پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : سفر رئيس جمهور ترکيه به ايران، در جهت گسترش
و تعميق روابط دو کشور ايران و ترکيه اهميت بسزايي دارد، به نحوي که آقاي
عبدالله گل را هيأتي بلند پايه با حضور 135 مقام دولتي و 100 تاجر و 25
خبرنگار همراهي مي کنند. اهميت اين سفر براي هر دو کشور که اينک با عنايت
به تحولات منطقه در پي ارتقاي روابط و مناسبات في مابين مي باشند، در حالي
به وقوع مي پيوندد که کشورهاي غربي به رهبري آمريکا، تلاش مي کنند با اعمال
تحريمهاي بيشتر، ايران را منزوي کنند.
بر کسي پوشيده نيست، ترکيه قبل از به قدرت رسيدن اسلامگراها، به دليل
هژموني انديشه کماليسم و سيستم سياسي لائيسيته، نمي توانست با جمهوري
اسلامي نسبت و قرابتي داشته باشد. به همين دليل، نيز مناسبات دو کشور با
وجود برخورداري دو دولت، از ديگر مؤلفه هاي همگرايي در سطح غيرقابل قبولي
بود. اما با حضور جريان اسلامگرايي در مصدر قدرت، انگيزه دو طرف براي تقويت
مناسبات سياسي از جايگاه قابل اعتنايي برخوردار گرديد. با روي کارآمدن
دولت اسلامگرا، حاکميت سکولار بدون خونريزي و استفاده از هر وسيله سخت
افزاري به محاق رفته است و هم اکنون در ترکيه سني نشين، شيعيان نيز مي
توانند مراسم مذهبي خود را به بهترين شکل ممکن اجرا کنند.
برگزاري آيين باشکوه عاشوراي امسال، با حضور عبدا... گل و علي اکبر
ولايتي، مشاور مقام معظم رهبري در امور بين الملل، بيانگر اهتمام دولتمردان
ترکيه به سطح مناسبات فرهنگي و سياسي دو کشور است. نکته جالب توجه اينکه
رئيس جمهور ترکيه در اين مراسم از چاپ چند ميليوني نامه حضرت علي(ع) به
مالک اشتر به عنوان منشور اداري اين کشور خبر داده بود. سرانجام آن که رجب
طيب اردوغان که خود يک سني است و دولتي اسلامي و محافظه کار را رهبري مي
کند، در حرکتي کاملاً معنادار، در مراسم عاشورا که ويژه شيعيان برگزار شد،
شرکت کرد.
مقامهاي دو کشور، دو سال قبل توسعه روابط تا سطح بيست ميليارد دلار را
در برنامه خود قرار دادند. به عقيده کارشناسان، با توجه به روابط دوستانه
سياسي ايران و ترکيه و توانمندي بالقوه دو کشور، افزايش سطح همکاريهاي
اقتصادي دو کشور تا سطح 30 ميليارد دلار در کوتاه مدت دور از انتظار نيست.
گفتني است، ايران يکي از مهمترين صادرکنندگان گاز طبيعي به ترکيه به شمار
مي رود.
ورود آنکارا به حوزه هاي جهان اسلام، از جمله موضوع فلسطين و حمايت
دولت و مردم ترکيه از فلسطين، نقطه عطفي در مناسبات جهان اسلام ارزيابي مي
شود. در حالي که اکثر کشورهاي عربي و اسلامي با برقراري روابط گسترده با
واشنگتن و همپيمانان آنها، از قافله حمايت مردم فلسطين باز مانده اند،
ترکيه با اتخاذ مشي اسلامگرايانه توانست همسو با جمهوري اسلامي، در کنار
مردم ستمديده و مظلوم فلسطين باشد. مناقشه لفظي آقاي اردوغان در حاشيه نشست
اقتصادي داووس با شيمون پرز و متعاقب آن ترک جلسه، عيادت نخست وزير اين
کشور از مجروحان در بيمارستانهاي ترکيه و ديگر تلاشهاي دولتمردان آنکارا در
حوزه همگرايي جهان اسلام، بيانگر ديپلماسي فعال اين کشور در همسويي با
جهان اسلام، بويژه ايران است.
اين کشور در بحث هسته اي ايران با رعايت حسن همجواري و داشتن مواضع
اعتدال توأم با انصاف در شوراي امنيت رأي منفي داد و با حمايت مقتدرانه از
منافع ملي ايران در راستاي برخورداري ايران از انرژي صلح آميز هسته اي، بار
ديگر اين پيام را به کشورهاي غربي بويژه تيم 1 + 5 ارسال کرد که نمي توان
بر خلاف اصول و حقوق بين المللي، با دولتهاي مستقل برخورد نمود و آنچه در
مورد ايران مطرح مي شود، قبل از آنکه وجاهت قانوني داشته باشد، با زمينه
سياسي تعقيب مي گردد که استمرار اين وضعيت در آينده دامن ديگر کشورهاي
مستقل را نيز خواهد گرفت.
وجود مشترکات ديني، تاريخي و فرهنگي و مشارکت در پيمانهاي منطقه اي
نظير سازمان کنفرانس اسلامي و جنبش غيرمتعهدها (نم) سبب پيوند روابط و
مناسبات دوستانه و عميق دو کشور همسايه و مسلمان ايران و ترکيه شده است؛
روابطي که از آن به عنوان روابط دو برادر ياد مي شود و بر اين مبنا روابط
ايران و ترکيه را برادرانه مي دانند.
عمده ترين مسأله امنيتي ميان دو کشور را مي توان در فعاليتهاي پژاک
مورد ملاحظه قرار داد که در اين مسأله با هم همکاريهايي را نيز انجام داده
اند. به واقع نداشتن پايگاه مشخص اپوزيسيون دو کشور در خاک ديگري، سبب
ارتقاي همکاريهاي امنيتي دو طرف شده است. همچنين، اتفاق نظر دو کشور در
مسأله اکراد (همراه با سوريه) را نيز مي توان در اين چارچوب مورد توجه قرار
داد.
از مسؤولان ترک انتظار مي رود، در راستاي محدود سازي و در صورت امکان
خشکاندن ريشه ايده هاي پان ترکيسم در محافل روشنفکري و آکادميک ترکيه،
اهتمام جدي به خرج دهند تا سوژه ياد شده به عنوان يکي از مؤلفه هاي واگرايي
در مناسبات دو دولت مسلمان که بالاترين سطح رابطه را تجربه مي کنند، مطرح
نگردد.
آنچه مسلم است، تهران و آنکارا ظرفيتهاي مناسبي براي بسط روابط در عرصه
هاي گوناگون فرهنگي، سياسي، اقتصادي دارند که مي توانند از اين رهگذر با
توجه به قواعد بازي منطقه اي، مديريت رخدادهاي جهان اسلام را - با عنايت به
وقوع حوادث کنوني در خاورميانه - با رويکرد بومي و اسلامي در دست بگيرند.
* غلامرضا قلندريان
