درباره سندرم «گیلن باره» چه میدانید؟

اگر بشنوید که مرد جوانی بدون هیچ گونه سابقه بیماری دچار بی حسی، گزگز و مورمور در ساق پا شده و این بی حسی آنقدر پیشرفت کرده که قادر به حرکت نبوده، چقدر تعجب خواهیدکرد؟ احتمالا خیلی زیاد! اما بد نیست بدانید این علایمی که ذکر شد، تابلویی از بروز بیماری گیلن باره است؛ یکی از بیماری های نورولوژیک که سیر پیشرونده ای دارد و اگر درمان به موقعی دریافت نکند، بیمار را با مشکلات زیادی مواجه می کند. در این مطلب با دکتر مسعود مهرپور، نورولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره همین بیماری گفت و گو کرده ایم.

در بیماری گیلن باره کدام قسمت از بدن صدمه می بیند؟

قبل از پاسخ به این پرسش، لازم است مقدمه کوتاهی برایتان بگویم. سرعت سیستم عصبی بدن وابسته به غلاف هایی به نام میلین است که روی عصاب را پوشانده اند و پیام عصبی را با سرعت زیادی به مغز مخابره می کنند تا فرمان لازم از مغز به عضو ارسال شود. در بیماری گیلن باره غلاف محیطی میلین دچار اختلال کارکرد و در بخش هایی از آن دچار خوردگی می شود. خوردگی غلاف ناشی از التهابی است که ممکن است به دلایل مختلفی در بدن روی داده باشد.

التهاب به چه علت به وجود می آید؟

شایع ترین علت، فعال شدن سیستم ایمنی بدن علیه غلاف میلین است. علت این پدیده در بدن نامشخص است. سیستم ایمنی ممکن است هر عضوی را هدف بگیرد که این بار غلاف میلین ها را هدف گرفته است. در بعضی از بیماران سابقه بیماری عفونی ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا طی چند هفته اخیر گزارش می شود. التهاب یا تخریب غلاف میلین سرعت انتقال پیام را با مشکل مواجه می کند.

وقتی سرعت انتقال پیام عصبی به مغز دچار اختلال می شود بیمار چه علائمی نشان می دهد؟

خواب رفتن، گزگز و مورمور شدن دست و پا از علائم شایع گیلن باره هستند. اما نکته مهم ضعف اندام ها در بیماران است. در چنین بیمارانی اندام ها ضعیف می شود و بیمار نمی تواند از جای خود بلند شود. گاهی ضعف پیش رونده است و از اندام های تحتانی شروع می شود و دست ها و سیستم تنفسی را هم درگیر می کند.

 بعضی از بیماران ضعف عضلات صورت هم دارند و در تکلم دچار مشکل می شوند. آنها ممکن است نتوانند به راحتی غذا یا آب دهان را قورت بدهند. نگرانی بیشتر از ضعف عضلات تنفسی و اختلال در تنفس بیمار است.

چه افرادی بیشتر دچار این بیماری می شوند؟ آیا جنبه فامیلی دارد؟

بیماری در هر سنی از یک نوزاد گرفته تا سالمند و در هر زمانی ممکن است دیده شود و سابقه فامیلی نقشی در آن ندارد. بنابراین ابتلای یک فرد در خانواده به این معنا نیست که سایر اعضای خانواده از این بیماری نگران باشند.

از روی علائم بیماری را تشخیص می دهید یا به آزمایش های تشخیصی نیازی هست؟

تشخیص زودهنگام بیماری برای ما مهم است تا بتوانیم زودتر اقدامات درمان را آغاز کنیم و جلوی پیشرفت بیماری را بگیریم. از روی علائم می توان به بیماری گیلن باره مشکوک شد. اما وقتی می توان به طور قطع گفت فرد به بیماری گیلن باره مبتلاست که تست های تشخیصی مانند نوار عصبی و تست مایع مغزی نخاعی بیماری را تایید کند.

تاخیر در درمان چه عواقبی برای بیماران دارد؟

تاخیر در درمان ممکن است صدمات جبران ناپذیری برای بیماران داشته باشد. همان طور که اشاره کردم مهم ترین عارضه بیمار اختلال تنفسی است که می تواند منجر به مرگ او شود.

این بیماری معمولا طی 1 تا 2 هفته به اوج خود می رسد و تا 1 ماه در همان وضعیت و به طور ثابت می ماند. بعد از آن علائم شروع به بهترشدن می کند. هرچه درمان ها سریع تر شروع شود طول سیر بیماری کوتاه تر خواهدشد.

به دلیل ناتوانی در حرکت، بیماران به اقدامات بازتوانی هم نیاز دارند. با گذشت زمان میلین قدرت بازسازی مجدد را دارد و بیمار تا حدود زیادی توان از دست رفته خود را باز می یابد و امکان اینکه به زندگی عادی برگردد خیلی بالاست. فقط افرادی که علائم مشکوک به این بیماری را دارند خیلی سریع باید به بیمارستان یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند چون بیماری گیلن باره، بیماری کاملا اورژانس محسوب می شود.

درمان بیماران چگونه است؟

باید سعی شود عوامل ضدالتهاب و آنتی بادی فعال علیه غلاف میلین خنثی شود. راه درمانی مناسب برای این بیماران تعویض پلاسما و تزریق ایمونو گلوبولین آی وی آی جی است تا بتوان به این وسیله پادتن های مضر تولیدشده در بدن را غیرفعال کرد. بیمارانی که دار ضعف در اندام ها هستند، حتما باید قبل از اینکه سیستم تنفسی درگیر شود، در آی سی یو بستری شوند تا از نظر قلبی و تنفسی تحت پایش قرار بگیرند.

اندی گریفیت و گیلن باره


اندی گریفیت (2012-1926)، هنرپیشه و کمدین مشهوری که عمده شهرتش را مدیون اجراهای طنز تلویزیونی است، در سال 1983 دچار بیماری گیلن باره شد اما با درمان های به موقع توانست به کار و زندگی طبیعی اش برگردد. نام او در سال 2010 پس از تهیه چند تیزر تلویزیونی در زمینه سلامت و تشویق مردم به رعایت اصول خودمراقبتی، بار دیگر سر زبان ها افتاد. گریفیت سه سال پیش، در سن 86سالگی به دلیل سکته قلبی در منزل شخصی اش درگذشت.

هفته نامه سلامت