«فرصت های جدید پیش روی ملت ایران پس از توافق چیست؟» این پرسش امروز «حسن روحانی» رییس جمهوری از دانش آموزان به مناسبت آغاز سال تحصیلی نو بود. مخاطبان این پرسش از نسلی هستند که ستیزه جویی و دشمنی با دنیا را بر نمی تابند و آینده خود را در گروی تعامل سازنده و آشتی با دنیا جستجو می کنند.

امروز چهارشنبه نخستین روز ماه مهر، مدرسه ی «باقرالعلوم» در منطقه ی 14 تهران به مناسبت آغاز سال تحصیلی نو میزبان رییس جمهوری بود. روحانی در این مراسم دانش آموزان را به سخنانی تامل برانگیز میهمان کرد؛ سخنانی که دربرگیرنده ی پرسش هایی مهمی از دانش آموزان بود که پاسخ به آن ها ابعاد تازه یی از پیامدهای سازنده ی توافق هسته یی را می نمایاند.

«به نظر شما دانش آموزان عزیزی که سرمایه ی اصلی کشور ما هستید چه فرصت های جدیدی از لحاظ علمی، فناوری، دانش، اقتصادی و روابط ما با همسایگان و همچنین با دنیا به وجود آمده است؟ پس از پایان تحریم و ماه های آینده فرصت پیش روی ما چیست و چگونه باید به بهترین وجه از این فرصت استفاده کنیم؟» این ها مهمترین پرسش هایی است که روحانی خطاب به دانش آموزان مطرح کرد.
در ارتباط با طرح این پرسش باید به چند موضوع اشاره کرد:

1- توجه به مختصات زمانی (آغاز سال تحصیلی)، مکانی (مدرسه) و طرف خطاب پرسش روحانی (دانش آموزان) ، جنبه های متفاوتی از دستاوردهای توافق هسته یی را آشکار می کند که شرح آن خالی از لطف نیست.

بررسی ظرف زمانی و مکانی سخنان رییس جمهوری، عمیق بودن معنای گفته هایش را تایید می کند. روز اول مهر به واسطه ی گشایش دوباره ی مسیر پویایی دانش و ایجاد نشاط علمی، همیشه نقطه ی عطف مهمی در فعالیت های آموزشی و تحصیلی آموزندگان و جویندگان دانش به شمار می رود. این نشاط و پویایی امسال به موجب توافق هسته یی پررنگ تر از همیشه است چرا که برنامه ی جامع اقدام مشترک با کاهش تحریم های بین المللی دریچه های تازه یی را پیش روی تقویت بنیه ی علمی کشور خواهد گشود. زمانی که برجام در بیست و سوم تیرماه به نتیجه رسید، مرکزها و نهادهای آموزشی در تعطیلات تابستانی به سرمی برد و امروز نخستین روز گردهم آیی اصحاب دانش و پرورش در فضای تازه ی پساتوافق است و هر 2 نقطه ی شروعی دوباره به شمار می آیند؛ یکی نقطه ی آغاز تعامل با جهان و دیگری آغاز فصلی نو برای آموزش و پرورش نسل جوان و نوپای کشور.

از سوی دیگر رییس جمهوری پرسش خود در مورد دستاوردهای هسته یی را خطاب به دانش آموزانی مطرح کرد که مهمترین سرمایه های انسانی و فکری و نیروهای فعال آینده ی کشور هستند و مسوولیت حرکت چرخ های رشد و توسعه بر عهده ی آن ها است. نقش محوری دانش آموزانِ امروز در آینده سازی کشور، تعامل و تماس آنها با دستاوردهای بلند مدت و رو به جلوی برجام را گریزناپذیر می کند. از این رو، بازشناسی فرصت های پیش روی کشور در نتیجه ی توافق در روز بازگشایی مدارس و از دید این آینده سازان لازم و ضروری است. پاسخ های متعدد دانش آموزان به این پرسش، فرصت های گوناگونی را یادآوری می کند که اثباتگر چندجانبه بودن دستاوردهای برجام است.

2- تحریم های بین المللی علیه کشورمان طی سال های گذشته، فرصت های قابل توجهی را در حوزه ی علمی از اصحاب دانش ستاند. محدودیت ها و تنگناهای پیش رو در دسترسی به اطلاعات علمی، ارتباط با مرکز های علمی و پژوهشی معتبر بین المللی، بهره مندی از ابزارها و تجهیزات آزمایشگاهی، نرم افزارهای پیچیده و ضروری، نشریه های تخصصی و ... محرومیت هایی بود که بر کشورمان تحمیل شد.

توافق هسته یی با رفع این تحریم ها، افق روشنی از پویایی فضای علمی کشور را پیش چشممان قرار می دهد چنانکه نشریه ی آمریکایی «ساینس» در شماره ی اخیر خود نوشت: «فصل تازه یی از دانش، پیش روی ایران است و به دوران شکوفایی پیشرفت های علمی این کشور پس از تحریم وارد می شویم.»

رفع تحریم ها، با فراهم آوردن زمینه ی تعامل با نهادها و مرکزهای علمی بین المللی، غبار رکود را از فضای علمی کشور خواهد زدود و نشاط و پویایی را به آن بازخواهد گرداند.

‫3- توافق هسته یی و اجرایی شدن آن همچنین فرصت های قابل توجهی را از نظر سیاسی و بین المللی پیش روی کشور قرار خواهد داد. به نتیجه رسیدن برجام، مهر تاییدی بر شکست سیاست انزوای بین المللی جمهوری اسلامی ایران است؛ انزوایی که تا حد زیادی متاثر از کنش های تنش زای مسوولان پیشین دستگاه دیپلماسی و ناتوانی در تعامل با کشورهای دیگر بود. درک نادرست سکانداران سیاست خارجی دولت های نهم و دهم از قواعد رفتار بین المللی و انتخاب زبانی نامفهوم برای سخن گفتن با جهان، موجب شکل گیری جبهه یی مخالف ایران و گسترش موج ایران هراسی شده بود. در آن دوره حتی ایران تهدیدی جدی برای صلح و ثبات منطقه معرفی می شد.

اکنون و پس از توافق هسته یی، با خروج از تنگناهای منطقه یی و بین المللی فرصت هایی در عرصه ی سیاست خارجی یکی پس از دیگری نمایان می شود. به عنوان مثال اکنون ایران پایگاه ثبات در منطقه معرفی می شود و بحث هایی جدی در مورد استفاده از ظرفیت های بالای کشورمان در مقابله با افراط گرایی در منطقه مطرح است.

4- فرصت های اقتصادی که سال ها از کشورمان دریغ شده بود، پس از توافق هسته یی قابل دستیابی خواهد بود. محدودیت های مالی و پولی بین المللی در دوره ی تحریم ها، اقتصاد ما را در چنان تنگنایی قرار داد که رخدادهایی کم سابقه چون رکود و رشد اقتصادی منفی، کاهش شدید درآمدهای ارزی و افت چشمگیر صادرات، فرار سرمایه های خارجی و ... را به بار آورد. فرصت هایی چون بهره گیری از سرمایه های مالی و فنی خارجی، رفع محدودیت در صادرات و واردات، بازسازی ساختارهای اقتصادی، شفاف سازی مالی، عضویت در نهادهای اقتصادی بین المللی و ... از این پس و به لطف توافق پیش روی اقتصاد ما در مسیر توسعه است.

مجموعه ی شرایط سخت سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه در دوره ی یادشده، به نابسامانی های اجتماعی هم دامن زد. به عنوان نمونه گسترش بیکاری زمینه های ایجاد معضل های اجتماعی را بیش از پیش فراهم کرد. وضعیت فرهنگی هم به دنبال شرایط اجتماعی ناامیدکننده می نمود. توافق هسته یی اما با کاهش زمینه های مشکلات اجتماعی، فرصت های رشد و بالندگی را برای شهروندان فراهم خواهد کرد و استفاده از این فرصت ها جامعه ی سالم تری را برای ما به ارمغان خواهد آورد.

اجرای برجام به حتم شاخص های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی ما را بهبود خواهد بخشید و فرصت ها و افق هایی تازه یی را پیش روی کشور خواهد گشود. در چنین فضایی سپهر علم و دانش نیز در فصل نو درخشان تر خواهد شد و انتظار می رود پیشرفت های کشور در عرصه ی علم و فناوری بیش از پیش شتاب گیرد.