سرانجام «بورس ارز»

زمزمه راه اندازی بورسی متمرکز به نام «بورس ارز» برای انجام مبادلات خرد و کلان و جلوگیری از تشدید نوسان بازار از چند سال پیش بر سر زبان ها افتاد تا اینکه سرانجام بانک مرکزی به جای بورس ارز با راه اندازی بازار مشتقات آن موافقت کرد.

سرانجام «بورس ارز»

به گزارش ایرنا، از آنجا که نرخ ارز یکی از حساس ترین و تاثیرگذارترین شاخص ها برای تنظیم بازارهای کشور محسوب می شود، این بازار همواره مورد توجه مسئولان، دولتمردان، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و حتی قشرهای مختلف مردم بوده است. 

اهمیت این بازار سبب شد پس از نوسان های نرخ ارز در سال های 1390 و 1391، راه اندازی بورس ارز در دستور کار مسئولان قرار گیرد. 

البته پس از تصویب شورای عالی بورس برای راه اندازی بازار مشتقات ارزی، مسئولان بازار سرمایه بر راه اندازی بازار مشتقات همچون قراردادهای آتی ارز تاکید کردند. 

به دلیل فراز و نشیب بسیار، بانک مرکزی بتازگی موافقت خود را برای راه اندازی بازار مشتقات ارزی اعلام کرد. 

بر همین پایه «غلامعلی کامیاب» معاون ارزی بانک مرکزی گفت که ین نهاد به عنوان متولی بازار ارز کشور با راه اندازی بازار مشتقات ارزی موافقت کرده است.

** پوشش نوسان نرخ ارز از طریق انتشار اوراق ریالی 

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در این زمینه به ایرنا گفت: هر چند تصور بر این است که ارز در بورس در پوشش نوسان نرخ آن (بازار مشتقه ارزی) معامله شود اما چنین قصدی نداریم و معاملات مبتنی بر اوراق ریالی خواهد بود. 

«محمد فطانت» درباره راه اندازی بازار پوشش نوسان نرخ ارز افزود: قرار است پوشش نوسان نرخ ارز از طریق «انتشار اوراق آتی و اختیار معامله» انجام شود. 

* اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعییین شده ای بخرد یا بفروشد.

به گفته رئیس سازمان بورس، بیش از 95 درصد این قراردادها به معاملات فیزیکی ارز منجر نمی شود. در واقع طبق روش ها و سازوکارهایی که برای این امر تعبیه شده است، اگر در سررسید معامله ای صورت گیرد آن معامله با ریال خواهد بود و هیچ ارزی رد و بدل نمی شود. 

فطانت با تاکید بر اینکه راه اندازی و تقویت بازار صکوک (اوراق قرضه اسلامی) و همچنین بازار بدهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، گفت: با توجه به اینکه هم اکنون فصل تهیه بودجه و ارائه سیاست های برنامه ششم است می توان از این فرصت برای تغییر رویکرد و نگرش در این دو قانون بالادستی استفاده کرد. 

وی افزود: در دوره پساتحریم افزون بر بازار صکوک، نیاز به جذب سرمایه گذاری خارجی در قالب جذب منابع برای تامین مالی طرح ها از طریق انتشار صکوک نیز احساس می شود. 

وی نخستین پرسش سرمایه گذاران خارجی را میزان ریسک نوسان نرخ ارز دانست و تصریح کرد: بنابراین راه اندازی بازاری که بتواند ریسک نوسان نرخ ارز را از بین ببرد و به عبارت دیگر هجینگ انجام دهد و چشم انداز آتی ارز را به تصویر بکشد، ضروری است. 

هجینگ (Hedging) به معنای بیمه قیمت در برابر خطر احتمالی ناشی از نوسان قیمت در بازار است که استفاده از این امر می تواند در تسهیل فرایند کاری بانک ها، بیمه ها، بورس، صادرکنندگان و... موثر باشد. 

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: بر پایه تجربه کشورهای دیگر، پوشش نوسان و بیمه نرخ ارز با ابزارهایی مبتنی بر قراردادهای آتی یا اوراق اختیار معامله ای انجام می شود که قابل عرضه در بازار بورس و سرمایه است. 

وی تاکید کرد: با سازوکار این ابزار، نوسان نرخ ارز بسادگی پوشش داده می شود. همچنین طبق قانون رفع موانع تولید، یکی از بایسته های دولت ارائه ابزارهایی برای پوشش نوسان نرخ ارز است. بر همین پایه شورای عالی بورس کلیات راه اندازی بازاری برای مدیریت این نوسان را تصویب کرد که البته اجرای آن به الزاماتی نیاز دارد و به سرعت باید عملیاتی شود. 

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: طراحی ابزاری مورد استفاده در بازار سرمایه کشور، چه در بخش بازار صکوک و چه در بخش پوشش نوسان نرخ ارز، زیر نظر پنج نفر از مجتهدان است که کمیته فقهی سازمان بورس را تشکیل می دهند. 

به گفته او، نخستین دغدغه بازار سرمایه در تدوین روش ها و ابزارها تطبیق با موازین شرعی و اسلامی است بنابراین بر چنین ابزارهایی در بخش اجرا نظارت می شود. 

** بهره گیری از راهکار تازه در صورت طولانی شدن سیاست تک نرخی 

فطانت درباره زمان راه اندازی بازار پوشش نوسان نرخ ارز گفت: اولویت زیادی در مورد بازار صکوک وجود دارد زیرا باید این بازار در قالب بودجه سال 1395 دیده شود تا نتیجه ای بر انتشار اوراق داشته باشد و البته این امر در حال پیگیری است. 

وی با بیان اینکه بازار پوشش نوسان نرخ ارز را به روش های مختلفی می توان راه اندازی کرد، افزود: یکی از بایسته های راه اندازی این بازار، تک نرخی شدن ارز است. اگر افق تک نرخی شدن ارز کوتاه مدت باشد و پس از رفع تحریم ها به این هدف دست یابیم، این بازار به سرعت راه اندازی می شود. 

به گفته فطانت، اگر تک نرخی شدن ارز در کوتاه مدت فراهم نباشد، بازار مبتنی بر قیمت های بازار آزاد ارز خواهد بود که البته این امر پیچیدگی کار را افزایش می دهد؛ اما از آنجا که بحث تک نرخی شدن ارز در دستور کار است، باید منتظر عملیاتی شدن آن بود. 

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تاکید کرد اگر تک نرخی کردن ارز طولانی شود راهکارهای دیگری را در نظر خواهیم گرفت. 

** تفاهم بورس کالا با سیاست بانک مرکزی در راه اندازی بازار مشتقه ارز

مدیرعامل بورس کالای ایران نیز در این باره به ایرنا گفت: با سیاست بانک مرکزی برای راه اندازی بازار مشتقه ارز که همسو با نظر شورای عالی بورس است، تفاهم داریم. 

«حامد سلطانی نژاد» نظر بورس کالای ایران را همسو با با دیدگاه معاون ارزی بانک مرکزی دانست و افزود: از آغاز نیز راه اندازی بازار مشتقه ارزی در نظر بورس کالای ایران و شورای عالی بورس بود و از این نظر هیچ تفاوت دیدگاهی وجود ندارد. 

وی ادامه داد: شاید برای بازار مورد نظر بورس کالای ایران و مصوب شورای عالی بورس، عبارت «بازار مشتقه ارزی» نسبت به «بورس ارز» درست تر باشد. به نظر می رسد برداشت اشتباهی از عبارت «بورس ارز» شده است زیرا از آغاز نیز طراحی این بازار برای مشتقات صورت گرفته بود. 

مدیرعامل بورس کالا افزود: رویکرد بورس کالا تقویت معاملات مشتقه در همه عرصه هاست؛ به ویژه اینکه بیشتر بورس های کالایی کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه نیز چنین رویکردی را ترجیح می دهند. 

سلطانی نژاد هدف اصلی راه اندازی بازار مشتقه ارزی را پوشش ریسک نوسان نرخ ارز بویژه برای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی دانست و افزود: مهمترین نیاز امروز اقتصاد ملی، ایجاد اعتماد در سرمایه گذاران برای ورود به اقتصاد توانمند کشور است و شاید اصلی ترین هدف راه اندازی بازار مشتقه ارزی نیز ارائه چنین خدمت مهم و تعیین کننده ای به اقتصاد ملی باشد. 

وی پوشش نوسان های زیانبار ارزی، معاملات ارزی هدفمندتر و منظم تر و هدایت انگیزه های مختلف به مسیری در خدمت اقتصاد کشور را از دیگر اثرهای مثبت راه اندازی این بازار برشمرد. 

** سرمایه خارجی بدون پوشش نوسان نرخ ارز به ایران نمی آید 

در همین رابطه نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران اواخر آذرماه گفت: سرمایه های خارجی بدون پوشش نوسان نرخ ارز به ایران نمی آید. 

به گفته «علاء میرمحمدصادقی»، لازمه اجرا و پایداری اقتصاد مقاومتی، تشکیل بازارهای نوین مالی برای ثبات بازارهای پولی پرریسک و جذب سرمایه گذاری های خارجی است که در این زمینه راه اندازی بازار مشتقه ارزی می تواند راهگشا باشد.

وی درباره راه اندازی بازار مشتقه ارز در کشور گفت: باید در این برهه زمانی، تمام توان و ظرفیت ها را به کار گرفت تا سرمایه گذار بیشتری به کشور جذب شود و بخشی از مشکل سال های گذشته را با استفاده از ابزارهای تازه مالی همچون بازار مشتقه ارز جبران کرد.

میرمحمدصادقی اضافه کرد: در اقتصاد کشوری که قیمت ارز یکسان نیست و سازوکار شفافی نیز برای کشف این نرخ وجود ندارد، چطور می توان انتظار داشت سرمایه گذاران خارجی وارد کشور شوند؟

به گفته او، «با توجه به شرایط کنونی اقتصادی، ایجاد یک بازار متمرکز با نام بورس مشتقه ارز این امکان را به این سرمایه گذاران می دهد که با اطمینان از شفافیت و پوشش نوسان ارزی با خیال آسوده تری به برنامه ریزی و سرمایه گذاری بپردازند».

میرمحمد صادقی تاکید کرد «تک نرخی شدن ارز پیش از آغاز فعالیت بازار مشتقه ارزی، می تواند به توسعه و رونق هر چه بیشتر این بازار کمک کند».

وی امیدواری کرد راه اندازی بازار مشتقه ارز از سوی بانک مرکزی و بورس، در شفاف سازی و تخصیص بهینه آن موثر باشد.

وی گفت: اکنون درآمدهای ارزی ما نسبت به سال های گذشته کاهش پیدا کرده و به یک چهارم رسیده است که می توان برای جبران بخشی از این درآمدها از ابزارهای مالی برای جذب سرمایه گذاری ها و حتی خروج از رکود اقتصادی کشور بهره برد.

سوم آذرماه شورای عالی بورس با راه اندازی «بورس ارز» موافقت کرد. 

رئیس کل بانک مرکزی هدف از ایجاد بورس نقدی ارز را ایجاد تعادل در بازار ارز و پوشش ریسک معاملات ارزی دانسته و تاکید دارد، ابتدا باید بازار نقدی ارز وجود داشته باشد تا پس از آن، بازار مشتقات ارزی براساس نرخ یکسان ارز راه بیفتد. 

** فرجام سخن

به باور کارشناسان بازارهای مالی، با راه اندازی بازار مشتقات ارزی، دست دلالان برای جولان در بازارها کوتاه می شود؛ بازاری که با کوچک ترین نوسان سکان آن در دست افرادی چون جمشید بسم الله و چند صراف می افتاد.

با توجه به هدف هایی مانند دستیابی به بازار شفاف و متعادل برای آرامش فعالیت های اقتصادی، کارشناسان و فعالان این عرصه معتقدند همزمان با گشایش های اقتصادی در حوزه بین الملل، امروز بهترین زمان برای راه اندازی بازار مشتقات ارزی است زیرا از این طریق نوسان نرخ ارز کنترل می شود و همین امر نیز زمینه ورود سرمایه گذاری خارجی را ایجاد می کند. 

آنگونه که کارشناسان گفته اند هدف اصلی راه اندازی بازار مشتقه ارزی، پوشش ریسک نوسان نرخ ارز بویژه برای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی است زیرا مهمترین نیاز امروز اقتصاد ملی، ایجاد اعتماد در سرمایه گذاران برای ورود به اقتصاد توانمند ایران به شمار می رود و شاید اصلی ترین هدف راه اندازی بازار مشتقه ارزی نیز ارائه چنین خدمت مهم و تعیین کننده ای به اقتصاد ملی باشد.