خسارت ۴۰۰میلیون‌دلاری تعطیلی در اثر ریزگردها

بر اثر تعطیلی یک روز کشور ناشی از ریزگردها بین 300 تا 400 میلیون دلار خسارت بدون در نظر گرفتن تبعات آن به کشور وارد می‌شود.

به گزارش فارس در پی تذکرات مقام معظم رهبری مبنی بر مشکل ریزگردها و لزوم مقابله با آن، خبرگزاری فارس میزگردی با حضور جهانگیر پرهمت عضو هیأت علمی مؤسسه آب، خاک و تحقیقات آبخیزداری و رئیس سابق سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، فرود شریفی رئیس سابق سازمان جنگل‌ها و قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی و محیط زیست،‌  علی درویشی بلورانی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و سید محمد کشفیان کارشناس عضو مرکزمطالعات غذا و کشاورزی دانشگاه تهران در خبرگزاری فارس برگزار کرد.

منشأ ریزگردها از کجا بوده؟ چه زمان؟ و چگونه به وجود آمده است؟

پرهمت: در گذشته ریزگردها در سیستان و جنوب خوزستان در قالب حرکت شن‌های روان بود، اما در سال‌های اخیر پدیده ریزگردها که با حرکت شن‌های روان تفاوت دارد گسترده شده و منشأ عمده آن این است که در کشور ترکیه در بالا دست رودهای دجله و فرات که از آن کشور سرچشمه می‌گیرد و به عراق می‌ریزد، سدسازی‌های زیادی صورت گرفته است

پیش از این سالانه 80 میلیارد مترمکعب آب از بالادست رودخانه‌های دجله و فرات وارد کشور عراق می‌شد که سدسازی‌های ترکیه این میزان را 30 میلیارد متر مکعب یعنی نزدیک به 40 درصد کاهش داد.

قبلا باتلاق‌ها، خورآب‌ها و تالاب‌ها مانع برخاستن ریزگردها می‌شدند، اما امروز با خشک شدن این‌ها منشأ ریزگردها در کشور هم ایجاد شده است، اما عمده ریزگردها از عراق و بخش‌هایی از سوریه در حاشیه رودهای دخله و فرات و یک مقدار هم از عربستان وارد می‌شود.

شریفی: البته مدیریت آبخیز هم مهم است، اما وقتی باد باشد، خشکسالی نیز باشد و رطوبت هوا کم شود، بر اثر خشکسالی یا کاهش تصنعی رطوبت پدیده ریزگردها به وجود می‌آید. درست است که حدود 23 میلیون هکتار از عرصه‌های آبخیز کشور با عملیات آبخیزداری اجرا شده و 2 میلیون هکتار بیابان‌زدایی انجام شده است، اما هنوز ریزگردها وجود دارد.

در زمان جنگ تحمیلی ریزگردها فقط در شلمچه بودند و کمتر به اهواز می‌رسید اما امروزه ریزگردها گاهی تا 14 استان و گاهی تا 22 استان از کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. منشأ عمده آن اجرای پروژه گاپ در ترکیه است که سدهای عظیمی بر روی رودهای دجله و فرات زده شده و مقدار زیادی از آب که باید به عراق و حتی به خوزستان می‌ریخت گرفته شده است. سازمان جنگل‌ها مسئول اجرای مقابله با پدیده ریزگرد است، اما اعتبارات کافی در اختیار ندارد. ریزگردهایی که خیلی تکرار می‌شوند، منشأ داخلی دارند و آنهایی که گسترده‌اند و سالی یک بار تکرار می‌شود، دارای منشأ خارجی است.

درویشی: کار در سازمان جنگل‌ها برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی به 60 سال قبل برمی‌گردد و بیشتر کار آنها تثبیت شن‌های روان و عملیات آبخیزداری است، اما از حدود 13 سال قبل پدیده ریزگردها به وجود آمده و هنوز پروتکلی در مورد مقابله با ریزگردها نداریم. منشأ ریزگردها کشورهای عراق، عربستان، سوریه، اردن و ترکیه است اما عوامل به وجود آمدن ریزگردها شامل تخریب مراتع، شخم زمین‌های کشاورزی، خشک شدن تالاب‌ها، باتلاق‌ها و همچنین زمین‌های زیر دست رودخانه‌های دجله و فرات و خشک شدن هورهای ایران مانند هور‌العظیم، هور‌الهویزه یا تالاب گاوخونی، خشک شدن رودخانه‌ها در ایران که برخی از آنها یک ماه از سال آب دارند و بقیه سال خشک هستند و همچنین خشک شدن پشت سدهای احداث شده که منشأ آبرفت و خاک‌های رسی است، مثلا پشت سد اسد در کشور سوریه که دنیایی از رس در آن وجود دارد.

مراتع تخریب شده در ایران و عراق از منشأ‌های ریزگردها به شمار می‌رود، در سال 2008 عمده مراتع عراق و زمین‌های کشاورزی به دلیل خشکسالی خشک شدند. کلا 2 الگوی جوی برای نقل و انتقال ذرات وجود دارد که پدیده ریزگرد زمستانی که چرخشی است و منشأ خارجی دارد و ریزگردهای تابستانه که عمدتا منشأ داخلی دارد. گرد و غبار عربستان عمدتا زمستانی است و مشکل اصلی گرد و غبار کشور سوریه است. 70 درصد الگوهای ریزگرد تابستانی خارجی و از کشور سوریه است، ولی در مورد زمستان بین 70 تا 80 درصد مربوط به داخل ایران و از شهرهای ماهشهر، هندیجان ایران است. در سال 1991 تا 2003 که جنگ خلیج فارس روی داد و کشور عراق تحریم شد، آنها مجبور شدند زمین‌های کشاورزی را به زور زیر کشت ببرند و صدام برخی از شیعیان و کردهای عراق را دچار کوچ اجباری کرد و کانال‌های آب را به روی آنها بست و زمین‌های آنها تبدیل به بیابان شد اما بعد از چند سال که صاحبان این زمین‌ها برگشتند زمین‌ها تبدیل به شوره‌زار شده بود و منشأ گرد و غبار شده بود. در ترکیه با اجرای پروژه گاپ 22 سد بر روی دجله و فرات زدند که قرار است تا 2015 میلادی 1.7 میلیون هکتار زمین جدید زیر کشت ببرند و 32 میلیارد مترمکعب آب در پشت این سدها در ترکیه جمع شده و در عوض حقابه رودهای عراق و سوریه و ایران نادیده گرفته شده است. ما در مدیریت آب در سدسازی بیراهه رفته‌ایم، حقابه شرب، زیست‌محیطی و کشاورزی باید رعایت شود که این کار انجام نشده است.

کشفیان: سازمان محیط زیست ادعا می‌کند کارش نظارت است و اجرایی نیست، اما بودجه اجرایی دریافت می‌کند که معلوم نیست این بودجه را چرا دریافت کرده است در عوض سازمان جنگل‌ها که باید کار اجرایی مقابله با ریزگردها و اجرای عملیات آبخیزداری انجام دهد تنها 2 درصد از بودجه‌های بیابان‌زدایی دریافت کرده است. بحث ریزگردها اولین بار در سال 85 توسط رئیس‌جمهور وقت مطرح شد و آئین‌نامه مقابله با آن در سال 91 اصلاح شد و در حال حاضر معاون اول رئیس‌جمهور مسئول ستاد مقابله با ریزگردها است. 80 میلیارد تومان بودجه مقابله با ریزگردها است، اما هنوز وظایف دستگاه‌ها شفاف و مشخص نشده است و در اجرا دچار تناقض هستند.

پرهمت: همه این مسائل و مشکلات ناشی از ریزگردها برمی‌گردد و به این دلیل که ما به عنوان انسان در طبیعت دخالت کرده‌ایم و دخالت‌ها مناسب با شرایط محیطی نبوده و مدیریت نامناسب سرزمین و حوزه آبخیز باعث اینگونه مسائل شده است. افزایش وسعت، گستره و غلظت ریزگردها نشان می‌دهد که اقدامات پیش‌گیرانه و مقابله ما اصلا متناسب با عامل ایجاد این پدیده‌ها نیست.

در کنار مشکل تولید و گسترش روز افزون ریزگرد، ضعف مدیریتی و به خصوص برنامه‌ریزی بخشی و عدم توجه و برنامه‌ دراز مدت و یکپارچه در سطح حوزه و محیط زیست و نداشتن هماهنگی سازمانی (که این هم دستگاه‌های اجرایی را به کارهای منفک وادار نموده است) از جمله مسائلی است که موجب حل نشدن مسئله ریزگردها شده است.

چه باید کرد، ایده شما برای حل این مسئله چیست؟

پرهمت: حل پدیده ریزگرد نیازمند یک برنامه جامع و بلندمدت همه جانبه از نظر سازماندهی و برنامه‌ریزی است و در کنار آن این برنامه دراز مدت باید برش‌های کوتاه مدت داشته باشد. بنا‌براین، اولویت فعلی تهیه یک برنامه جامع و همه جانبه است. این برنامه بایستی دارای سه جزء اصلی شامل پایش، پیشگیری و مقابله با ریزگرد باشد.

در وهله اول باید برنامه پیشگیری برای مقابله با گسترش روز افزون ریزگرد اجرایی شود،  زیرا بسیاری از مناطق مستعد پیوستن به عرصه تولید ریزگرد هستند.

همچنین اقدام دوم مقابله با ریزگردها و کانون‌های تولید ریزگرد است. زیرا در حال حاضر 22 استان درگیر این موضوع هستند. بنابراین باید همه عوامل اجرایی هماهنگ و با تقسیم کار مشخص برای مقابله و پیشگیری موضوع ریزگرد برای اجرای بخش‌های مختلف این برنامه اقدام کنند و این نیازمند یک مدیریت واحد در سطح کلان است.

امکانات زیادی در کشور وجود دارد، هم از نظر فناوری و هم ظرفیت‌های اجرایی که می‌‌توان هم در تهیه و در اجرای برنامه فوق به کار گرفته شوند، و با این کار می‌توان هم‌افزایی ایجاد کرد و این کمبود محسوس امروز برای مقابله با ریزگرد است.

پیشگیری چگونه است، آیا با مالچ‌پاشی امکان‌پذیر است.

پرهمت: مالچ‌پاشی‌ (مالچ یک نوع ترکیبات هیدروکروری نفتی است که برای تثبیت بر روی شنهای روان پاشیده می‌شود) راه موقتی است، باید برای هر منطقه اقدامی متناسب با شرایط آن منطقه برنامه‌ریزی کرد، مالچ هم یکی از امکاناتی است که باید به عنوان اقدام کوتاه مدت و موقتی در مواردی به کار گرفته شود.

در حال حاضر بخشی از اراضی کشاورزی تبدیل به کانون‌های ریزگرد شده است. بنابراین باید بررسی کرد که چه الگوی کشتی می‌توان بر آن ایجاد کرد که برای کشاورز اقتصادی باشد و هم زمینه تولید ریزگرد را حذف کرد و اینکار نیازمند یک اقدام حاکمیتی و با مشارکت مردم است.

وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند الگوی کشت انجام دهد؟

پرهمت: الگوی کشت را نباید به زور به مردم تحمیل کرد، الگوی کشت باید با نگاه کارشناسی ولی با همکاری و مشارکت خود کشاورز تهیه شود تا اجرایی شود.

در بخش حاکمیتی باید بخشی هزینه‌ها را که بر اثر بروز ریزگرد صرف بهداشت می‌شود را برای کشاورزان هزینه کرد و یا بخشی از رطوبت از دست رفته خاک که بر اثر احداث سدهای بالا دست از دست ایجاد شده است، باید برگردانده شود. اینها هم نیاز به تصمیمات و اقدامات حاکمیتی دارد و هم صرف هزینه‌هایی در این زمینه‌ها تا عملیاتی شوند.

امروز آبی که به عراق وارد می‌شده بر اثر پروژه‌های سد سازی ترکیه به نصف رسیده و عراق به کشوری خشک تبدیل شده است، مرداب‌ها و اراضی دشت‌های سیلابی پایین دست به اراضی خشک و کانون ریزگرد تبدیل شده است. این معضل فقط در خارج از کشور نیست، در داخل هم سوء مدیریت منابع آب و سرزمین عامل بخش عمده‌ای از تولید ریزگرد با منشاء داخلی شده است.

آیا از نظر بین‌المللی می‌توان حقابه‌ها را کنترل کرد؟

پرهمت: اینکه می‌گویند جنگ آینده آب است بهتر است گفته شود آینده فرا رسیده و امروز جنگ، جنگ آب است زیرا ترکیه در بالادست بخش قابل توجهی از حقابه‌ها را کنترل کرده و در نتیجه ریزگرد سهم مردم ایران و عراق شده است، اراضی که امروز به بیابان تبدیل شده بدون رطوبت خاک نمی‌توان برای آن کاری انجام داد.

آقای شریفی به نظر شما برای حل این مسئله چه باید کرد؟

شریفی: برای مقابله با پدیده ریزگردها حضور و مشارکت مردم در کنار دولت الزامی است.

در اقدامات توسعه‌ای در کشور سیستم از بالا به پایین، پیمانکاری، متمرکز و جزیره‌ای و بدون ملاحظه تأثیر جانبی هر بخش بر بخش دیگری و در بسیاری موارد بدون نگاه بلند مدت است. در حالی که سیستم نیل پیشرفت و توسعه پایدار نه تنها باید با نگاه از پایین به بالا تنظیم شود، بلکه در افق دراز مدت نیز ملاحظات آینده را فراموش نکرده و انسجام بین بخشی داشته باشد.

به عنوان مثال دستگاهی تصمیم می‌گیرد سد بسازد با سیستم چانه‌زنی و فشار سیاسی و سلیقه‌ای مصوب شده و پیمانکار آن را می‌سازد. معمولا این که آبخیزداری در بالادست آن و شبکه انتقال در پایین دست و نیاز زیست محیطی و تبعات بعدی و این موضوع که بالاخره از این میزان سرمایه‌گذاری چند نفر بهره‌مند می‌شوند دغدغه سدساز نیست و دستگاه‌های دیگری مسئولند و لذا این شیوه کارکردن که در گذشته انجام شده امتحان خود را پس داده و تبعات آن خود را آشکار کرده است.

در بحث احیاء منابع طبیعی، مقابله با بیابان‌زایی، و کنترل ریزگرد ساختار مناسب ساختاری است که در آن کشاورزان، دامداران، صنعتگران، صنوف، اقوام، دانش‌آموزان و آحاد مختلف مردم (شهری و روستایی) حضور دارند.

ما حتی در ساختار بالا به پایین هم در بحث احیاء منابع طبیعی، مقابله با بیابان‌زایی و کنترل ریزگرد جدی نبودیم، زیرا اگر این گونه بود الان مسئله ریزگردها مجری داشت، اعتبار و بودجه مکفی داشت.

این مشکل منطقه مختص ایران نبوده بلکه آمریکا و چین هم این مشکل را در گذشته داشته، بلکه ما فقط در زمان وقوع مشکل به تکاپو برای حل آن می‌افتیم و بعد هم موضوع را فراموش می‌کنیم.

نباید اجازه داد تا صاحبان اراضی کشاورزی در صورت عدم تمایل به کشت آن را رها کنند، زیرا زمین‌های شخم خورده‌ای که در آن کشت انجام نمی‌شود، یکی از عوامل بروز ریزگرد و فرسایش خاک است.

راهکار فناورانه برای حل مسئله ریزگرد و فرسایش خاک وجود دارد و حتی می‌توان وقوع پدیده را بررسی کرد که در چه مرحله‌ای احتمال وقوع دارد.

گفته می‌شود منشأ بسیاری از ریزگردها خارجی پس چگونه می‌توان آن را حل کرد؟

شریفی: کار اگر جدی صورت گیرد می‌توان این مسئله را حل کرد حتی می‌توان قبل از وقوع جهت امواج ریزگرد را پیش‌بینی کرده و روی امواج ورودی تاثیر گذاشت و حتی جهت آن را عوض کرد. سال‌هاست که در بسیاری از کشورها وقوع تگرگ پیش‌بینی می‌شود و حتی از آن جلوگیری می‌شود. با پیشرفت فناوری در مورد ریزگرد هم می‌توان اقداماتی کرد.

یک زمانی سازمان محیط زیست مدعی بود که ما ریزگردها را به کمک یونیزاسیون جذب کرده‌ایم. چرا این ادعا ارزیابی نمی‌شود و از آنها پرسیده نمی‌شود که این موضوع به کجا رسیده است؟

خشکی خاک عرصه در اغلب موارد و نبود رطوبت چنانکه با وقوع طوفان همراه شود باعث بروز ریزگرد می‌شود بنابراین می‌توان با افزایش رطوبت خاک، حفظ رطوبت خاک در مواقع بروز ریزگرد در خوزستان با آن مقابله کرد.

آب را از کجا بیاوریم؟

شریفی: حفظ رطوبت خاک می‌تواند به طرق مختلف صورت گیرد. اصلاح خاک، بادشکن، حفظ بقایای گیاهی روی سطح خاک و ممانعت از آتش زدن آن، پاشیدن ماچ و پخش آب و طرق دیگر می‌تواند متناسب با شرایط مدنظر باشد. حتی آبی که پشت سد ذخیره می‌شود، آب رودخانه‌ها و زهکش‌ها و آب موجود در سفره‌های زیرزمینی چنانکه لازم باشد و در مواقع لزوم می‌تواند با این هدف مصرف شود. اگرچه در این مصاحبه قصد نوشتن نسخه علاج را نداریم اما به نظر می‌رسد که می‌توان از آب‌های شور نیز برای رطوبت‌دهی استفاده کرد.

بذرپاشی هوایی قبل و بعد از بارندگی هم یکی از راه‌های مقابله با پدیده ریزگرد است.

بر اثر تعطیلی یک روز کشور ناشی از ریزگردها بین 300 تا 400 میلیون دلار خسارت بدون در نظر گرفتن تبعات آن به کشور وارد می‌شود.

بهره‌گیری از بادشکن در کنار مزارع برای جلوگیری از کاهش رطوبت خاک و ذخیره آن و استفاده از مالچ‌های مختلف به تناسب نیاز از راه‌های مبارزه با پدیده ریزگرد است.

همچنین مالچ بهبود‌دهنده خاک که چندین شرکت ایرانی آماده تولید آن در صورت اخذ سفارش هستند، یکی از راه‌های مقابله با پدیده ریزگردها است.

با ورود مردم برای مقابله بسیاری از کارها را با هزینه‌هایی بسیار کمتر از هزینه‌های دولتی می‌توان انجام داد.

سوال من این است که وقتی سازمانی می‌گوید من ناظر هستم، چرا به آن بودجه دولتی اختصاص می‌دهند. حل مشکل ریزگرد علاوه بر عزم و نیت بر انجام، نیازمند نقشه راه، انسجام و هماهنگی سازمانی، مشارکت مردمی و یک سلسله اقدامات اجرایی در کنار سیاست بلند مدت پیشگیری و تعاملات بین منطقه‌ای و بین‌المللی است.

پرهمت: در مورد مقابله با پدیده ریزگردها تا کنون از ظرفیت استفاده کرده‌ایم و برنامه‌ جامعی نداشته‌ایم در حالی که ظرفیت علمی، اجرایی و مشارکت مردم برای این کار وجود دارد.

درویشی: در سال 1920 در آمریکا خیلی از زمین‌ها زیر کشت می‌رود ولی در دهه 1930 با بروز پدیده خشکسالی کل آمریکا زیر گرد و غبار می‌رود.

آنها با تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب و پذیرش برخی اشتباهات اقدام به انجام کارهایی می‌کنند از جمله اینکه جلوی حرکت و مهاجرت کشاورزان را می‌گیرند. از مهمترین نکاتی که ما باید به آن اذعان کنیم پذیرش اشتباهات در مدیریت سرزمین است.

اشتباه ما در مدیریت سرزمین چه مدت بوده است.

پرهمت: در ده‌های گذشته تا به امروز  امروز اشتباه کرده‌ایم.

درویشی: در آمریکا برای حل معضل ریزگرد سازمان مدیریت منابع آب و خاک را ایجاد می‌کنند و با رویکرد همزیستی با خشکسالی و محافظت از خاک و تغییر الگوی کشت حتی کشت‌های غیر اقتصادی اقدام به محافظت از خاک می‌کنند.

با پرداخت وام‌های بلاعوض به کشاورزان در عرض 20 سال جلوی مشکل ریزگردها در آمریکا گرفته می‌شود به طوری که در دهه 50 خشکسالی شدیدتری نسبت به دهه 30 در آمریکا به وجود می‌آید و دیگر از گرد و غبار قبلی خبری نیست.

یکی از بحث‌های اساسی در کشور پایین بودن راندمان کشاورزی است به عبارتی به ازای آبی که مصرف می‌کنیم محصول چندانی به دست نمی‌آوریم. در ایران به اذعان برخی کارشناسان کشاورزی حدود 30-35 درصد در این بخش بهره‌وری فیزیکی از آب وجود دارد.

به گفته یکی از اساتید دانشگاه راندمان آبی کشور در کشاورزی با دوره مادها تفاوت چندانی ندارد.

یکی از اشتباهات استراتژیک در موضوع حل ریزگردها این است که گفته می‌شود، مجری باید محیط زیست باشد در حالی که محیط زیست نقش نظارتی داشته و می تواند فقط هماهنگ‌کننده بین سازمان جنگل‌ها، هواشناسی و بهداشت باشد نه مجری طرح و مجری طرح باید مافوق سازمان محیط زیست و باید زیر نظر رئیس جمهور یا کمیته‌ای مافوق آن باشد.

به عنوان یک متخصص و کارشناس برای مقابله با ریزگردها چه پیشنهادی دارید؟

1- مشارکت در طرح‌های برنامه جامع (Master Plan) عراق و طرح برنامه‌ریزی وزارت زراعت عراق و دعوت از عراق برای مشارکت در طرح‌های ایران.

2- فرهنگ‌سازی مبتنی بر شرایط اقلیمی جدید جهت انجام فعالیت‌های کشاورزی در جلگه خوزستان.

3- مدیریت یکپارچه منابع آب در حوزه خوزستان و همه حوزه‌ها با تاکید بر رویکردهای حقابه‌های شرب، زیست محیطی و اقتصادی کشاورزی.

4- همکاری نزدیک با سازمان بین‌المللی و مشارکت فعال در طرح‌های کشورهای همسایه.

5- حمایت از طرح ضربتی برای کنترل منشأهای فعال داخلی.

6-تصحیح فرهنگ مردم توام با حمایت‌های بلاعوض دولت در بخش کشاورزی و دامداری جهت جلوگیری از فعالیت‌های غلط کشاورزی و چرای دام.

7-پرهیز از کارهای علمی-تخیلی و فانتزی مثل یونیزاسیون

8- داشتن سامانه‌های پایش ماهواره‌ای پدیده‌های سطح زمین مثل (رطوبت خاک، سطح آبهای زیرزمینی، آبهای جاری، وضعیت خاک، دمای سطح زمین، میزان بارندگی پوشش گیاهی و تبخیر و تعرق و غیره) دانشگاه تهران و سازمان هواشناسی با همکاری هم قادرند نرم‌افزار و سخت‌افزار این سامانه را فراهم و این سامانه را راه‌اندازی کنند.

9- تشکیل کنسرسیوم و آوردن همه متولیان زیر یک چتر

کشفیان: هم اکنون جان و مال مردم با وجود معضل ریزگرد، چه با منشأ داخلی و چه خارجی در خطر است. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری بحث محیط زیست بحث حاکمیتی است و مطالبه باید از حاکمیت باشد در حالیکه بر اساس مشاهدات ساختار و برنامه مشخصی برای مبارزه با ریزگردها وجود ندارد که در ادامه از دستگاه‌های درگیر مطالبه‌گری صورت گیرد.

همان کمیته‌ای که هشت سال پیش و در سال 85 ، دولت وقت شکل داد و کاری از پیش نبرد، هم اکنون نیز شکل گرفته و به نظر نمی­‌رسد که بتواند کاری از پیش ببرد. چرا که منافع دستگاه‌هایی که در این کمیته عضویت دارند بعضا متضاد هم هستند و تاکنون نتوانسته‌اند به یک برنامه‌ جامعی برای رفع معضل ریزگردها برسند.

اگر برنامه‌ها برای مقابله با ریزگردها زیر یک ساختار واحد نباشد قطعاً نتایج کار به تأخیر می‌افتد. اصلی‌ترین برنامه در این موضوع شناخت متولی، برنامه آن، چگونگی اجرای برنامه و بازه­ی زمانی اجرای آن است.

مطالبه رسانه‌ها در امر ریزگردها باید این باشد که چه کسی مسئول برنامه‌ریزی و مبارزه با ریزگردها است. چرا که از طرفی سازمان محیط زیست خود را ناظر می‌داند و سازمان جنگل‌ها هم خود را فاقد اعتبار لازم دانسته و با این تخصیص اعتباراتی که دارد نمی­‌تواند کاری از پیش ببرد. بنابراین هنوز کسی متولی کار نیست.

لطفاً مباحث مربوطه را جمع‌بندی کنید؟

پرهمت: خلاء موجود در کشور عدم وجود برنامه و اقدام جامع است که بتواند بخش‌های ذیربط مختلف خصوصی، دولتی و مشارکت مردم را در برگیرد.

امروز باید با مطالبه از دستگاه‌های حاکمیتی و متولی امر بخواهیم تا آنها محوریت کار را بر عهده بگیرند و با یک برنامه و اقدام ملی دراز مدت پیشگیری و مقابله با ریزگرد را ایجاد کنیم.

پایش یکی از اقدامات برنامه و اجزاء مقابله است و در کنار آن باید یک برنامه جامع برای این کار داشته باشیم بنابر این تهیه یک برنامه واحد جامع برای مقابله و پیشگیری از بروز ریزگردها باید در برنامه دولت قرار گرفته و اجرایی شود.

شریفی: در کشور ما کارهای بسیار بزرگ و موفقی را انجام داده‌ایم به عنوان مثال در زمان جنگ بدون امکانات و تجهیزات و فقط به این دلیل که اراده حفاظت از مملکت را داشتیم کارهای بزرگی انجام دادیم بنابر این الان هم اگر بخواهیم باز قادر خواهیم بود کارهای بزرگی انجام دهیم.

خواست و تغییر رویکرد و گذشتن از سیستم کلاسیک قدیم برای انجام کار و روی آوردن به مشارکت مردم در روستاها و شهرها و حمایت از آنها از راه‌هایی است که می‌توان به این پدیده مبارزه کرد.

نباید برای حل معضل از طریق سیستم اداری وارد شد، بلکه باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی و مردم از جمله کشاورزان و دانش‌آموزان بهره گرفت.

مشکل ریزگردها مسئله غیر قابل حلی نیست، زیرا این مشکل در مناطقی از کشور ما و در کشورهای دیگر مثل چین و آمریکا حل شده بنابر این اگر خوب کار شود این مشکل نباید بیشتر از 3 سال طول زمان برای حل آن نیاز باشد.

درویشی: این قضیه باید از بخشی‌نگری خارج شود و مدیریت جدی روی ‌آن صورت گیرد و باید از کشورهایی مثل چین، عراق و آمریکا که با این پدیده مواجه شده‌اند مطالبی را آموخت؛ همچنین باید مانند عراق برنامه جامع (master plan) داشته باشیم و همه جنبه‌های آن دیده شود و از یک سامانه پایش و پیش‌بینی ملی برخوردار باشیم.