پایان سرخوشی نفتی

 در ابتدای سال 2014 در مطلبی نوشتم که آن سال، سال چین خواهد بود. منظورم این بود که چین به انحای مختلف در اخبار سیاسی و اقتصادی حضوری قوی خواهد داشت. در ابتدای آن گفتم چین در 30 سال انفجار اقتصادی خود که رشدی نزدیک به 10 درصد در هر سال داشت، ناگهان با افت اقتصادی مواجه و سرعت نرخ رشد این کشور آرامتر شده است.

این موضوع دارای پیامدهای جهانی بود. همچنین نوشتم که چین ممکن است با مجموعه‌ای از مشکلات سیاسی روبه‌رو شود. از جمله اینکه طبقه متوسط آن رشد می‌کند، مسائل زیست‌محیطی بدی اتفاق خواهد افتاد و احساسات ملی‌گرایانه رشد خواهد کرد.

من به این پیش‌بینی‌ها نمره خوبی می‌دهم اما قطعا نمره کاملی نخواهم گرفت. چین با چند مشکل سیاسی دست و پنجه نرم کرد، به‌ویژه این مشکلات در هنگ کنگ نمود بیشتری پیدا کرد. برخی حتی می‌گویند که آینده چین در موضوع هنگ‌کنگ نهفته است.

به یاد داشته باشید که هنگ‌کنگ از سایر نقاط چین ثروتمندتر است و شاید حتی پنجره چین به سوی آینده باشد. با وجود این، چین رشد اقتصادی پایینی را تجربه کرد. به‌رغم اینکه مقامات چین به‌دنبال رشد اقتصادی 7 درصدی بودند اما باز هم نتوانستند از پس این رقم برآیند.
معنی این پیش‌بینی هم درست از آب درآمد، اینکه رشد اقتصادی چین آرام گرفت اما اشتیاق مقامات چینی بی‌ حد و حصر بود.

غول اقتصادی دنیا میل زیادی به مکیدن پیدا کرده بود و از این رو به مقدار زیادی مواد اولیه و سوخت صنایع وارد می‌کرد. در میان واردات هم نفت بیشترین درصد از واردات این کشور را تشکیل می‌داد و به‌رغم محدودیت‌ها، رشد زیادی هم در وارد کردن این محصول تجربه کرد.

موسسه مورگان استنلی تصریح کرد که در چند سال گذشته واردات نفتی چین رشد 7 درصدی را در هر سال از سر گذرانده است. در سال 2014، رشد چین در تقاضا برای واردات نفت نزدیک به صفر بوده است. میگساری نفتی چین در سال گذشته کمتر و کمتر شده بود.

تنها واقعیتی که شاید اصلی‌ترین توجیه کاهش سریالی قیمت نفت باشد، اقتصاد چین باشد. هر چند نباید از تولید نفت و گاز در ایالات‌متحده هم به سادگی گذشت. روند کاهنده قیمت نفت در سال 2014، اگر در سال جاری هم ادامه و میل به پایین ماندن داشته باشد روی موضوعات اقتصادی و سیاسی جهان در سال 2015 و فراتر از آن تاثیرگذار خواهد بود.

موردی را که در سال گذشته پیش‌بینی نکردم موضوع جنگ‌افروزی روسیه بود، زیرا روسیه به شکل دراماتیکی قصد دارد اوکراین را همچنان به‌عنوان یک متحد حفظ کند و به‌وسیله نظامی‌گری سعی در این کار دارد و نتیجه این می‌شود که روسیه تحریم می‌شود و از دنیای دیپلماتیک جدا می‌ماند. در یک معنا، در موضوع بحران روسیه هم می‌توان ردپای نفت را مشاهده کرد. افزون بر 10 سال است که قیمت نفت رشد 4 برابری داشته و از این رهگذر بر رشد تولید ناخالص داخلی روسیه تاثیر فوق‌ا‌لعاده‌ای گذاشته است. افزایش تولید ناخالص داخلی و افزایش سرانه هر روسی باعث محبوبیت پوتین شد. با افزایش اعتماد به نفس پوتین و انباشت منابع در حکومت روسیه، وی با اعتماد به نفس زیاد، همچون سال 2008 که در امور داخلی گرجستان دخالت کرد، مداخله در امور داخلی اوکراین را حق خود می‌داند.

تحریم‌های اقتصادی به روسیه آسیب رسانده است، اما عامل اصلی در بحران فراگیر اقتصادی روسیه در سقوط قیمت نفت خلاصه می‌شود. سقوط قیمت نفت فصل بعدی داستان روسیه را شکل خواهد داد.

کاهش قیمت نفت در هر قاره‌ای به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر آن تاثیر گذاشته است. مثال مهمی که می‌شود از این تاثیرگذاری ارائه کرد این است که رائول کاسترو، رئیس‌جمهوری کوبا تصمیم می‌گیرد ارتباطات خود را با ایالات‌متحده ترمیم کند. پس از اینکه کوبا، شوروی، حامی‌اش را در دوران جنگ سرد از دست داد، آنها یک حامی جدید پیدا کردند. چاوز در ونزوئلا با تخفیف‌های سوختی و کمک‌های نقدی حامی تازه کوبا شد. اما ونزوئلا پس از سقوط قیمت نفت دچار مشکلاتی شده است. جانشین خلف چاوز به اندازه وی از مهارت‌های سیاسی برخوردار نیست.

همه اینها باعث مشکلات بیشتر ونزوئلا می‌شود و در کاهش درآمد نفتی این کشور تاثیرگذار است. دولت کوبا تشخیص داده که پدر شکلات به‌دست به مشکل برخورده و شاید دیگر نتواند به خوبی گذشته سوبسیدهای نفتی را شامل حال وی کند، از این رو به دنبال خلاصی از دست تحریم‌های ایالات‌متحده است.

قانون کلی سقوط قیمت نفت بسیار ساده است: کشورهای تولیدکننده‌ای همچون روسیه و ونزوئلا آسیب خواهند دید، در مقابل کشورهای مصرف‌کننده‌ای مثل چین، اندونزی و هند از این وضعیت منتفع می‌شوند.

در میان این دو گروه کشور هم یک استثنا وجود دارد: ایالات‌متحده هم به‌عنوان مصرف‌کننده و هم تولید‌کننده مطرح است. برای بیشتر آمریکایی‌ها این وضعیت تاثیرات مثبتی به همراه داشته است. افت قیمت بنزین برای آمریکایی‌ها مثل کاهش مالیات است و پول‌هایی که به این طریق انباشته می‌شود در جاهای دیگر خرج می‌شود. برای تولیدکنندگان نفتی آمریکایی اما خبرهای خوشی نمی‌رسد، هر چند آنها سعی می‌کنند قیمت هزینه تولید نفت را پایین بیاورند تا سود بیشتری به دست آورند.

دید اقتصادی را که کنار بگذاریم این رویه برای آمریکا تاثیرات مثبتی به همراه خواهد داشت. بسیاری از مشکلات پیچیده در دنیا زاییده قیمت بالای نفت بوده‌اند. از روسیه تا ونزوئلا گرفته، قیمت پایین نفت می‌تواند آنها را بیش از پیش هوشیار کند. در این شرایط اقتصاد آمریکا همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد و به نظر می‌رسد این رشد اقتصادی پایدار و قوی باقی بماند. همچنان صنایع تکنولوژیکی آمریکا سردمداری خود را در بازارهای آینده حفظ خواهند کرد.

جامعه آمریکایی همچنان با مهاجرت، پویا باقی خواهد ماند. حتی در مقایسه با اروپا و ژاپن حکومت آمریکا بسیار بهتر از آنها عمل کرده است. نویسنده : فرید زکریا تحلیلگر مسائل بین‌المللی

منبع : دنیای اقتصاد