پُک‌هایی که سلامت را دود می‌کند

 
هاله‌ای از دود محوطه قهوه‌خانه سنتی!! را فراگرفته است. اکثر آدم‌هایی که پشت میزهای باریک نشسته و قلیان می‌کشند را گروه‌ سنی زیر 35 سال تشکیل می‌دهند. جوان‌هایی که در آن ساعت اول روز، به بهانه خوردن صبحانه به قهوه‌خانه آمده‌اند و بعد از وعده صبحانه، پکی هم به قلیان می‌زنند.

آمارها نشان‌دهنده افزایش میزان تمایل افراد در گروه‌های مختلف سنی و جنسی به استعمال دخانیات در ایران است. موضوعی که آثار آن را یک دهه دیگر و در بخش‌های داخلی و ریه و قلب و سرطان بیمارستان‌ها باید جست و جو کرد.

شاید در گذشته نه چندان دور، استعمال دخانیات برای بعضی افراد و گروه‌های سنی و جنسی در ایران قبحی داشت و افراد کمتر در ملاء عام اقدام به کشیدن سیگار و قلیان می‌کردند اما در این روزها تعداد دختران و پسران نوجوان، جوان و میانسالی که در انظار عمومی سیگار و قلیان می‌کشند روز به روز روند افزایشی به خود گرفته است.

این روزها، یکی از ارکان تفریح و گردش را قلیان، آنهم از نوع قلیان‌های میوه‌ای تشکیل داده است و دختران و پسران زیادی را می‌بینیم که روزانه در تمام ساعت‌ها، در تفریح‌گاه‌ها و اماکن عمومی مشغول به استعمال دخانیان هستند.

کارشناسان بر این باور هستند که استعمال قلیان، اولین قدم برای رفتن به سمت سیگار است و تقریبا تمام کسانیکه امروز به‌عنوان قلیانی یا سیگاری شناخته می‌شوند، اولین پک‌ها را به شکل تفریحی، با فواصل طولانی و در سنین نوجوانی و قبل از 18 سالگی به سیگار یا قلیان زده‌اند. افرادی که قادر به نه گفتن نیستند و این تکیه کلام را که با یک پک کسی معتاد نمی‌شود را باور می‌کنند.

رئیس مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز در این خصوص، نسبت به اثراتی که مصرف مواد دخانی در سنین پائین بر سلامت افراد دارد، هشدار داد و گفت: سالانه 5 میلیون انسان در دنیا به علت مصرف دخانیات جان خود را را دست می‌دهند.

دکتر عبدالحسین فرح‌بخش، با بیان این‌که تداوم روند استعمال دخانیات طی 20 سال آینده، مرگ و میر بر اثر عوارض مصرف دخانیات را به سالانه 10 میلیون نفر افزایش می‌دهد، گفت: بیشتر افراد تصور می‌کنند دخانیات تنها کشیدن سیگار است، در حالی که هر ماده یا فرآورده‌ای که تمام یا بخشی از ماده خام تشکیل دهنده آن گیاه توتون، تنباکو یا مشتقات آن باشد، جزو دخانیات محسوب شده و خطرات مصرف سیگار را به‌دنبال دارد.

وی با تصریح اینکه قلیان از مواد دخانی محسوب می‌شود و تنباکو حاوی 4 هزار ماده سمی و بیش از 70 ماده سرطان زا است، افزود: قلیان با اینکه به ظاهر کمتر از سیگار مصرف می‌شود، اما به دلیل حجم دودی که با هر پک وارد بدن می‌شود و 10 تا 20 برابر دود ناشی از هر پک سیگار است، زیان‌های بیشتری را به‌دنبال دارد.

فرح‌بخش با اشاره به طولانی بودن زمان مصرف قلیان نسبت به سیگار؛ گفت: همین موضوع باعث می‌شود حجم دود بیشتری وارد بدن فرد شده و در واقع یک بار قلیان کشیدن، برابر با مصرف هفتاد نخ سیگار باشد.

او خاطرنشان کرد: سیگار به شکل انفرادی مصرف می‌شود اما یک قلیان را چندین نفر به مدتی طولانی استعمال می‌کنند که این موضوع خطر را در ابعاد مختلف‌ افزایش می‌دهد.

این کارشناس مسائل بهداشتی گفت: حتی استفاده از سر یک بار مصرف هم نمی‌توان مانع انتقال بیماری‌های تنفسی و بیماری‌هایی که از طریق دهان منتقل می‌شود، شد، زیرا باکتری‌ها و ویروس‌ها درون لوله قلیان باقی مانده و می‌توانند عامل بیماری‌های خطرناکی نظیر سل و هپاتیت باشند.

مسئول مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهدای والفجر هم در این خصوص، گفت: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، مصرف دخانیات به صورت متوسط هشت تا 10سال مدت عمر مورد انتظار افراد را کاهش می‌دهد و عامل خطر اصلی در 6 مورد از هشت علت مرگ در جهان، دخانیات است.

دکتر نگار میرزاد افزود: مصرف دخانیات، روند تنگ شدن عروق را سرعت می‌بخشد و یکی از عوامل خطر مهم بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های مغزی و قلبی است.

او در ادامه با بیان اینکه نخستین علت مرگ در کشور، بیماری‌های قلبی عروقی است، اضافه کرد: سومین علت مرگ و میر در کشور سرطان‌ها هستند که مهمترین آنها سرطان ریه، ‌پوست، ‌لوزالمعده، ‌مثانه و خون است، باید توجه داشت که سرطان‌زایی قلیان به مراتب بیشتر از سیگار است؛ مصرف دخانیات عامل بروز دست کم 14 سرطان مختلف در انسان است.

مسئول مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهدای والفجر، گفت: با توجه به اینکه 95 درصد افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، نخستین بار از سنین زیر 18 سالگی آغاز به این عمل کرده‌اند، بنابراین موثرترین راهکارهای پیشگیری، باید برای این گروه برنامه‌ریزی شود.

میرزاد تاکید کرد: نظارت بر ممنوعیت مصرف دخانیات(قلیان) در مکان‌های عمومی علاوه بر اینکه نوجوان و جوانان را از استنشاق تحمیلی دود دست دوم و دست سوم دخانیات حفظ می‌کند، امکان نخستین تجربه در محیط خارج از منزل و دور از نظارت والدین را کاهش می‌دهد و از فشار همسالان برای مصرف دخانیات، کم می‌کند.

این کارشناس مسئول بیماری‌های غیرواگیر یادآور شد: عبارات فریبنده‌ای مانند "توتون میوه‌ای" یا "قلیان که آب آن دود زیان آور را تصفیه می‌کند" نافی ذات خطرناک تنباکو نیست بلکه افراد به واسطه اضافه شدن مواد افزودنی خطرناک‌تر، در مواجهه با بیماری‌ها و مخاطرات بیشتری قرار می‌دهد.

 پیشگیری از فراگیرتر شدن مصرف مواد دخانی، نیازمند اقدامات نرم‌افزاری جدی است. قطعا مواجه سخت‌افزاری و قهری با این معضل، مانعی بر سر راه رشد بی‌رویه تعداد معتادان به مواد دخانی مختلف نخواهد بود.

کارشناسان معتقد هستند که بستن مکان‌های عرضه قلیان یا برخورد با عرضه‌کنندگان و مصرف کنندگان قلیان در اماکن تفریحی و ... تاکنون تاثیر مثبتی به‌دنبال نداشته است که اگر داشت اکنون باید با کمترین تعداد مصرف کنندگان این مواد، مواجه بودیم.

روند رو به رشد مصرف مواد دخانی،‌ خصوصا در گروه سنی جوان و نوجوان و البته بین بانوان، تهدیدی جدی است که جامعه ایران را به شدت با مخاطره مواجه کرده است.