آِیا سناتورها می توانند توافق احتمالی را نابود کنند؟

مذاکرات هسته ای وین در حالی به پایان خط خود نزدیک می شود که فشار های کنگره به دولت اوباما جهت اعمال نظر خود در این فرآیند افزایش یافته است. از طرف دیگر طرح تصویبی کنگره مبنی بر بازنگری در توافق هسته ای به عنوان یکی از مهم ترین مراحل پس از حصول توافق میان ایران و کشورهای 1+5 است که مهم ترین ابزار این نهاد در فرآیند فشار و اعمال نظر خود می باشد. بازخوانی این طرح در شرایطی که بسیاری از متنفذان کنگره مانند سناتور منندز و باب کورکر خط و نشان های جدیدی برای مذاکره کنندگان خود کشیده اند خالی از لطف نمی باشد.

این طرح مشتمل بر دو بخش اصلی است . در بخش اول عنوان طرح ( قانون بازنگری بر توافقنامه هسته ای با ایران 2015 ) ارائه گردیده است. بخش دوم که عمده محتوی مربوط به این بازنگری را شامل می شود، بخش 135 را به 134 بخش قانون انرژی اتمی مصوب 1954 اضافه می کند. این بخش خود مشتمل بر 8 بخش فرعی است که با حروف لاتین از هم تفکیک شده اند.

به طور کلی اهداف پیگیری شده در این بخش در موارد زیر خلاصه می شود.

-         ملزم کردن رئیس جمهور به ارائه توافق نامه هسته ای با ایران و تمامی ضمائم آن به همراه تاییدیه ها (verification assessment )وگواهی های certification) خواسته شده به کنگره.

-         تعیین مدت زمان لازم برای بررسی توافق و حواشی ن در کنگرع آن در کنگره و ممنوعیت هرگونه اقدام برای لغو یا تعلیق تحریم ها از سوی رئیس جمهور در این بازه

-         معرفی واکنش کنگره در مقابل توافق نامه که در سه الگوی تصویب، عدم تصویب یا عدم اقدام قابل توصیف است.

-         لزوم ارائه گزارش تفصیلی شش ماهه از سوی رئیس جمهور به کنگره در مورد پایبندی ایران به تعهدات خود، حمایت های احتمالی ایران از تروریسم، پیشرفت های برنامه موشکی آن  و وضعیت حقوق بشر در ایران.

-         ارائه گواهی پایبندی کامل ایران به تعهدات خود از سوی رئیس جمهور به کنگره در بازه های سه ماهه

-         معرفی رویه های تسریع کننده بازگشت تحریم ها در صورت نقض مفاد تعهد توسط ایران یا عدم ارائه گزارش سه ماهه توسط رئیس جمهور.

بخش فرعیA

در این بخش به طور کلی اسناد و مواردی که رئیس جمهور موظف به ارائه آنها به کنگره است، مورد توجه قرار گرفته است.

-         رئیس جمهور موظف است در بازه 5 روز تقویم کاری موارد زیر را به کنگره ارائه دهد.

1-    متن توافق به همراه تمام جزئیات و الحاقیه ها و ...

2-    ارائه توضیحات لازم در مورد اصطلاحات و شرایط و بازه های زمانی مندرج در توافق/ توضیح در مورد موارد مربوط به لغو یا تحریم یا کاهش تحریم ها/ توضیح در مورد حصول هدف منع اشاعه/ توضیح در مورد اینکه فعالیت هایی که به موجب توافق برای ایران مجاز دانسته شده است، برای اهداف نظامی و یا تحقیقات مربوط به آن مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.

3-    ارائه تاییده که از سوی وزیر خارجه ارائه می شود: این تاییدیه شامل تایید کفایت پادمان ها و مکانیزم های حفاظتی و کفایت سازمان انرژی اتمی در بازرسی های لازم ودسترسی های مورد نیاز است.

بخش فرعی B

در این بخش به طور کلی دوره بررسی و مرور توسط کنگره لحاظ گردیده است.

1-    کنگره حداکثر 52روز( و در صورت برخورد با تعطیلات تا 82 روز) برای بازنگری توافقنامه فرصت دارد: 30 روز از زمان مورد نظر به بررسی اولیه کنگره 12 روز بررسی رئیس جمهور و وتوی احتمالی و 10 روز به بررسی مجدد کنگره و احتمال ابطال وتو تعلق دارد.

2-    قبل و در طول بازرسی ها رئیس جمهور هیچ گونه مجوزی برای لغو، تعلیق، کاهش یا عدم اجرای قانون تحریم ها ندارد.

بخش فرعی C

در این بخش به طور کلی اقدام کنگره و موضع آن مقابل توافقنامه تشریح شده است. این موضع در دو شکل تصویب و عدم تصویب میسر است.

1-    در مورد اول( وضع قانون تصویب)، رئیس جمهور پس از بررسی ها  و وضع قانون تصویب اجازه لغو، تعلیق یا کاهش تحریم های قانونی را طبق مفاد توافق دارد.

2-    در مورد دوم رئیس جمهور اجازه ندارد با استناد به توافق احتمالی به لغو، تعلیق یا ... تحریم های قانونی بپردازد.

بخش فرعی D

در این بخش به طور کلی نظارت کنگره بر پایبندی ایران به توافقات خود مورد توجه قرار گرفته است.

1-    رئیس جمهور موظف می شود که در بازه ای 10 روز بعد از دریافت هرگونه گزارش مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات یا نقض مفاد توافق، گزارش آن را به کنگره ارائه دهد.

2-    در بازه 30 روزه بعد از ارائه گزارش مذکور رئیس جمهور باید توضیح بدهد که آیا موارد اشاره شده در گزارش مصداق نقض مفاد بوده است یا خیر

3-    رئیس جمهور در بازه های سه ماهه باید گزارشی مبنی بر پایبندی ایران، عدم نقض مفاد و عدم مبادرت به اقدامات(ولو مخفی) از سوی ایران برای پیشبرد برنامه هسته ای آن صورت نگرفته است. همچنین رئیس جمهور باید در گزارش خود بر روند تعلیق تحریم ها متناسب با اقدامات ایران هم بپردازد.

4-    در صورت نقض مفاد توسط ایران و یا عدم ارائه گزارش سه ماهه از سوی رئیس جمهور،کنگره از مکانیزم های تسریع بخش برای بازگرداندن تحریم ها استفاده خواهد کرد.

5-    ارائه گزارش تفصیلی شش ماهه: در این گزارش پایبندی ایران به تعهدات،تاخیرهای احتمالی ایران در دادن دسترسی های لازم به آژانس، اقدامات ایران برای رفع نگرانی ها  در مورد ابعاد نظامی احتمالی برنامه خود، هر برنامه تحقیق و توسعه یا خرید تجهیزات که مصداق نقض مفاد باشد، برنامه تحقیقی که آستانه گریز ایران را کم کند، اقدامات ایران برای حمایت از تروریسم، پیشرفت های آن در برنامه موشکی، وضعیت حقوق بشر در ایران و روند لغو یا تعلیق تحریم ها باید به تفصیل مورد توجه قرار گیرد.

6-    نکته قابل توجه این است که لغو یا تعلیق یا کاهش تحریم ها فقط منوط به تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران خواهد بود.

7-    توافق بر سر تعهد ایران به امنیت اسرائیل مصالحه نخواهد کرد.

بخش فرعی E

در این بخش به طور کلی مکانیزم های کاتالیزور برای تصویب مجدد تحریم ها در صورت نقض مفاد یا عدم ارائه گزارش از سوی اوباما مورد توجه قرار می گیرد.

1-    این روندهای کاتالیزور بر هر طرحی که بسته به مقتضیات برای بازگشت تحریم های ایران ارائه گردد، اعمال میشود.

2-    طبق این روندهای تسریع بخش، در صورتی که کمیته ای مربوطه طرح را بعد از 10 روز به تصویب نرساندند، صحن برای رای گیری وارد صحن عمومی می شود. مجلس نمایندگان سه روز برای بررسی آن وقت دارد و سنا هم طبق قانون زمان محدود بحث و گفتگو باید آن را مورد بررسی قرار دهد.

در بخش های بعدی f,g,h به تعریف اصطلاحات استفاده شده در طرح، اصول لحاظ شده در نوشتن این طرح و اختیار دو مجلس برای اصلاح روندهای کاتالیزور تاکید شده است.