نفس های سنگینی که به شماره می افتند

 ساکنان تهران و سایر کلان شهرها با مسایلی همچون وارونگی هوا، تعطیلی مدارس و اداره ها به دلیل آلودگی هوا و هشدارهای تلویزیونی و تاکید بر ماندن در خانه در روزهای آلوده، آشنایی کامل دارند.
 

به گزارش ایرنا از هفته نامه سرآمد، شنیدن چنین هشدارهایی بخشی از زندگیمان شده و به آن عادت کرده ایم. شاید روان ما به این سیستم ناموزون عادت کرده باشد، ولی آمارها می گویند جسم ما چنین چیزی را نمی پذیرد و این هوای پر از ذرات معلق را پس می زند.

در بهمن ماه سال 92 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور به صورت رسمی اعلام کرد که سالانه در شهر تهران بیش از چهارهزار و 400 نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.

این آمار در مشهد بیش از سه هزار و 200 نفر و در اصفهان چیزی بالغ بر دوهزار و 700 نفر بود. اما سوال اینجاست که ما چرا امروز در این نقطه خطرناک قرار داریم و برای این که از این نقطه، به نقطه امنی نقل مکان کنیم، چه تدابیری باید اندیشیده شود.



*** آثار سو نادیده گرفتن مقتضیات طبیعی تهران

در این باره گفت و گویی با سید محمد بهشتی، استاد دانشگاه و رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام شده که در آن بر تاثیرات سوء نادیده گرفتن مقتضیات طبیعی تهران تاکید شده است.

س: اینکه گفته می شود تغییر خط گسترش تهران از شمالی - جنوبی به شرقی - غربی، سبب شده تا بادها نتوانند آلودگی را جابه جا کنند و این مسئله یکی از دلایل آلودگی هواست؟

ج: بله. خط گسترش تهران مسئله مهمی است و این نظر هم درست است. اقتضای بستر طبیعی تهران این بوده که به صورت دیگری توسعه یابد. اگر به نقشه تهران توجه کنید، خواهید دید که شکلی لوزی گونه دارد و شکل توسعه آن باید به صورتی باشد که قطر بزرگ آن شمالی - جنوبی باشد نه شرقی- غربی در صورتی که در حال حاضر این طور نیست. متاسفانه طرح جامع و طرح توسعه، چندان روی مقتضیات طبیعی شهر تهران مانند جریان بادی این شهر تاملی نکرده و این مسائل در آن رعایت نشده و همین گرفتاری هایی را سبب شده است.

س: چقدر بلند مرتبه سازی در شهر تهران را روی جریان های بادی و آلودگی هوا موثر می دانید؟

ج: بلند مرتبه سازی هم یقینا تاثیرات خود را خواهد داشت.مثلا طرح نواب قطعا در محیط پیرامون خود تاثیر بسزایی دارد. چون این ساختمان ها در مقابل باد مانند سد عمل می کنند، یا خود ممکن است باعث ایجاد باد شوند، ولی کسی روی میزان و نحوه تاثیرگذاری شان مطالعه نکرده است.

س: بلند مرتبه سازی می تواند ایجاد باد کند؟

ج: در مقیاس خرد می تواند باعث ایجاد یا تشدید باد شود، جریان باد و کوران، حاصل اختلاف پتانسیل حرارتی و فشار است حالا این کوران یک جاهایی ممکن است مفید باشد و مطلوب ما، مانند خانه های سنتی که در طراحی آنها گاهی تدابیری اندیشیده می شد که در خانه کوران داشته باشیم.

یک جایی هم ممکن است این اتفاق مفید نباشد و این کوران حتی روی محیط زیست اثر سو بگذارد و این در صورتی است که ما برای جریان باد برنامه ای نداشته و تصمیمی نگرفته باشیم. از سوی دیگر هم امکان دارد جریان باد طبیعی را که لازم داریم، ضعیف یا قطع کند.

*** توسعه مترو در درجه اول اهمیت

همچنین محمد حقانی، رییس کار گروه محیط زیست شورای شهر تهران نیز در گفت و گویی درباره هوای تهران معتقد است در این زمینه توسعه مترو در درجه اول اهمیت قرار دارد.

س: برنامه های کارگروه محیط زیست شورای شهر برای مقابله با آلودگی هوا چیست؟

ج: موضوع آلودگی هوای شهر تهران یکباره ایجاد نشده که بشود یکباره آن را از بین برد. در سال 79 آیین نامه اجرایی قانون کاهش آلودگی هوا به همت سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و اقداماتی نیز انجام شد که از جمله آن می توان به بنزین های بدون سرب و خارج کردن خودروهای فرسوده از سیستم حمل و نقل اشاره کرد.

اما متاسفانه در سال های اخیر این مورد به فراموشی سپرده شده بود. یکی از این مواردی که آن را نادیده گرفته بودند، استاندارد سازی خودروها و سوخت است. از اسفندماه سال گذشته، اصلاح کیفیت سوخت منطبق با استاندارد یورو 4 در دستور کار قرار گرفت و قول داده اند تا پایان شهریورماه در تمام کلانشهرها بنزین یورو 4 توزیع شود.

البته بحث استاندارد سازی خودرو هم مطرح است که در کنار سوخت، لازم و ملزوم یکدیگر هستند، اما چیزی که به نظر من بسیار قابل توجه است، مسئله جمعیت شهر تهران و تلاش در جهت تمرکز زدایی است. جمعیت زیاد، نیاز به خدمات، از جمله وسیله ایاب و ذهاب دارد.

در کنار این مسئله، در تهران نکته بسیار مهم توسعه حمل ونقل عمومی و اصلاح مدیریت ترافیک است.

ایجاد راه و بزرگراه در شهر خوب است، اما باید مواظب باشیم که خود اینها گاهی مانع بازدارنده اصلاح هوای آلوده هستند و اگرخارج از روال گسترش یابند، فرش قرمزی است برای ماشین های تک سرنشین، بنابراین توسعه زیرساخت های حمل و نقل عمومی در اولویت است.

س: مصوبه عملیاتی هم در این زمینه دارید؟

ج: تمام کارشناسان می گویند توسعه مترو باید در راس امور قرار گیرد، اما متاسفانه ما نتوانستیم مترو را به موازات سایر خدمات شهر توسعه دهیم. تهران با این وسعت و جمعیت به چیزی در حدود 700 کیلومتر خط مترو نیاز دارد، ولی در حال حاضر حدود 150 تا 160 کیلومتر خط مترو داریم.

شورای شهر تهران در برنامه دوم پنج ساله شهر تهران تصویب کرده است هر سال 30 کیلومتر به خط مترو اضافه شود، با این حساب در پایان برنامه در حدود 310 کیلومتر خط مترو خواهیم داشت و این نشان می دهد با پایان این برنامه به نیمی از این راه هم نخواهیم رسید.

این حد توان و اختیارات شورا بوده و امیدواریم دولت با شورای چهارم همکاری و در توسعه زیرساخت ها به پایتخت کمک کند. خوشبختانه با حضور وزیر نفت در شورا و قول مساعد وی در جهت همکاری در امر زیرساخت ها مثل اتوبوس و مترو، امیدواریم در آینده بتوان این نقیصه را رفع کرد.

س: شورا برای توسعه فضای سبز تهران چه برنامه هایی دارد؟

ج: تاکید من نه بر توسعه فضای سبز بلکه بر نگهداری و حراست از باغ ها و درخت هایی است که در حال حاضر در تهران وجود دارند. متاسفانه به دلیل درآمدهایی که از بخش ساخت وساز نصیب شهرداری می شود و افزایش قیمت زمین، باغات بسیاری تخریب شده و تعدادی نیز در معرض تهدید قرار دارند. ما در شورا قصد داریم برای حمایت از باغ ها سند حمایتی تهیه کنیم تا با هر ساخت و سازی شاهد نابودی درختان نباشیم.

پس از تلاش برای حفظ فضای سبز موجود، دومین قدم تاکید بر اجرای کمربند سبز تهران در حاشیه این شهر است. در شهرداری در گذشته کارهای خوبی صورت گرفته است ولی در این زمینه هم نیاز به همکاری دولت وجود دارد؛ اینکه کمک کند و وزارت جهاد کشاورزی زمین های اطراف را در اختیار شهرداری قرار دهد تا کمربند سبز تهران تحقق یابد.

*** طرح زوج و فرد، مکانیزم قابل توجهی نیست

یوسف رشیدی مدیر کل دفتر هوا و اقلیم سازمان محیط زیست درگفت و گو با هفته نامه سرآمد معتقد است طرح زوج و فرد مکانیزیم قابل توجهی نیست.

س: آلاینده ها واقعا چه هستند؟ سهم مواردی مثل دود سیگار در این مورد چقدر است؟

ج: آن چیزی که ما به صورت عام از آلودگی هوا در محیط بیرون در مناطق شهری می شناسیم، آلودگی ناشی از خودروها، و صنایع و کارخانجات است.مواد شیمیایی و دود سیگار به آلودگی هوای محیط داخل برمی گردد که حتی می تواند آلوده تر از محیط بیرون باشد.

س: بحثی وجود داشت درباره اینکه گاز وقتی به خانه ها می رسد، به سیستم الکتریسیته تبدیل شود. این طرح به کجا رسید و اصلا چقدر تاثیرگذار است؟

ج: اگر می توانستیم این کار را به صورت متمرکز انجام دهیم تا منازل به عنوان منابع آلودگی مطرح نباشند که بسیار مفید بود، ولی چون زیرساخت شبکه گازرسانی در کشور فراهم شده، فعلا این کار امکانپذیر نیست و به عنوان نکته اصلی هم مطرح نمی شود.

نزدیک به 16 سال از اجرای طرح زوج و فرد می گذرد و در طی این سال ها مشخص شده این کار پاسخ مناسبی در برابر آلودگی هوا نیست.

مهمترین اصل این است که آلودگی را از منابع کنترل کنیم. در حال حاضر خودروهای فرسوده زیادی داریم و سوخت و خودروهای ما به طور کلی استاندارد نیستند. کشورهای موفق تلاش کرده اند تا تقاضا را برای خرید و استفاده از خودرو کاهش دهند. این اتفاق هم به وسیله گسترش سیستم حمل ونقل عمومی، تحقق دولت الکترونیک و دور کاری امکان پذیر است.

ما هم در تلاشیم که حداقل میزان انتشار آلودگی را داشته باشیم. طرح زوج و فرد، مکانیزم قابل توجهی نیست. در این طرح باز هم خودروهای فرسوده و موتورسیکلت ها وارد شهر می شوند، چون جدا کردن ها به دلیل سطح آلودگی خودرو نیست، بلکه براساس شماره پلاک است.

س: گفته می شود یورو 4 که ما از آن حرف می زنیم، ضعف هایی را نسبت به استاندارد یورو 4 اروپایی دارد. این حرف صحت دارد؟

ج: استاندارد یورو 4، واحد است و همان چیزی است که در اروپا هم وجود دارد. این گفته های من براساس اسناد و مدارک است. در هر حال ظاهرا ( اسمی ) که این طور است، اما اینکه غیر اسمی ممکن است تغییر کند، بحث دیگری است، ولی ما براساس همان استاندارد واحد جلو می رویم.

س: عده ای از مردم معتقدند تابلوهای سنجش آلودگی هوا، اطلاعات درستی را به مخاطب خود نمی دهد.شما بفرمایید که آیا ممکن است این اطلاعات بنابر دلایلی تغییر کند؟

ج: عملا نمی شود در اطلاعات این تابلوها دست برد و هیچ نهادی هم اجازه دخل و تصرف در داده ها را ندارد. بسیاری از اطلاعات حتی به صورت مستقیم از دستگاه ها به تابلوها منتقل می شود. اصلا حساسیتی در این زمینه وجود ندارد. هر وقت میزان آلاینده ها بالا بوده، اعلام کرده ایم و مخفی کا ری وجود ندارد.

س: آیا افزایش مرگ و میر در روزهای آلوده درست است؟ به نظر می رسد ملاحظاتی درخصوص اعلام آمار مرگ ومیر در روزهای آلوده وجود دارد؟

ج: مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا، امری اثبات شده است، اما بعضی آلاینده ها رابطه سریعی ندارند. وقتی غلظت برخی آلاینده ها مانند بنزن بالا می رود، ممکن است تاثیر آن را مثلا دو یا پنج سال بعد ببینید و دچار بیماری شوید و این روند زمان می برد.

اما ذرات معلق در هوا همواره سبب شده تا آمار مراجعه بیماران قلبی و تنفسی به مراکز درمانی افزایش یابد.

در این مورد، آمار دقیق را باید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی اعلام کند، ولی بدانید هیچ بحث طبقه بندی شده و محرمانه ای وجود ندارد.



*** آوردن لایحه های جامع محیط زیست در صحن علنی مجلس

کمال الدین پیر موذن عضو فراکسیون محیط زیست نیز در گفت و گویی به آوردن لایحه های جامع محیط زیست در صحن علنی مجلس اشاره کرد.

وی گفت:در آخرین جلسه فراکسیون، در دستور کار خود رسیدگی به بنزین و برنج آلوده را داشتیم که خوشبختانه از بین 36 مورد برنج آزمایش شده فقط یک مورد مشکوک به آرسنیک بود.

در مورد بنزین هم که در اثر تعامل دولت و گشایش واردات توانستیم بنزین یورو 4 وارد کشور کنیم تا در آینده، دولت تلاش کند تا پالایشگاه های داخلی بتوانند این بنزین را تولید کنند.

اجلاس محیط زیست خاورمیانه نیز در مهرماه در تهران برگزار خواهد شد که فراکسیون محیط زیست مجلس در این مورد نیز همکاری هایی خواهد داشت.

پیرموذن افزود:به زودی لایحه جامع محیط زیست به صحن علنی مجلس خواهد آمد. این لایحه که از طرف سازمان حفاظت محیط زیست، بررسی و به مجلس تقدیم شده است، هم اکنون در کمیسیون کشاورزی دارد مورد بررسی قرار می گیرد.

این لایحه همه مسائل روز محیط زیست از جمله آلودگی هوا، تالاب ها، ریزگردها و غیره را در بر می گیرد.

بخشی از این لایحه درباره تخریب جنگل ها است که بسیار مهم است و فراکسیون محیط زیست از صاحب منصبان کشور خواهشمند است بهره برداری از جنگل های طبیعی را ممنوع کنند.

وی گفت:خوشبختانه دولت مشکلات محیط زیست را در کانون توجه خود قرار می دهد و ما هم امیدواریم تمام پروژه هایی که اجرا می شود، با رویکرد و پیوست محیط زیستی انجام شود که برابر قانون اساسی، محیط زیست، امانتی است برای آیندگان.



*** همکاری های سازمان حفاظت محیط زیست و مجلس

محمد رضا خان محمدی، عضو مرکز پژوهش های مجلس دراین باره گفت: در بحث آلودگی هوا، مجلس به شدت درباره تخریب طبیعت و بروز بیماری های جدید ناشی از این آلودگی ها نگرانی و حساسیت دارد.

بارها به مسئله آلودگی هوا و استاندارد سازی بنزین اشاره جدی داشتم. نهادهای متولی چون سازمان حفاظت محیط زیست، باید نیازها و گرفتاری های این حوزه را رصد کنند و در صورت مشاهده خلا قانونی آنرا در لایحه های با یک یا دو فوریت تقدیم مجلس کنند.

این سازمان می تواند برای حصول نتیجه بهتر تعامل بیشتری با کمیسیون ها و فراکسیون های وابسته داشته باشد تا مجلس بتواند نیازهای دستگاه های اجرایی را مهار کند. اما تا آنجا که من اطلاع دارم، تا امروز شاهد وصول لایحه جدی در این زمینه نبوده ایم.



***حوادث جهانی آلودگی هوا

از سال 1925 به بعد، حوادث نگران کننده ای در رابطه با آلودگی شدید هوا در شهرهای بزرگ دنیا اتفاق افتاد که به سه مورد آن اشاره می کنیم.

**حادثه دره میوز بلژیک : دسامبر 1930

حدود 60 نفر و تعداد زیادی گاو و گوسفند به علت وجود وارونگی هوا و تراکم آلاینده های خروجی از صنایع سازنده اسید سولفوریک، شیشه سازی و تهیه روی، تلف شدند.

حالت وارونگی هوا حدود پنج روز طول کشید و بیشتر مرگ و میرها در روزهای چهارم و پنجم دسامبر گزارش شده است. غلظت So2 هوا طی روزهای یاد شده تا 38 قسمت در میلیون بوده است.

*** دونورا پنسیلوانیا- آمریکا: 31 اکتبر 1948

حالت پایداری بر فراز شهر دونورا مستقر شد و تراکم آلاینده هایی که از صنایع فولاد ناشی می شد، باعث بیماری 6 هزار نفر از جمعیت 12 هزار نفری شهر شد که تعداد زیادی از آن ها بستری شدند.

*** لندن: 5 تا 9 دسامبر 1952

مه - دود یا اسماگ شهر لندن را فرا گرفت. این پدیده از معروفترین حوادث ناگوار آلودگی هواست.

در آن روزها حدود چهارهزار مرگ و میر به علت آلودگی هوا گزارش شده است. در این حادثه نیز تراکم ذرات و انیدرید سولفورو که به علت پدیده وارونگی هوا افزایش یافته بود، علت اصلی مرگ ومیر شناخته شده است.

در تمام موارد یاد شده و سایر حوادث مشابه بیشتر قربانیان افراد مسن، بیماران ریوی و اطفال خردسال بوده اند.

این حوادث و حوادث مشابه در نیویورک، لس آنجلس، پوزاریکای مکزیک و غیره منجر به وضع قوانین، مقررات و استاندارد هایی شد که از آن زمان تا به حال چندین بار تجدید شده است.