چگونه از سرطان نميريم؟

بيجا نيست اگر بگوييم سونامي سرطاني چون ماري سمي، مي‌خزد و در كشور جولان مي‌دهد. آن‌قدر زياد شده كه ديگر نمي‌توان حدس زد آيا بغل دستي‌تان كه امروز در مقابل‌تان مي‌خندد، فردا هم همين‌طور سالم خواهد بود يا نه. دوستي كه تا همين ديروز با هم خوش و بش مي‌كرديد، به چنان سرطاني مبتلا شده كه تنها تا يك ماه ديگر در كنارتان خواهد بود.

به گزارش قانون، سرطان اين‌روزها پيشتاز رقم زدن تلخ‌ترين روزهاي زندگي ماست. درست است كه شاد نيستيم و مشكلات اقتصادي داريم اما در كنار هم بودن‌مان، تنها دارايي‌مان بود كه آن‌هم از صدقه سر سرطان درحال به تاراج رفتن است. سالانه نزديك به ۹۰ هزار نفر به سرطان مبتلا مي‌شوند كه رقمي باورنكردني است. به گفته مراجع ذي‌صلاح، مرگ‌ومير ناشي از سرطان در كشور در رتبه سوم قرار دارد. سن ابتلا به سرطان در كشور پايين آمده و هستند كودكاني كه با نقص‌هاي عجيب و غريب و حتي با سرطان به دنيا مي‌آيند. دختران جواني كه با هزار اميد و آرزو، مدرسه را تمام مي‌كنند و پا به اجتماع مي‌گذارند در معرض شديد سرطان سينه قرار دارند. از هر چهار زن ايراني، يك نفر مشكوك به سرطان است. مردان بيشتر از سرطان پروستات مي‌ميرند. بيشترين سرطان در كشور در بين دو جنس، سرطان معده است و .... اگر تا ماه‌ها هم ادامه دهيم، آمار تكان‌دهنده از هيولاي سرطان تمام نمي‌شود. آن‌قدر ترسناك شده كه هركس اسمش را مي‌شنود در خود مي‌خزد و خدا خدا مي‌كند كه دچارش نشود. حتي بيمه‌ها هم از چند سال پيش دست به بيمه سرطان زده‌اند!

اما سرطان فقط در ايران اين‌طور جولان نمي‌دهد. تا دهه آينده، آمار مبتلايان به سرطان در كل دنيا، دوبرابر خواهد شد. ابر شوم سرطان، خودش را به سر همه دنيا انداخته است. در كشور ما هم كه با اين آلودگي هوا، گرد و غبار، ميوه‌ها و سبزيجات سمي، پالم و چيزهايي از اين دست، ديگر راهي براي فرار از سرطان نمي‌ماند. بهترين كسي كه مي‌توانست درباره اين فاجعه صحبت كند، دكتر اسماعيل اكبري، رئيس مركز تحقيقات سرطان است. اما تلاش‌هاي قانون براي رسيدن به او، به نتيجه‌اي نرسيد. براي همين به سراغ دكتر «ایرج حریرچی» استاد جراحی سرطان دانشگاه تهران و معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت رفتيم تا ببينيم او چه نسخه‌اي براي ترسي كه به جان مردم افتاده، دارد.

  چرا بايد سرطان سومين عامل مرگ و مير در ايران باشد؟
سرطان يك بيماري شايع در كل دنياست. جوامعي كه به سمت پير شدن مي‌روند، آمار مبتلايان به سرطان‌شان هم بيشتر مي‌شود. در آمريكا و در اكثر كشورهاي اروپايي، سرطان دومين عامل مرگ‌ومير است. در اين كشورها آمار افراد مسن بيشتر است. سرطان معمولا به عنوان بيماري پيري به حساب مي‌آيد.

  در كشور ما هم دليل افزايش همين است؟
بله. اكثر سرطان‌ها در دوره پيري رخ مي‌دهد البته نه اينكه ما در كودكي و جواني، بيماران مبتلا به سرطان نداشته باشيم، ولي وقتي درصد جمعيت بالاي ۴۰سال زياد شده است، رقم ابتلا به سرطان هم در جامعه هم براي آن تركيب سني بيشتر مي‌شود.

  ولي سن ابتلاي به سرطان سينه خيلي پايين آمده و حتي دختران جوان ۲۲-۲۱ ساله هم به اين بيماري مبتلا مي‌شوند.
بله. در سرطان سينه وضعيت كمي فرق دارد. بيش از نصف موارد ابتلا به اين نوع سرطان در كشور، سن بالاي ۵۰سال دارند و بيش از ۹۰ درصد هم بالاي ۴۰ سال. ولي به اين معني نيست كه موارد سرطان در سنين پايين وجود ندارد. اينهايي هم كه در سنين پايين به وجود مي‌آيد بيشتر به عوامل ژنتيك بستگي دارد. آن عوامل محيطي ابتلا به سرطان بيشتر در سنين بالا رخ مي‌دهد. سرطان‌هايي كه ما معمولا به صورت اكتسابي مي‌بينيم در سنين جواني بروز مي‌كنند در اكثر موارد ناشي از عوامل ژنتيكي است.

اين عوامل محيطي چه چيزهايي هستند؟
سبك زندگي غربي امروزي يكي از اصلي‌ترين عوامل محيطي هستند. چاقي و اضافه وزن، مصرف سيگار، موادمخدر و الكل، نبود تحرك بدني كافي و ورزش نكردن، وجود استرس در زندگي افراد، آلودگي هوا و عواملي از اين دست، يعني زندگي ما دارد به سمت زندگي غربي پيش مي‌رود. به‌همين دلايل است كه سرطان در تمام دنيا در حال افزايش است. در كشور ما هم به تبع همين و هم به دليل افزايش سن، در دهه گذشته ميزان ابتلا به سرطان افزايش داشته. مشكل اينجاست كه ديگر در كشورمان سبك زندگي ايراني اسلامي نداريم. در كشور ما دومين علت مرگ تصادفات است كه آن به صورت غيرعادي بالاست و البته در خيلي از استان‌هاي كشور هم دومين علت مرگ، سرطان است.

  رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفته است سرعت رشد سرطان در ایران از کشورهای دیگر بیشتر است! داستان اين چيست؟
بله در کشورهای درحال توسعه، رشد سرطان نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است که ما جزو کشورهای در حال توسعه هستیم. در ۲۰سال آینده حدود ۷۰ یا ۱۰۰ درصد به تعداد سرطانی‌های ما اضافه خواهد شد. یعنی ۷/۱ الی ۲ برابر در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته که رشد سرطان را کنترل کرده‌اند و دیگر مثل ما نیستند این درصد به ۳۵/۱ برابر می‌رسد.

  اینکه می‌گویید در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است می‌خواهم بدانم ایران در چه سطحی قرار دارد؟
ما تقریبا مثل سایر کشورهای توسعه یافته هستیم.

گفته شده ۴۰ درصد سرطان قابل پيشگيري است. يعني دقيقا به چه صورت؟
همه‌اش بستگي به تغيير سبك زندگي دارد. اگر فردي مي‌خواهد درصد ابتلايش به سرطان، كاهش يابد، بايد مصرف دخانيات، الكل و مواد مخدر را قطع كند.مصرف نمك و چربي را به حداقل برساند.

 اگر چاق است يا اضافه وزن دارد، فكري به حال اين قضيه بكند.

مصرف ميوه و سبزيجات را در برنامه غذايي‌اش قرار دهد. تحرك بدني كافي داشته باشد. از استرس دوري كند و از اين دست كارها. اينها رفتارهايي است كه مردم بايد انجام دهند تا كمتر دچار سرطان شوند.

در زمينه تشخيص چطور؟ در اين زمينه چقدر مي‌توانيم زودتر عمل كنيم و پيشگيري لازم را داشته باشيم؟
۴۰ درصد سرطان‌ها قابل تشخيص پيش‌از موعد هستند. اين هم دو بخش دارد؛ يكي شركت در برنامه‌هاي غربالگري است كه تمامي افرادِ بدون علامت سرطان به مراكز بيمارستاني مراجعه مي‌كنند و نسبت به ابتلا به هركدام از سرطان‌ها تست مي‌شوند. قسمت ديگر كار اين است كه خود افراد كمك كنند تا بيماري‌شان زودتر تشخيص داده شود. مثلا اگر افراد در بدن‌شان توده‌اي لمس كنند يا زخمي در بدن‌شان باشد، تغيير رنگ پوست‌شان را احساس كنند يا مواردي از اين دست، بايد مراجعه كنند تا اگر سرطاني داشته باشند، زودتر تشخيص داده شود.

  مي‌گوييد مصرف ميوه و سبزيجات را در برنامه‌هايشان داشته باشند، ولي به تازگي اخباري درباره آلوده بودن بعضي سبزيجات و ميوه‌ها به سموم دفع آفات منتشر شده است. خب اين‌طوري بيشتر درصد ابتلا به سرطان بالا نمي‌رود؟!
اينكه ما مي‌گوييم مصرف ميوه و سبزيجات منظورمان، ميوه و سبزي سالم است. اين خبرها كه منتشر مي‌شود باعث مي‌شود مردم كلا مصرف اين مواد را از برنامه غذايي‌شان حذف كنند.

 اما اين كار اصلا درست نيست. سبزيجات و ميوه‌ها را مي‌شود با جدا كردن پوست يا شست‌وشوي كافي با مواد شوينده، سالم‌سازي كرد. اما بايد مصرف را حفظ كرد و فقط راه‌هاي سالم‌خوري را افزايش داد.

چقدر آلودگی هوا در ابتلا به سرطان موثر است؟
آلودگی هوا هم آن قسمتش که مربوط به مواد دودزاست مثل دخانیات، موثر هستند و هم ذرات ریزگردها در ابتلا به سرطان بسیار موثر هستند که همه اینها باعث سرطان ریه می‌شوند.

چه سرطاني بيشترين شيوع را در بين مردم دارد؟
سرطان پوست خيلي شايع است اما خوشبختانه اكثر سرطان‌هاي پوست تاثيري در زندگي فرد ندارند. اين نوع سرطان‌ها معمولا با تشخيص و معالجه ساده، سريع خوب مي‌شوند.

الان چقدر در تشخیص سریع سرطان نسبت به گذشته پیشرفت کرده‌ایم؟
در تشخیص و معالجه افرادی که مراجعه می‌کنند خیلی پیشرفت کرده‌ایم. اما مشکل اصلی ما در غربالگری است.

  یعنی چه؟
یعنی در تشخیص زودرس مشکل داریم. کسانی که هیچ علامتی ندارند، نمی‌شود بیماری‌شان را سریع تشخیص داد. این اتفاق بیشتر در مورد سرطان سینه یا روده رخ می‌دهد. باید آزمایشاتی انجام دهیم که پیش از ابتلای کامل به سرطان، راه پیشگیری صورت گیرد. ما در این زمینه اقدامات چندانی انجام نداده‌ایم.

  اینکه می‌گویند پارازیت‌ها هم می‌توانند در ابتلا به سرطان موثر باشند چقدر صحیح است؟ تحقیقی در این زمینه شده است؟
من در اين‌باره اظهارنظری نمی‌کنم.