سلفی ها و عربستان سعودی عامل اصلی اختلاف میان شیعه و سنی

این به اصطلاح جنگ مذهبی امروز بیش از همه به کنشگران سنی ای بازمی گردد که بدون تفاوت قایل شدن میان گروه ها و فرق مختلف شیعه و از زمان جنگ عراق در سال 2003 همواره علیه شیعیان به نفرت پراکنی مشغولند. دشمنان شیعه در منطقه در حالی با به حکومت رسیدن شیعیان در کشورهای عربی مخالفت می کنند که 60 درصد از جمعیت عراق، 50 تا 70 درصد از جمعیت بحرین، 35 تا 50 درصد از جمعیت لبنان، 20 تا 30 درصد از جمعیت کویت، 20 درصد از جمعیت امارات متحده عربی و 10 درصد از جمعیت عربستان سعودی را شیعیان تشکیل می دهند.

اما مهم ترین حاملان تفکر ضد شیعی همان روحانیان سلفی و برخی روشنفکران و گروه ها در جهان عرب هستند. ایدئولوژی سلفی ها به جنبش های اصلاح طلبانه قرن های 18 و 19 بازمی گردد، همان جنبش هایی که تلاش داشتند جوامع خود را از طریق بازگشت به شیوه زندگی دوران پیامبر و اصحابش تغییر دهند. و همین اصرار بر بازگشت به دوران "پیشینیان مومن" بود که همواره به اختلاف ها و بحث و جدل های قدیمی میان شیعیان و اهل سنت بر سر مساله جانشینی پیامبر اسلام دامن می زد و آتش تنش ها را مشتعل می ساخت.

غالب این جنبش های به اصطلاح اصلاح طلبانه و به ویژه وهابیان در عربستان سعودی از شیعیان به عنوان کافر و مرتد یاد می کنند و در برخی موارد حتی مسلمانی شیعیان را هم مورد پرسش قرار می دهند. این مساله در مورد سلفیه نیز صادق است یعنی همان فرقه ای که به شدت تحت نفوذ وهابیت بوده و از سال های دهه هفتاد به عرصه منازعات جدید گام گذاشت. سلفی ها با آغاز بهار عربی در سال 2011 به مراتب آزادتر از گذشته دست به فعالیت زدند و این جنبش در مجموع گسترش یافته است. سلفی ها نیز برای نفرت پراکنی علیه شیعیان از هیچ کاری فروگزار نمی کنند.

با این حال شدت گرفتن خصومت های مذهبی دلایل دیگری در سیاست عربستان سعودی دارد یعنی همان کشوری که داعیه رهبری اردوگاه اهل سنت را دارد. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 ، شیعه ستیزی عربستان سعودی یا همان کشوری که وهابیت در آن قرائت حاکم و رسمی از اسلام به حساب می آید، تبدیل به یک موضوع در عرصه سیاست منطقه ای شد. رهبران ریاض از ایران شیعه به عنوان قدرتی یاد می کنند که تلاش دارد هژمونی خود را بر سراسر منطقه خاورمیانه گسترش دهد. از نظر ریاض شیعیان عرب "ستون پنجم" همسایه شیعه به حساب می آیند و به همین خاطر حاکمان سعودی از سال 1979 تلاش دارند که از هرگونه نفوذ ایرانی ها و تساوی حقوق شیعیان در جهان عرب ممانعت به عمل آورند.

در همان حال که عراق در بین سال های 2003 تا 2008 به میدان جنگ پیروان مذاهب اسلامی بدل شده بود، سوریه نیز به نوعی دوران تازه ای را آغاز کرد. در اردوگاه سنی ها ایمان و قدرت در کنار هم قرار می گیرند زیرا غالب گروه های شورشی در واقع حامل نوعی نفرت از شیعه هستند، همان شیعه ای که در کسوت علوی ها بر سوریه حکومت می کند. و این در حالیست که اکثر شیعیان از علویه به عنوان شاخه ای انحرافی یاد می کنند. اما حاکمان عرب خلیج فارس در واقع نگران منافع خود بوده و مساله اصلی برای آنها ساقط کردن مهم ترین متحد ایران در خاورمیانه است. و بدین صورت امروزه خاورمیانه در واقع میان دو اردوگاه حامیان غیرسنی حامی رژیم بشار اسد و دشمنان غالبا سنی آنها تقسیم شده است.

مناقشه سوریه در حال حاضر کشورهای همسایه یعنی لبنان و عراق را نیز در معرض تهدید تنش ها و درگیری های مذهبی قرار داده است. رهبران ایران به درستی از این بیم دارند که در صورت تغییر رژیم در دمشق ، سعودی ها و هم پیمانانشان به عنوان نخستین گام دولت عراق را سرنگون و حتی رویای حمله به ایران را در سر داشته باشند. و دلیل اصلی حمایت همه جانبه تهران از رژیم بشار اسد نیز همین نگرانی ها است. از سوی دیگر اگر این مناقشه ها ابعادی بزرگ تر به خود بگیرد در نهایت به تشکیل نوعی جامعه شیعی در خلیج فارس منجر خواهد شد و چنانچه سرکوب وحشیانه شیعیان در بحرین و عربستان سعودی ادامه داشته باشد آنگاه است که فعالان جوان و شیعه این دو کشور به آغوش ایران پناه ببرند.

بدین ترتیب تنش ها و اختلاف های مذهبی به وسیله سیاست های قدرت طلبانه کنشگران سنی مذهب عربستان و سلفی ها همچنان افزایش می یابد و عوامل این تنش ها با این کار در پی تحقق آرمان های خود هستند. و اگر آمریکا و اروپا از نفوذ خود برای وادار کردن متحد خود یعنی عربستان سعودی برای پایان دادن به تنش های مذهبی استفاده نکنند آنگاه است که روز به روز بر ابعاد این تنش ها افزوده شده و پی آمدهای زیانباری در انتظار منطقه و حتی غرب خواهد بود.

از آن جایی که مناقشه سوریه ادامه خواهد داشت و عراق در آینده نزدیک روی ثبات به خود نمی بیند و اختلاف های ایران و عربستان در کوتاه مدت حل نمی شود پس این تنش های مذهبی باید حداقل از سوی نیروی سومی کنترل شود که خود به صورت مستقیم در معرض این تنش ها نیست. به عبارت دیگر این کشورهای غربی هستند که باید نفوذ خود بر عربستان سعودی را به کار گرفته و ریاض را وادار کنند که به عنوان اولین قدم برای تنش زدایی، تساوی حقوق شیعیان را در کشور خود به رسمیت بشناسد. افزون بر آن دولت عربستان سعودی نیز باید از نفوذ خود در بحرین برای وادار کردن دولت منامه به یافتن راه حلی سیاسی بهره گیرد. در حال حاضر هر گام کوچکی می تواند در جلوگیری از افزایش مناقشات میان شیعیان و اهل سنت در سراسر منطقه خاورمیانه موثر باشد.