سال توافق ایران، سال تجاوز عربستان

خاورمیانه در 2015 سالی سرشار از تجربه های متفاوت، از پیشرفت و پیروزی گرفته تا خشونت فزاینده را تجربه کرد. اندیشکده بروکینگز در گزارشی خلاصه ای از مقالات مختلف ارائه شده در حوزه خاورمیانه و تحولات آن در سال 2015 را ارائه داده است.

توافق با ایران: برجام، تاثیرات منطقه ای آن و پاسخ آمریکا

به گزارش «انتخاب»، یک هفته پیش از امضای توافق هسته ای با ایران، سوزان مالونی، کارشناس حوزه مسائل ایران در اندیشکده بروکینگز در مقاله ای تفصیلی به بررسی پنج موضوع کلیدی در خصوص توافق پرداخت. این موضوعات شامل مدت زمان گریز هسته ای ایران، کاهش تحریم های اقتصادی، تاثیرات منطقه ای توافق، تحولات ایران و تاثیر توافق بر سیاست داخلی آمریکا می شود. حتی پس از امضای توافق نیز این موضوعات در آمریکا محور بحث بودند.

پس از امضای توافق، رابرت اینهورن دیگر کارشناس این اندیشکده در مقاله ای با اشاره به تلاش های مختلف در جهت لغو توافق، سعی کرده است با اشاره به هزینه های سنگین لغو این توافق، تقویت آن را به عنوان گزینه مطلوب معرفی کند. اینهورن در این مقاله گام های چندگانه ای را برای رفع دغدغه های منتقدان معرفی کرده است.

تاثیرات این توافق، از ایران و تحول در وضعیت این کشور فراتر می رود. این ادعایی است که تامارا کافمن مطرح کرده است. به عقیده وی صرف این توافق نمی تواند تضمین کننده ثبات در منطقه باشد و این احتمال وجود دارد که سیاست های منطقه ای ایران طبق الگوی پیشین ادامه پیدا کند. وی با انتقاد از دولت های عرب منطقه، توجه سران این کشورها را به تلاش در جهت تقویت جوامع خویش و پایان دادن هر چه سریع تر به جنگ های داخلی در برخی از این کشورها جلب کرده است.

داعش: مبارزه با بازیگری که قابل شناسایی نیست

با گسترش خشونت ها از سوی خلافت خودخوانده داعش و فراگیر شدن اقدامات آنها در رسانه های جمعی، ویل مک کانتس در مقاله ای به معرفی شخصیت رهبر داعش، ابوبکر البغدادی و معرفی بنیادهای بحث در مورد این گروه تروریستی پرداخت.

شادی حمید، در ماه نوامبر و پس از حملات تروریستی در پاریس، در تحلیل خود برای اندیشکده بروکینگز تلاش کرد به موضوع ارتباط داعش با اسلام بپردازد و مدعی شد که برای شناخت داعش، باید انگیزه های دینی این گروه را به خوبی شناخت. به گفته دن بیمن، داعش از تغییر تمرکز خود از عملیات های محلی به عملیات هایی در سطح جهانی پشیمان خواهد شد، زیرا این اقدام داعش را با دو چالش جدید رو به رو می کند: فرماندهی و کنترل یک شبکه جهانی و تعریف اولویت ها و تخصیص منابع بر اساس آن و مواجهه با نیروهای غربی بیشتر.

یمن و عربستان

در آغاز تجاوز عربستان به یمن، کنث پولاک در یادداشتی هشدار داد که مداخله در جنگ های داخلی به نیابت از طرف بازنده به ندرت باعث ثبات می شود و در عوض تعارض و جنگ طولانی را به دنبال خواهد داشت. با ادامه جنگ و شکسته شدن آتش بس توافقی، بروس ریدل در مقاله ای نوشت که رجزخوانی های عربستان و به ویژه وزیر دفاع آن بیش از حد وجهه افراطی به خود گرفته است.

در ماه سپتامبر، تراژدی حج چالش دیگری را پیش پای پادشاهی عربستان گذاشت. به تعبیر ریدل حادثه سقوط جرثقیل در مسجد الحرام و حادثه منا، اعتبار و مشروعیت ملک سلمان را که ادعا می کند خادم حرمین است، به چالش کشیده است.

به طور کلی، می توان گفت که سیاست خارجی عربستان در این سال متحول شده بود. به گفته ریدل، عربستان هم عامل بروز جهاد اسلامی است و هم توامان می تواند راهکار حل و فصل آن باشد. بسیاری از تامین کنندگان مالی تروریسم، تبعه عربستان هستند. گفتگوی مستقیم و دقیق واشنگتن و ریاض در مورد جنگ با تروریسم بسیار مهم است.

امواج دردسر: مهاجران سوری و واکنش غرب

با آغاز عملیات های روسیه در سوریه، چارلز لیستر در مقاله ای مدعی شد که مهاجران سوری از ترس دولت سوریه و نه از بیم داعش و القاعده در حال ترک وطن خویش هستند. وی در ادامه استدلال کرد که آمریکا و اروپا نباید بیش از این اجازه دهند که اسد در قدرت باقی بماند.

در پاسخ به نگرانی های عمومی مبنی بر احتمال بروز حملات تروریستی در اروپا، به دنبال ورود مهاجران به این قاره، دن بیمن معتقد است که این دغدغه ها بزرگ نمایی شده، اما شکست غرب در جذب مهاجران در درون جامعه خود، می تواند منجر به بروز تنش در رابطه میان مسلمانان و غیرمسلمانان شود.

تعارض فلسطین و اسرائیل و آینده تونس

علی رغم پیچیده تر شدن تنازعات میان اسرائیل و فلسطین در سال 2015، این موضوع اولویت خود را در عرصه رسانه های آمریکا از دست داد. جان کری در سخنان خود در نشست سابان، اعلام کرد که آمریکا خود را متعهد به پیشرفت صلح میان اسرائیل و فلسطین می داند.

ناتان ساکس و خالد الجندی با برجسته کردن نقص های طرح های ارائه شده برای حل مشکل، خاطر نشان کردند که چارچوب اسلو شکست خورده و چارچوبی جدید و کاملا متفاوت برای رسیدن به صلح مورد نیاز است.

یکی از نقاط روشن منطقه، همچنان تونس است. در ابتدای سال میلادی گذشته، شادی حمید در سلسله مقالاتی، به بررسی تنش ها میان نیروهای سکولار و اسلامی در این کشور و تاثیر آن بر احتمال تحولات سیاسی پرداخت. با دیدار رئیس جمهور تونس با اوباما، وایتس در مقاله ای خواستار حمایت بیشتر اروپا آمریکا از تونس شد.

منبع: اندیشکده بروکینگز/ ترجمه: دیپلماسی ایرانی