دانشجویان دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی با تجمع در دانشگاه‌ها اعتراض خود را نسبت به قوانین سنوات و مشکلات صنفی اعلام کردند. در میان دانشجویان معترض، برخی از رتبه‌های برتر کنکور نیز دیده می‌‌شدند. عده‌ای از دانشجویان برتر این دانشگاه‌ها اعلام کرده‌اند در صورت ادامه این شرایط، کشور دیگری را برای ادامه تحصیل انتخاب خواهند کرد.

ماجرا از چه قرار است؟

داستان از تحصن سه‌روزه دانشجویان تربیت‌مدرس آغاز شد. تحصن‌کنندگان به پرداخت هزینه ترم‌هایی که به سنوات می‌خورد و تعداد ترم‌های دانشجویان را بالا می‌برد اعتراض داشتند. مطابق قانون براساس ماده ۱۵ آیین‌نامه تحصیل در دوره‌های کارشناسی وزارت علوم، سنوات مجاز تحصیل در مقطع کارشناسی پیوسته چهار سال است که بنا بر تشخیص دانشگاه، می‌تواند تا دو نیم‌سال افزایش یابد. در ماده ۱۳ آیین‌نامه مصوب سال ۹۱ هیأت امنای دانشگاه شریف هم آمده است که حداکثر مدت مجاز تحصیل در دوره‌های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته دو سال و در دوره کارشناسی پیوسته پنج سال است. دانشگاه صنعتی شریف تصمیم گرفته از دانشجویانی که کارشناسی ارشد را به جای چهار ترم، پنج ترم گذرانده‌‌اند پول دریافت کنند. مسئله‌ای که به گفته دانشجویان باعث شد بزرگ‌ترین تجمع ١٠ سال گذشته این دانشگاه رقم بخورد.

امید مؤمنی ملکشاه، دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به جزئیات این تحصن که امروز هم ادامه خواهد داشت می‌گوید: «ما سوم آذر سال گذشته حکم تشکیل شورای صنفی را گرفتیم. شورای صنفی هم از همان زمان اولویت خود را مسائل صنفی قرار داد. ما شروع کردیم به رایزنی با مسئولان آموزشی که یک‌سری اتفاقات، غیراصولی جلو می‌رود و شما باید سعی در رفع این مشکلات بکنید. اتفاقی که افتاد این بود که معاونت آموزشی دانشگاه تعامل نکرد. پدیده‌ای در دانشگاه شریف و امیرکبیر در حال رخ‌دادن است که به نظر بی‌سابقه می‌آید. برای ترم پنج ارشد جریمه می‌گیرند؛ یعنی منِ دانشجوی ارشد اگر درسم پنج ترم طول بکشد، موقع آزادکردن مدرکم باید هزینه آن یک ترم را پرداخت کنم و دانشگاه یک میلیون تومان از من می‌گیرد. سر همین موضوع بچه‌ها ناراضی شدند. سال‌های گذشته هم به صورت پراکنده به این موضوع اعتراضاتی شد و تجمعات ١٥٠نفره در دانشگاه‌ها شکل گرفت، اما با وعده‌های مختلف، مثلا نوشتن اینکه دانشجویان چرا پنج‌ترمه می‌شوند، آنها را آرام کردند و اعتراضات به جایی نرسید. امسال با توجه به ذهنیت بد گذشته، ما اقدام و تا جایی که امکان داشت رایزنی کردیم، اما معاونت آموزشی و ریاست دانشگاه رضایت ندادند. نتیجه این شد که آنها گفتند ما جریمه را برنمی‌داریم. اعضای شورای صنفی با جلسات متعدد به این نتیجه رسیدند که تعامل با معاونت دانشجویی دانشگاه غیرممکن است. بحث دیگری هم که وجود داشت مسئله سنوات رفاهی بود؛ دانشجویانی که به ترم ٩ کارشناسی و ترم پنج ارشد می‌رسند، هزینه خوابگاهشان سه‌برابر می‌شود، درحالی‌که درباره هزینه خوابگاه، صندوق رفاه می‌گوید هزینه‌ها باید برای تمامی دانشجویان به صورت معمولی لحاظ شود. این هم مشکل دیگر ما بود، خواسته بعدی ما تغذیه است، هزینه غذا برای دانشجویان سنواتی بین دوهزارو ٤٠٠ تا دوهزراو ٥٠٠ تومان می‌شود که برای یک دانشجو خیلی گران است».

تجمع دیروز شریف، بزرگ‌ترین تجمع ١٠ سال اخیر این دانشگاه بود

وی افزود: «سر همین قضایا ما یک کمپین تشکیل دادیم که هزارو ٥٠٠ نفر عضو داشت. تجمع روز گذشته ما هم در دانشگاه شریف بزر‌گ‌ترین تجمع ١٠ سال اخیر بود. چیزی حول‌و‌حوش ٨٠٠ نفر جمعیت در این تجمع حاضر بودند. شما این را هم در نظر بگیرید که اینجا دانشگاه صنعتی شریف و بیشترین فشار آموزشی روی دانشجویان است و استادان به‌شدت سخت‌گیر هستند. از نظر ما این فشارها لازم است، اما گرفتن پول زور از دانشجو درست نیست. وقتی شما دانشجوی ارشد را مجبور می‌کنید که حتما چهارترمه درسش را تمام کند، او نمی‌تواند مقاله درستی تهیه کند. وقتی مقاله درستی ارائه نکند، باعث می‌شود رتبه دانشگاه نزول کند. رتبه دانشگاه شریف در مجله تایم از بین ٣٠٠ تا ٤٠٠ به ٤٠٠ تا ٥٠٠ نزول کرده است. درصورتی‌که دانشگاه علم و صنعتی که این قوانین را ندارد، از رتبه ٦٠٠ تا ٧٠٠ به رتبه ٣٠٠ تا ٤٠٠ صعود کرده است».

میلاد رحمان‌بخش، فعال صنفی دانشگاه شهید بهشتی، اما دلیل تجمعات چند روز گذشته‌شان را بیشتر حل‌نشدن معضل خوابگاه می‌داند. دانشگاه شهید بهشتی جزء دانشگاه‌هایی است که هنوز شورای صنفی آنها تشکیل نشده.

او می‌گوید: «ما شورای صنفی نداریم و مدت‌ها پیش منحل شده، اما مسئولان قول داده‌‌اند آبان سال جاری انتخابات آن را برگزار کنند. مشکل اصلی قضیه تجمع ما، خوابگاه بچه‌ها بود. مسئولان گفته بودند دهم مهر به بعد به آنها خوابگاه می‌دهند و متأسفانه آنها هنوز اسکان پیدا نکرده بودند و ترم شروع شده و وضعیت‌شان مشخص نبود. به عده‌ای هم خوابگاهی تخصیص داده شده بود که بسیار دور از دانشگاه بود و دو، سه ساعت فاصله داشتند و امکانات خوابگاه هم بسیار کم بود. مسئله سنوات هم داشتیم که به صورت جداگانه برای آن پیگیری خواهیم کرد. برای رسیدگی به این مسائل روز شنبه و دیروز از مقابل سلف به سمت امور دانشجویی حرکت کردیم. دیروز از طرف معاون فرهنگی دانشجویی آمدند و صحبت کردند و حالا قول یک‌سری امتیازها را به ما داده‌اند».

مسئله‌ای که مسئولان دانشجویی را به سمت گرفتن حق سنوات از دانشجویان سوق داده، این است که آنها می‌گویند دانشجو باید دوره تحصیل را چهارترمه تمام کند. درواقع باور آنها این است که این جریمه می‌تواند اهرم فشاری برای تمام‌کردن درس دانشجویان در دوره مقرر باشد، این در حالی است که دانشجویان معتقدند در این شرایط به‌هیچ‌وجه پول نمی‌تواند به عنوان اهرم فشار عمل کند.
عادت کرده‌ایم پول همه‌چیز را از دولت بگیریم

دکتر وثوقی، معاونت دانشجویی دانشگاه شریف، درباره دریافت سنوات از دانشجویان می‌گوید: «در دورانی که برای بچه‌ها در نظر می‌گیریم، دوره کارشناسی چهار سال و دوره کارشناسی ارشد دو سال است. اگر یک ارشدی از چهار ترم به پنج ترم برسد، موظف به پرداخت هزینه دوران تحصیل اضافه است. تقریبا ١٠سالی می‌شود که رسم شده دانشگاه‌ها هزینه سال‌های اضافی را از خود دانشجویان می‌گیرند. یک زمان این سنوات به ترم مثلا هفت، هشت دوره ارشد می‌افتاد اما حالا این زمان‌ها محدودتر شده. کارشناسی‌ها اگر از چهار سال بیشتر شوند، هزینه‌های خوابگاه و تغذیه را خودشان پرداخت می‌کنند. این هم از زمانی که فشار روی دانشگاه‌ها زیاد و بودجه‌هایشان کم شد، پررنگ‌تر شده. الان مبالغ نسبت به تورم رشد کرده».

وی افزود: «این مسئله سال‌های پیش هم بوده. ما در دانشگاه‌ها دنبال این نیستیم که از بچه‌ها پول بگیریم، اما به دلیل کمبود خوابگاه و امکانات دانشگاهی ترجیح می‌دهیم بچه‌ها زودتر فارغ‌التحصیل شوند و در زمان لازم و مقرر درسشان را به پایان برسانند. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف هم همین مقررکردن جریمه‌ها بوده است. به نظرم باید دانشجویان خودشان را با دوره استاندارد مصوب تطبیق کنند. البته مسئله‌ای که وجود دارد این است که خیلی وقت‌ها این قوانین از سوی خود دانشگاه‌ها هم رعایت نمی‌شود و همین مسائل هم باید حل شود».

وثوقی در پاسخ به این سؤال که فشار به دانشجویان باعث ارائه مقالات ضعیف می‌شود، گفت: «کسی نباید دانشجوی ارشد را برای نوشتن مقاله تحریک کند. معمولا دانشجوی ارشد در دوره دوساله نمی‌تواند مقاله معتبر چاپ کند. مقداری از این تأخیرها تقصیر خود بچه‌هاست و مقداری هم تقصیر سیستم و آزمایشگاه‌هاست و... ما همه اینها را در دانشگاه‌ها بررسی و از دانشجویان سؤال می‌کنیم و اگر توضیحاتشان منطقی بود، اصلا از آنها هزینه دریافت نمی‌کنیم و در خیلی از این مسائل با دانشجویان راه می‌آییم. اگر کسی مشکل داشته باشد اصلا از آنها هزینه دریافت نمی‌کنیم. اما آنهایی که مشکل ندارند، باید هزینه‌ها را پرداخت کنند، من نمی‌دانم چرا ما دوست داریم همه‌چیز را دولت پرداخت کند. به نظرم باید به دولت در این گام‌هایی که برمی‌دارد کمک کرد و بیخودی زمان را از دست ندهیم. ما هر چقدر سرویس به بقیه بدهیم، ارائه سرویس به متقاضیان واقعی حذف می‌شود».

در شرایط فعلی و سر این طناب از طرف دانشجویان و مسئولان کشیده می‌شود، هیچ‌کس حاضر نیست یک طرف طناب را رها کند. روزهای اول شروع دانشگاه به خاطر مطالبات صنفی ملتهب است، مسئولان دانشگاه‌ها جواب مشخصی به دانشجویان نمی‌دهند و از طرفی به نظر می‌رسد تهدیدها هم به جایی نخواهد رسید. تجربه نشان داده مسئولان از تهدید به خروج دانشجویان از کشور نمی‌ترسند و دانشجویان هم البته اثبات کرده‌‌اند در این ماجرا شوخی ندارند. آنها مهاجرت می‌کنند و دانشگاه هم سکوت پیشه می‌کند. روند تعامل سال‌هاست به بازی طناب‌کشی شبیه شده و نمی‌شود در این بازی برنده و بازنده را از هم تشخیص داد.