر 25 سالهای به نام «عباس
مسعودی» که هنوز برای گرفتن مجوز انتشار روزنامه به سن قانونی نرسیده بود،
موفق شد اولین شماره‌ی روزنامه‌ی «اطلاعات» را در یک برگ کاغذ دورو منتشر
کند. البته شماره‌ی بعد این روزنامه یک‌ماه بعد، در 19 مرداد منتشر شد و
شاید کسی گمان نمی‌کرد با چنین تأخیری در ابتدای کار، این روزنامه دوامی
هشتادوهفت ساله داشته باشد. دو سال از انتشار «اطلاعات» گذشت و قدرت این
روزنامه با سرعت افزایش پیدا کرد. این محبوبیت مدیون انتشار اخبار سیاسی
نبود، بلکه مدیون چاپ عکس‌های افراد مشهور و شناخت مخاطب عام بود.
از آنجا که مسوولان آن‌زمان انتقاد را تاب نمی‌آوردند، روزنامه‌ی اطلاعات
اولین توقیف خود را در 28 آبان 1308 به‌مدت 10 روز به‌علت انتقاد از قوه‌ی
قضاییه تجربه کرد. این تنها توقیف روزنامه‌ی اطلاعات نبود. در شهریورماه
1320 وقتی در میانه‌ی جنگ جهانی دوم، نیروهای متفقین از شمال و جنوب به
ایران حمله کردند، مسعودی سرمقاله‌ای در محکومیت این حمله منتشر کرد که
اعتراض بریتانیا و شوروی را درپی داشت و موجب شد رضا‌خان در آخرین روزهای
سلطنتش دستور توقیف «اطلاعات» را بدهد. این توقیف نیز چند روزی بیشتر طول
نکشید و شماره‌ی بعدی ۲۵ شهریور با خبر کناره‌گیری رضاشاه از سلطنت منتشر
شد.
توقیف بعدی در اوج نزاع شاه و نخست‌وزیرش، احمد قوام (قوام‌السلطنه) بود.
در سرمقاله‌ی ۱۶ آذر 1321 این روزنامه، انتقادی شدید از نخست‌وزیر به چاپ
رسید. فردای چاپ سرمقاله، در تهران و در اعتراض به وزارت علوم، بلوایی برپا
شد. شایعه شد که مسعودی تحریک به بلوا کرده، اما دانشجویان توطئه‌ی او و
دربار را خنثی کرده‌اند. بلوا به خشونت کشید و مسعودی مجروح شد. روز بعدش،
نخست‌وزیر اعلام حکومت نظامی کرد و تمام روزنامه‌ها توقیف شدند. این
ممنوعیت چاپ 43 روز طول کشید. روزنامه‌ی اطلاعات انتشارش را از ۳۰ دی‌ماه
۱۳۲۱ از سر گرفت. این بلوا اعتبار مسعودی و موسسه‌ی اطلاعات را خدشه‌دار
کرد و به گروه‌های چپ، بخصوص حزب توده فرصت داد پیکاری به‌قصد بی‌آبرو و
بدنام کردن مسعودی و روزنامه‌اش شروع کنند. اوج این پیکار در ۹ اسفند ۱۳۲۴
بود که ساختمان موسسه‌ی اطلاعات به آتش کشیده شد و روزنامه به‌ناگزیر در
جایی دیگر و با صفحاتی کمتر چاپ شد.
بین سالهای 1320 تا 1332 به روزنامه‌ی اطلاعات برای دفاع از حکومت پهلوی
حمله می‌شد و این حملات به اعتماد عمومی نسبت به این روزنامه ضربه زد. در
مهر ۱۳۲۹ «اطلاعات» بیست‌وپنجمین سالگرد انتشارش را جشن گرفت و کتابی منتشر
کرد با نام «اطلاعات در یک ربع قرن» که در آن، مسعودی از خودش و موسسه‌اش
در برابر انتقادات مخالفان دفاع کرد. در دورانِ نخست‌وزیری محمد مصدق
«اطلاعات» نهایت تلاشش را کرد تا منبع خبری بی‌طرفی باشد که از تمام
منازعات و مجادلات سیاسی می‌پرهیزد. روزنامه در روزهای ۲۸ و ۲۹ مرداد ۱۳۳۲
(روزهای کودتا) منتشر نشد، اما روز بعدش با تیترهایی درآمد که کودتا را
قیام ملی خوانده بودند. بعد از سرنگونی دولت مصدق، اطلاعات مشی خود را
تغییر داد و یک رویه‌ی محافظه‌کارانه در پیش گرفت. همین تغییر رویه موجب شد
که انتشار این روزنامه تا انقلاب اسلامی بدون توقف ادامه پیدا کند. البته
در سال 1353 عباس مسعودی در دفتر کارش درگذشت و پروانه‌ی انتشار اطلاعات در
۳۰ مرداد ۱۳۵۳ به نام فرهاد مسعودی ثبت شد.
«شاه رفت» همان تیتر معروفی که هنوز هم در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در
تصاویر نشان داده می‌شود، به روزنامه‌ی «اطلاعات» متعلق است. ۲۶ دی ۱۳۵۷
«شاه رفت» با بزرگ‌ترین حروفی که روزنامه تا آن زمان به‌کار برده بود، در
صفحه‌ی نخست روزنامه‌ی اطلاعات به چاپ رسید. در تمام این مدت، فرهاد مسعودی
مدیر موسسه‌ی اطلاعات بود و روزنامه هم به‌دلیل سیر پرشتاب وقایع، هر روز
در دو سه چاپ مختلف توزیع می‌شد.
بعد از تشکیل نظام جمهوری اسلامی، در ۱۵ شهریور ۱۳۵۸ موسسه‌ی اطلاعات به
«بنیاد مستضعفان» سپرده شد. همچنین احمد آذری قمی، دادستان انقلاب اسلامی
مرکز، با صدور اطلاعیه‌ای درباره‌ی ضبط و مصادره‌ی اموال منقول و غیرمنقول
سناتور عباس مسعودی، خطاب به بنیاد مستضعفان دستوری صادر کرد که متن آن به
این شرح است: «چون عباس مسعودی متوفی، صاحب موسسه اطلاعات از پایه‌گذاران
رژیم طاغوت بوده و موسسه‌اش کاملا در اختیار رژیم قرار داشته و بر
سیاست‌های استعماری آنان صحه گذارده است و آنچه به‌دست آورده و از خود
به‌جای گذاشته غیرمشروع است و متعلق به مستضعفین است، لازم است بنیاد محترم
تمام اموال منقول و غیرمنقول او و فرزندانش و اقارب نزدیک وابسته به او از
جمله موسسه اطلاعات و شرکت ایران‌چاپ را تحویل گرفته و در اداره و رسیدگی
به آنها و خصوصا توجه به وضع کارمندان و کارگران شریف آن، مساعی لازم را
به‌عمل آورند.»
پس از این اتفاق، حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی مدیر جدید موسسه‌ی اطلاعات شد
و تا امروز این مسوولیت را برعهده دارد. این روزنامه، تیراژ بالا و مشی
معتدلی دارد. «اطلاعات» پس از انقلاب نیز سه روز اجازه انتشار نیافت که پس
از ارائه‌ی توضیح توسط محمود دعایی دوباره منتشر شد و این روند تا امروز
بدون توقف و با همان مشی معتدل ادامه دارد.
نکته‌ای که درباره‌ی این روزنامه جالب به‌نظر می‌رسد این است که مدیران این
روزنامه قبل و بعد از انقلاب هر دو از نمایندگان مجلس بوده‌اند. البته
روزنامه‌ی اطلاعات را می‌توان یکی از خوش‌شانس‌ترین موسسه‌هایی دانست که از
بودجه‌ی عمومی تغذیه می‌شود، چون با وجود تغییرات مدیریتی که در هر دوره
رخ می‌دهد، این موسسه در طول 87 سال فعالیتش فقط سه مدیر، آن هم به ناچار،
عوض کرده است.
روزنامه‌ی اطلاعات که تا چند سال پیش، روزنامه‌ی عصر تهران بود، در تمام
دوره‌ها تلاش کرده که اعتدال را رعایت کند و در این میان، گاهی مطالبی را
منتشر کرده که شاید هیچ‌یک از روزنامه‌های دیگر، نه اجازه‌ی انتشار آن را
داشته‌اند و نه جرأتش را. گرچه بسیاری معتقدند که این روزنامه این روزها
مانند گذشته درخشان و جریان‌ساز نیست، اما صداقت و صحت خبر، نکته‌ای بوده
که همیشه اطلاعات آن را رعایت کرده است. «اطلاعات» به جریان سیاسی خاصی
نسبت داده نشده و دلیل آن هم مدیرمسوول آن است؛ سیدمحمود دعایی، یک روحانی
است که با مسوولان و مقامات نظام بدون توجه به گرایش سیاسی آنها، رابطه‌ی
خوبی دارد و حتی وقتی آوردن نام برخی افراد در رسانه‌ها، به‌نوعی خط قرمز
بود، نه‌تنها روزنامه‌ی «اطلاعات» درباره‌ی آنها مطلب می‌نوشت، بلکه
مدیرمسوول «اطلاعات» نیز با آنها دیدار می‌کرد.
و امروز، باید جشن تولدی گرفت برای 87 سال دوام «اطلاعات» در عرصه‌ی
پرتلاطم فعالیت رسانه‌یی در ایران.
منابع:
- فرهاد مسعودی، پیروزی لبخند، ۱۳۵۳
- عباس مسعودی، اطلاعات در یک ربع قرن، ۱۳۲۹
- عیسی صدیق، یادگار عمر، جلد سوم
- محمد صدر هاشمی، جراید و مجلات
- مسعود برزین، سیری در مطبوعات ایران؛ گذشته چراغ راه آینده است
