اصطلاح مظلومی به نام «نوکری امام حسین» (ع)

عشق وصف ناپذیر به سید‌الشهدا‌ (ع) و دلدادگی نسبت به آن حضرت، این احساس را در برخی افراد به دنبال دارد که واژگانی مانند دوستدار، پیرو یا مرید امام حسین (ع)، بیانگر شور و عشق درونی آنان نیست و برای همین، ترجیح می‌دهند خود را «نوکر» امام حسین (ع) بخوانند.
 
تکرار این واژه از یک طرف و معنای خودمانی آن از طرف دیگر، سبب می‌‌شود که گاهی نه تنها از بزرگی مقام «نوکری امام حسین (ع)» غفلت شود، بلکه عده‌ای آن را ناخواسته محمل انجام کارهای خودسرانه کرده و پا را فرا‌تر بگذارند.

انسان به زبان خیلی چیز‌ها می‌گوید. مثلا می‌گوید امید من به خداست. امیرالمؤمنین (ع) در مورد برخی از کسانی که می‌گویند امید ما به خداست می‌فرماید: «قسم به خدای عظیم دروغ می‌گوید، اگر امیدش به خداست چرا این امید در عمل او بروزی ندارد؟!» (نهج البلاغه، خطبه ۱۵۹).

هر یک از ما که مدعی نوکری امام حسین (ع) باشیم، خود را «عاشق»، «دلداده» و «دیوانۀ» آن حضرت می‌دانیم؛ اما باید از خود بپرسیم که آیا ما صرفا «دوستدار» امام حسین (ع) هستیم و یا واقعا این دوستی به حد عشق و نوکری و دلدادگی رسیده است؟ اینجاست که به جای لقلقه زبان باید سراغ دغدغه قلب رفت و کشف آنچه در قلب می‌گذرد بدون داشتن ملاک چندان آسان نیست.

یکی از ملاک‌هایی که می‌تواند در تشخیص «دوستدار» امام حسین (ع) از «عاشق» و «نوکر» آن حضرت ـ یا هر فرد دیگری ـ کارگشا باشد، این است که دوستدار یا محب یک فرد به دنبال آن است که محبوب او چه خواسته‌ای دارد تا آن را برآورده سازد، اما نکته اینجاست که این دوستی فقط آنگاه به حد عشق و نوکری می‌‌رسد که وقتی فرد حتی «احتمال» می‌دهد مولا و معشوق او به امری راضی نباشد، به شدت از آن پرهیز کند. محال است کسی از عمق جان بگوید «من عاشق مادر خود هستم» ولی کاری را انجام دهد که «احتمال می‌‌دهد» مادرش راضی نیست‌ و البته عشق به حسین کجا و عشق به مادر کجا!

اینکه برخی با توجیهاتی امثال اینکه «ما نوکر امام حسین هستیم و عالم امام حسین عالم نوکری است و هیچ کس حق اظهار نظر ندارد و کار با خود آقاست»، طبق سلیقه خود عمل کنند، امر جدیدی در جامعه ما نیست. پنجاه سال پیش مرجعی به عظمت حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) با تأکید بر فتوای حرمت خود در یک جلسه حضوری، از عهدۀ بازداشتن برخی مسئولان هیأت‌ها که شبیه خوانی‌های خاص داشته و خود را مقلد ایشان می‌‌دانستند برنیامد، با این عذر به ظاهر موجه که ما تمام سال مقلد شما هستیم ولی این چند روز، نوکر امام حسین (ع)!

این تصور نادرست که به نام نوکری امام حسین (ع) می‌توان فتوای مرجع خود را به هیچ گرفت از کجا ناشی می‌شود؟ این خطا از آنجاست که «نوکری» امام حسین (ع) با نوکری در کارهای عادی (مثل خدمتکاری یک منزل) که یک وظیفه مقطعی است و سرتاسر زندگی فرد را در بر نمی‌گیرد، اشتباه گرفته می‌شود. خدمتکار یک خانه، برای آنکه یک نوکر واقعی باشد، کافی است دستورهایسرپرست خودش را اجرا کند و بموقع، نظافت، خرید، آبیاری باغچه و...‌ را انجام دهد، اما اینکه با همسرش بدرفتاری کند یا در جامعه حق دیگران را رعایت نکند، به کیفیت نوکری او برای آقایش آسیب نمی‌رساند. نوکری از نوع خدمتکاری، یک وظیفۀ همیشگی و همه‌جانبه نیست، بلکه همین که وظایف حوزۀ خدمتکاری به درستی انجام گیرد کافی است.

اما نوکری امام حسین (ع) از مقوله‌ای دیگر است؛ امری است همه جانبه و دائمی و برخاسته از عمق وجود. نوکر اباعبدالله نمی‌تواند بگوید یک روز در سال با فتاوای مراجع کاری ندارم، یا چون عزاداری به فلان سبک بهتر به من می‌چسبد، من اینگونه عزاداری می‌کنم و چون نوکر حسینم کسی حق اظهار نظر ندارد. (کم ندیده‌ایم که برخی مداحان وقتی می‌خواهند حرف تندی که شامل غیبت و تهمت و توهین است مطرح کنند ابتدا می‌گویند ما نوکر امام حسین (ع) هستیم، و بعد شروع می‌کنند. گویی با گفتن این جمله، قلم تکلیف برداشته می‌‌شود!)

نوکری اباعبدالله (ع) مقام بسیار عظیمی است که جا دارد، سال‌های سال یک عزادار برای وارد شدن به این مقام به درگاه الهی انابه کند و به امام حسین (ع) توسل جوید. نوکری امام حسین (ع) نه استثنای زمانی برمی‌دارد نه مکانی و نه به فرد اجازه می‌دهد که حتی آنچه را «احتمال می‌دهد» مولایش ازآن ناراضی است انجام دهد. میان حسینی بودن در «عمل» با حسینی بودن در «ادا» از زمین تا آسمان فاصله است. برخی از سبک‌های جدید و من‌درآوردی در عزاداری ولو با نیت خالص انجام گیرد هیچ گاه از یک عاشق و نوکر امام حسین (ع) که معنای نوکری را می‌فهمد سر نمی‌زند، زیرا فرد با وجود مخالفت علما، لااقل احتمال نارضایتی حضرت را می‌دهد.

آیا برخی «حوس، حوس» کردن‌ها همراه با انجام حرکات موزون و بالا و پایین رفتن‌ها که متأسفانه بیشتر شبیه کنسرت موسیقی است، نباید در اذهان برگزارکنندگان و شرکت کنندگان این گونه مراسم حتی در حد یک «احتمال» این دغدغه را ایجاد کند که شاید امام حسین (ع) به این کار راضی نباشد؟ (البته تند گفتن کلمه مقدس «حسین» به طور متوالی گاهی شاید باعث شود تمام کلمه به خوبی شنیده نشود، اما اینکه عمدا «حوس، حوس» کنند و در جای موزیک متن از آن استفاده کنند بحث دیگری است).

عزاداری امام حسین (ع) باید به سبکی انجام شود که صاحبان عزا، یعنی اهل بیت عصمت علیهم السلام، خود دستور داده و به عزا می‌نشسته‌اند. آیا برگزارکنندکان عزاداری‌های خودساخته، حدیث و روایتی دیده‌اند که عزاداری را طوری برگزار کنید که جوانان بیشتری جذب شوند؟ آیا شخصیت استثنایی امام حسین (ع) برای حتی لاابالی‌ترین جوان‌های امروز، وجوه جذابیت کمی دارد که به بهانه اینکه این‌ها اگر اینجا نیایند، پای ماهواره می‌روند، برای عزاداری مظلوم کربلا چیزی مشابه «دوپس، دوپس» در موزیک غربی درست کرده و آن را مانند کنسرت موسیقی برگزار کنیم؟ مسئولیت اصلی ما برگزاری درست عزاداری مطابق رضای اهل بیت است یا جذب این و آن به مراسم؟

ما در زمانی زندگی می‌کنیم که فیلم یک مراسم کوچک، ساعتی بعد در کل جهان دست به دست می‌چرخد و دشمنان کینه‌توز اهل بیت در به در به دنبال لکه دار کردن شیعه و پیروان امام حسین (ع) هستند. آیا از عاشق و نوکر حسین (ع) برمی‌آید که در این شرایط هر بلایی که می‌خواهد بر سر مراسم عزاداری سید الشهداء (ع) بیاورد یا قمه زنی و تیغ زنی کند و یا کلمات کفرآمیز بر زبان جاری کند؟ چه بسا سخن امام صادق (ع) صرفا یک توصیه نبود بلکه گویی آینده را می‌دید که به شیعیان این گونه هشدار می‌داد که مایه زینت ما باشید نه مایه ننگ ما (کونوا لَنا زَینًا ولا تَکونوا عَلَینا شَینًا، امالی صدوق، ص ۴۰۰).

کج فهمی است کسی از مطالب بالا چنین برداشت کند که می‌خواهیم با یک خط‌کش میزان مقبولیت عزاداری عزاداران در آخرت را تعیین کنیم. ما چه می‌دانیم؟ شاید یک «یا حسین» مشروبخواری که با گفتن این جمله دست از این گناه عظیم بر می‌دارد مقبول‌تر از فعالیتهای بانی یک هیئت باشد که سالهای سال با نیتی نیمه خالص مجلس عزای حسینی برگزار می‌کند. مسألۀ ما در اینجا مناقشه ‌در میزان پذیرش عزاداری این و آن نیست. آن را خداوند و خود حضرتش می‌داند و بس؛ مسأله، بیان وظیفه کسی است که خود را عاشق و نوکر حسین می‌نامد. همچنین با تنوع معقول در نوع برگزاری مراسم عزا هم مخالفتی نیست، اما آیا جز این است که عاشق و نوکر حسین (ع) باید از هر روش شائبه‌داری که احتمال آزرده ساختن صاحبان عزا را به دنبال دارد و مخالفت مراجع دینی روشن‌ترین قرینه آن است، پرهیز کند؟

مظلومیت امام حسین یک مظلومیت مضاعف است، چرا که از ظلم برخی علاقه‌مندان خود هم مصون نیست. مصیبت رایج دیروز، تحریف وقایع کربلا توسط برخی نوکران خود خوانده حسین (ع) بود و مصیبت رایج امروز سبک عزاداری‌های خودساخته توسط نوکران مدعی‌ و چه مظلوم است حسین (ع) که مصیبتش هم مصیبت در مصیبت است.

باری، اینکه «حسین (ع) جنس غمش فرق می‌کند» به ما اجازه نمی‌دهد به نام نوکری امام حسین (ع) عزاداری او را به سبکی برگزار کنیم که حتی «احتمال می‌دهیم» غمی بر غم‌های حسین اضافه کند. نگذاریم امام حسین (ع) در عزاداری‌هایش هم مظلوم بماند و آن، وقتی است که نوکری نفس به نام نوکری امام حسین (ع) انسان را فریب می‌دهد. شیعه پیش از آنکه به مصیبت زده و نوکر امام حسین (ع) نیاز داشته باشد به شیعیانی نیاز دارد که با نوع عزاداری خود، پیام حسین (ع) را که می‌تواند عالمی را تحت تأثیر خود قرار دهد در جهان لکه‌دار نکنند.

muhamadmotahari@gmail.com