نقدي بر "انتهاي خيابان پاستور" ؛ خاطره ای که در یاد می ماند

عصر ديروز مستند " انتهاي خيابان پاستور " ساخته "‌جعفر محمدي " و " محسن خان جهاني " در سالن "‌سينما تك " مجموعه خانه هنرمندان بر روي پرده رفت . مستندي 90 دقيقه اي كه گوشه اي از تاريخ سياسي و اجتماعي كشور را در مقطع زماني پيش از يازدهمين انتخابات رياست جمهوري به تصوير مي كشد .

فارغ از نقاط قوت و ضعف اين اثر هنري ، دريچه جديد نگاه سازندگان به موضوع اتنخابات رياست جمهوري و جسارت آنان در پرداختن به آن ، نويد ظهور ‍ژانري جديد در سينماي مستند ايران را مي دهد كه تا پيش از اين اثر ، چندان توجهي به آن نشده بود .

هرچند محسن خان جهاني پيش از اين و در مقياسي كوچكتر ، در مستند " صندلي 257 " به حال و هواي انتخاباتي در يكي از حوزه هاي انتخاباتي مجلس شوراي اسلامي پرداخته بود ،‌ اما پرداختن به مهمترين اتفاق سياسي كشور ،‌آن هم در اين ابعاد و مقياس در " انتهاي خيابان پاستور " ، كاري جسورانه ، مشكل و با چالشهاي فراوان است كه نشان از هوشمندي سازندگان در شكار زاويه اي جديد از اين رويداد سياسي است .

در معرفي " جعفر محمدي " ديگر كارگردان اين اثركه تهيه كنندگي آن را نيز به عهره داشته ميخوانيم كه " او بيشتر عمر حرفه اي اش را به عنوان نويسنده ، طنزپرداز و منتقد سياسي و اجتماعي گذرانده و هم اكنون سردبير عصر ايران ،‌دومين سايت پربيننده خبري كشور است " .

هرچند اين پيوند بين يك " مستند ساز " و ژورناليست " را ميتوان يكي از مهمترين اتفاقات فرهنگي كشور قلمداد كرد ،‌و چه بسا بتوان بزرگترين مشكل سينماي ايران را "‌ فيلمنامه "‌ و مقدم بر آن "‌داستان " و همين جدايي آزار دهنده داستان پردازان و رمان نويسان از فيلمنامه نويسان و فيلمسازان عنوان كرد كه در ساخت اين اثر به آن توجه شده ، اما شايد اساسي ترين انتقادي كه بتوان به " انتهاي خيابان پاستور " نيز وارد كرد ناشي از همين پيوند و سردرگمي اين اثر بين " مستند سياسي " و " نگاه ژورناليستي " به انتخابات با " مستند اجتماعي " و " نگاه آرتيستي " به اين موضوع است .

موضوعي كه كشمش ذهني و نوع نگاه به اثر را بين پديد آورندگان آن به خوبي نشان ميدهد ، و تماشاگر را تا پايان فيلم در اين ترديد نگاه ميدارد كه با يك " گزارش ژورناليستي و مستند سياسي "‌روبروست يا با يك " مستند اجتماعي " كه صرفا از ديدگاه مردم به موضوع انتخابات مي نگرد و حال هواي آنان را در زمان برگزاري آن نشان مي دهد .

هرچند به اعتقاد نگارنده جنبه هاي اجتماعي " انتهاي خيابان پاستور " بر زواياي سياسي آن تفوق دارد و اين اثر بيشتر بايد يك " مستند اجتماعي "‌مي بود تا يك " گزارش سياسي " .

موضوع ديگر خط روايي داستان است كه اثر اصولا فاقد آن مي باشد و از اين جنبه باز هم آنرا بيشتر شبيه يك نگاه صرف ژورناليستي به موضوع انتخابات كرده است ،‌به گونه اي كه روند تحولات و اتفاقات در آن هيچ تقدم و تاخر زماني معني دار و منتج به نتيجه اي مشخص ندارد و ميتوان هر سكانسي از اين اثر را در جاي سكانسي ديگر قرار داد ،‌بدون اينكه اتفاق خاصي بيافتد .

گذشته از اينها ، نگاه جديد سازندگان اثر به موضوع انتخابات كه نگاهي تيز بينانه و جسورانه است و رقم زدن نوع جديدي از سينماي مستند كه جرات ورود به عرصه مهمترين رويداد سياسي كشور را داشته ، گوشه هايي از آن را به تصوير كشيده و اصولا " نقد تصويري "‌ گوشه اي از "‌ تاريخ معاصر "‌ از بزرگترين نقاط قوت اين اثر است .

در كنار اين ريتم و تعليق مناسب اثر كه با وجود آگاهي بيننده بر نتيجه انتخابات او را تا پايان همراه خود مي كند ،‌كه البته در يك مستند 90 دقيقه اي هرگز كار آساني نبوده و نشان از هنرمندي سازندگان اثر دارد ، استفاده مناسب و به جا از موسيقي در سكانسهايي از فيلم ، استفاده از برخي سوژه هاي طنز گونه كه به جذابيت آن افزوده است و در نهايت امانت داري در انعكاس ديدگاه ها و نظر مردم و كانديداها در انتخابات رياست جمهوري ، از مهمترين نقاط قوت اين اثر است .
در هر حال " انتهاي خيابان پاستور"‌ در مجموع تجربه اي موفق و اثري جذاب به شمار مي رود كه مي تواند مخاطب را با خود همراه كند ، بدون اينكه زمان او را تلف كند و‌ خاطره اي به ياد ماندني از ديدن يك مستند 90 دقيقه اي با سوژه اي قابل تامل را در ذهن او به جاگذارد .