سیاست‌ هسته‌ای اوباما؛ سنگ‌های بزرگی برای نزدن

 اوباما که پیش از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا خلع سلاح هسته‌ای را از اولویت‌های خود بر می‌شمرد، اکنون در سطح وسیعی به دنبال به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای خود است.

به گزارش ایسنا، هشت سال پیش بود که باراک اوباما تصمیم خود را برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2008 اعلام کرد. در شرایطی که ابتدا کسی شانس چندانی برای او در رقابت با هیلاری کلینتون دیگر نامزد حزب دموکرات و جان مک‌ کین، نامزد جمهوری‌خواهان در نظر نمی‌گرفت، او توانست با طرح دیدگاه‌های جدید در مورد مسائل چالش برانگیزی از جمله کاهش ظرفیت زرادخانه هسته‌ای آمریکا از رقبای خود سبقت بگیرد.

اوباما نظرات و دیدگاه‌های کم سابقه‌ای را نسبت به رییسان‌ جمهور پیشین آمریکا در مورد تسلیحات هسته‌ای و لزوم اجرای رژیم خلع سلاح و عدم اشاعه مطرح کرد و متعهد شد تا گستره‌ زرادخانه هسته‌ای آمریکا را کاهش دهد و در این راه با روسیه نیز تعامل لازم را داشته باشد.

اوباما در سخنرانی به یادماندنی و تاریخی خود در پراگ گفت که‌ "وجود هزاران سلاح هسته‌ای خطرناک‌ترین میراث باقی مانده از جنگ سرد است و اکنون تاریخ تغییر بزرگی را شاهد است، چرا که خطر وقوع یک جنگ هسته‌ای کاهش یافته است اما این در حالی است که احتمال این‌که کشوری حمله هسته‌ای را علیه کشوری دیگر انجام دهد افزایش یافته است.

او گفت: هم اکنون بحث خطرات تسلیحات هسته‌ای برای مردم همه کشورها بسیار مهم تلقی می‌شود. در صورت انفجار یک بمب هسته‌ای در نیویورک یا مسکو، اسلام آباد یا بمبئی، توکیو یا تل‌آویو، پاریس یا پراگ می‌تواند باعث کشته شدن هزاران تن شود. این فاجعه در هر کجای جهان رخ دهد می‌تواند پیامدهای بی‌پایانی برای ایمنی، صلح، امنیت، اقتصاد و بقای بشر بر کره زمین داشته باشد.

اوباما اضافه کرد که "در قرن بیستم برای دستیابی به آزادی ایستادیم، بنا براین باید در قرن بیست و یکم نیز برای احقاق حق مردم در سرتاسر جهان در راستای زندگی بدون ترس از تسلیحات هسته‌ای بایستیم. آمریکا به عنوان یک ابر قدرت هسته‌ای که از سلاح هسته‌ای استفاده کرده است، یک مسئولیت اخلاقی برای اقدام در جهت خلع تسلیحات هسته‌ای جهان دارد. هر چند آمریکا به تنهایی نمی‌تواند در این راه موفق شود اما می‌تواند آغازگر این حرکت باشد.

وی تاکید کرد که نباید به کسانی که می‌گویند سلاح هسته‌ای را نمی‌توان خلع کرد توجه کرد، ما  باید تلاش خود را مصرانه ادامه دهیم.

با وجود این سخنان کم‌سابقه از رئیس‌جمهوری بزرگ ترین کشور دارنده تسلیحات هسته‌ای و اولین کشور استفاده کننده از بمب هسته‌ای و در حالی که چشم جهانیان به وعده‌های رئیس‌جمهور جدید آمریکا دوخته شده بود تا گام‌های ابتدایی و سازنده را در جهت خلع سلاح هسته‌ای بردارد و در جهت کاهش نقش تسلیحات هسته‌ای در استراتژی امنیت ملی آمریکا تلاش کند اما این سیاست و رویکرد آن‌گونه که انتظار می‌رفت عملی نشد.

اوباما متعهد شده بود در راستای اجرای رژیم عدم اشاعه و خلع تسلیحات هسته‌ای گام بردارد و در این راه با روسیه نیز تعامل داشته باشد.

بر اساس گزارش رسانه‌های آمریکایی از ۳۱ هزار کلاهک در اوج جنگ سرد این تعداد در دولت اوباما به ۱۵۵۰ کلاهک کاهش یافت. هم‌چنین بر اساس گزارش فدراسیون دانشمندان هسته‌ای، دولت اوباما کمتر از هر دولت پس از جنگ سرد ذخایر هسته‌ای‌اش را کاهش داده و شمار کلاهک‌های هسته‌ای که در سال ۲۰۱۵ برچیده شده، کمترین میزان در دوران ریاست‌جمهوری اوباما بوده است. بر اساس اطلاعاتی که به تازگی منتشر شده، ذخایر کلاهک‌های هسته‌ای ایالات متحده ۴۷۵۱ کلاهک است که بسیار بیش‌تر از مقداری است که در پیمان استارت عنوان شده است.

هر چند اوباما میزان قابل توجهی از کلاهک‌های هسته‌ای آمریکا را در همراهی روسیه منهدم ساخت، اما خیلی نگذشت که مشخص شد، تصمیم آمریکا و روسیه در انهدام تعداد قابل توجهی از کلاهک‌های هسته‌ای‌اش مربوط به کلاهک‌ها و سلاح‌هایی است که عمرشان به سر آمده و مستهلک شده‌اند و به جای آنها در برنامه‌ای تسلیحاتی و محرمانه قرار است سلاح‌های جدید و پیشرفته جایگزین شوند. این اقدام نشان داد که آنها تنها برای خالی کردن انبارهای‌ خود برای استقرار سلاح‌های جدید چنین تصمیمی کم سابقه را گرفتند و با یک تیر دو نشان که هیچ چند نشان را هدف قرار دادند.

معاهده استارت  (START2) 2 درباره کاهش تسلیحات هسته‌ای دو جانبه میان آمریکا و فدراسیون روسیه است. رئیس‌جمهور آمریکا و همتای روس وی ۸ آوریل ۲۰۱۰، یک سال بعد از سخنرانی اوباما در پراگ در همین شهر با هم دیدار کرده و پیمانی را برای کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای خود امضا کردند.

معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک موسوم به "استارت"، در سال ۱۹۹۱ منعقد شد و در دسامبر ۲۰۰۹ منقضی شد.

آمریکا و روسیه تحت قرارداد جدید استارت 2، اجازه پیدا کردند حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک را نگه‌ دارند؛ این تعداد حدود ۳۰ درصد کمتر از محدودیت اعمال شده در سال 2002 بود.

بعد از چند سال که از اجرای معاهده استارت 2 می‌گذشت، برنامه به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای آمریکا از سوی اوباما راه‌اندازی شد و روابط روسیه و آمریکا که به واسطه معاهده استارت 2 رو به بهبودی گذاشته بود در جریان تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به تنش گرایید.

نتیجه عملکرد دولت آمریکا در هشت سال گذشته نشان می‌دهد رویکرد اوباما به معاهده استارت جدید یک رویکرد جدی نیست. مقامات آمریکا بارها بر این موضع تصریح کرده‌اند که واشنگتن با وجود پیگیری سیاست کاهش تسلیحات هسته­‌ای، برای تامین امنیت، هم‌چنان خود را پایبند به حفظ امنیت زرادخانه­‌های هسته‌ای‌اش می‌داند.

در حالی که اوباما وعده کاهش سلاح‌های هسته‌ای را داده بود، به خصوص در دوره دوم ریاست جمهوری او شاهد روند رو به افزایش تولید تسلیحات هسته‌ای هستیم. سیاست‌های غلط آمریکا در مورد  دخالت در درگیری های اوکراین و افزایش تنش با روسیه را می توان از دلایل شکست استارت 2 دانست، چرا که اوباما با اتخاذ این این‌گونه سیاست‌های خصمانه باعث بدبین شدن روسیه به این معاهده‌ شد و به نوعی این روند ساخت تسلیحات هسته ای را افزایش داد. اطلاعات منتشر شده نشان می دهد که روسیه نیز در حال حاضر 200 کلاهک راهبردی بیش‌تر از زمان اجرایی شدن معاهده استارت جدید در سال 2011 در اختیار دارد.

بر اساس آخرین شمارش، روسیه حدود 7300 کلاهک دارد که از این تعداد، 4500 کلاهک برای نیروهای راهبردی و تاکتیکی است. آمریکا حدود 6970 کلاهک دارد که از این تعداد، 4670 کلاهک برای نیروهای راهبردی و تاکتیکی است.

نکته مهم‌تر این‌که معاهده کاهش تسلیحات هسته‌ای به نفع آمریکا و به ضرر روسیه است، چرا که محدودیت‌های مدنظر در معاهده استارت جدید، زرادخانه‌های هسته‌ای متحدان آمریکا یعنی انگلیس و فرانسه را در بر نمی‌گیرد. این امر می‌تواند موازنه هسته‌ای را به نفع غرب تغییر دهد. این درحالی است که روسیه متحد هسته‌ای ندارد. اگرچه چین و کره‌شمالی دارای سلاح هسته‌ای هستند، اما نمی‌توان آنها را متحد واقعی روسیه قلمداد کرد. چنین وضعیتی بر نگرانی روسیه افزوده‌ است.

بنا بر گزارش نشریه آلمانی اشپیگل، آلمان یکی از متحدان هسته‌ای آمریکا، آخرین مرحله توسعه و به‌روز رسانی کلاهک هسته‌ای (B61-12) که قرار است از سال 2020 با تمام ظرفیت به تولید برسد را تصویب کرده است. هم‌چنین در همین راستا نیروی هوایی آلمان خود را آماده می‌کند تا بتواند برخی جنگنده‌های تورنادو خود را در جهت برنامه‌های واشنگتن بتواند خود را به بمب‌های هسته‌ای به‌روز رسانی شده تجهیز کند. برنامه‌های اخیر مطرح شده برای به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای با هدف دولت اوباما برای خلع تسلیحات هسته‌ای، هدفی که او در اوایل رسیدن به صندلی کاخ سفید در سال 2009 مطرح کرده بود، در تضاد است.

هم اکنون در راستای به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای آمریکا نیروی هوایی این کشور پیش‌قدم شده است. این اقدام انتقادهای زیادی را در فضای داخلی آمریکا با توجه به هزینه‌بردار بودن این طرح به وجود آورده است.

برایانت، سخنگوی یگان هسته‌ای نیروی هوایی آمریکا اعلام کرده است که هدف از این اقدام، نوسازی حدود 450 موشک بالستیک قاره‌پیما از نوع " مینوتمن 3" است که از سال 2027 با هزینه تقریبی 62/3 میلیارد دلار آغاز خواهد شد.

منتقدان معتقدند لزومی ندارد در هر سه حوزه هوایی، زمینی و دریایی هزینه‌های کلان انجام شود، بلکه توجه اصلی باید متوجه اصلی‌ترین حوزه باشد.

برخی از سناتورها و عده‌ زیادی از سیاستمداران آمریکایی نیز بر شعاری بودن سیاست‌های هسته‌ای اوباما تاکید و از آن‌ها انتقاد کرده‌اند چنان‌که جان مک کین، سناتور جمهوری خواه و با سابقه عضو ارتش آمریکا در جنگ ویتنام نیز با برنامه‌ به‌روز رسانی هسته‌ای اوباما مخالفت کرده و آن را بسیار پر هزینه می‌داند.

نیروی هوایی آمریکا هم‌چنین قصد دارد ناوگان جدیدی از بمب‌افکن‌های دور پرواز با قابلیت‌های هسته‌ای را جایگزین بمب‌افکن‌های هسته‌ای معروف "B-52" کند. در همین حال نیروی دریایی آمریکا نیز می‌خواهد زیردریایی‌های هسته‌ای جدیدی ساخته و ناوگان هسته‌ای فرسوده مدل اوهایو را جایگزین کند.

در همین حال داریل کیمبال، مدیر انجمن کنترل تسلیحات معتقد است، برنامه بازسازی زرادخانه هسته‌ای آمریکا از لحاظ مالی نمی‌تواند ادامه یابد.

کیمبال تاکید دارد در صورتی که نیروی هوایی آمریکا به جای ساخت موشک کاملا جدید به تعمیر و افزایش طول عمر موشک‌های کنونی "مینوتمن 3" روی آورد، میلیاردها دلار صرفه‌جویی خواهد شد.

او می‌گوید نیروی هوایی آمریکا به موشک‌های کروز هسته‌ای جدید نیازی ندارد به خصوص اگر بمب‌افکن‌های دور پرواز جدید قابلیت نفوذ داشته باشند.

بنا بر آمار سازمان کنترل تسلیحات هسته‌ای هم اکنون زرادخانه آمریکا دارای 1750 کلاهک هسته‌ای است که بر روی سه‌گانه هسته‌ای آمریکا (موشک‌های بالستیک قاره پیما (ICBM)، موشک‌های بالستیک زیردریایی (SLBM) و بمب‌افکن‌های استراتژیک نصب شده‌اند. وزارت دفاع و انرژی آمریکا درسال مالی 2015 برای نگهداری و به‌روز رسانی سه گانه هسته‌ای، 23 میلیارد دلار در خواست کرده است.

بنا بر تخمین دفتر بودجه کنگره، هزینه نگهداری و به‌روز رسانی تجهیزات هسته‌ای آمریکا از سال مالی 2015  تا سال مالی 2024، 348 میلیارد دلار هزینه در پی خواهد داشت. سه تخمین مختلف نشان می‌دهد که مجموع هزینه تسلیحات هسته‌ای آمریکا حدود یک تریلیون دلار هزینه بر دوش دولت آمریکا خواهد گذاشت.

به گزارش این سازمان، ارتش آمریکا در حال حاضر روند به‌روز رسانی همه سیستم‌های پرتاب استراتژیک و کلاهک‌های هسته‌ای خود را تجربه می‌کند.

در این گزارش تاکید ‌شده است، سرمایه‌گذاری که آمریکا در بخش تسلیحات هسته‌ای خود انجام داده است توسط هیچ کشور دیگری قابل رقابت نیست.

دولت اوباما خواستار افزایش قابل توجه بودجه مربوط به برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای وزارت دفاع و وزارت انرژی شده است.

اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا در ماه مارس به مجلس نمایندگان و سنا گفت که انتظار دارد مجموع هزینه به‌روز رسانی هسته‌ای در حدود 350 تا 450 میلیارد دلار باشد، این تخمین شامل هزینه به‌روز رسانی و جایگزینی هر سه‌گانه هسته‌ای آمریکا از جمله تمام هزینه‌های بمب‌افکن‌های استراتژیک است. این تخمین شامل هزینه‌های 20 سال آینده است.

کارتر در این جلسات استماع خطاب به نمایندگان کنگره تاکید کرد با وجود این‌که "برنامه به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای آمریکا" یک چالش مالی برای پنتاگون محسوب می‌شود اما معتقدیم باید هزینه‌های آن را تامین کنیم.

مقامات پنتاگون اعلام کرده‌اند که در صورت اضافه شدن هزینه‌های نگه‌داری سیستم‌های بروزرسانی شده با هزینه های به روز رسانی تسلیحات هسته‌ای هزینه اختصاص یافته به تسلیحات هسته‌ای از 3 درصد به حدود 7 درصد از کل بودجه دفاعی آمریکا افزایش خواهد یافت.

هزینه سرسام‌آور این برنامه باعث شد تا جان مک کین سناتور با سابقه جمهوری خواه و رئیس کنونی کمیته خدمات تسلیحاتی سنا در 19 می 2016 در اندیشکده بروکینگز در این‌باره بگوید: ‌این برنامه خیلی خیلی خیلی گران است و آیا در شرایط فعلی نیاز داریم که همه تسلیحات سه گانه هسته‌ای آمریکا به روزرسانی شود؟

اندرو وبر، دستیار پیشین وزیر دفاع آمریکا و مدیر پیشین شورای تسلیحات هسته‌ای در مورد طرح‌های کاخ سفید برای به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای اعلام کرد که به روز رسانی یک هزار موشک‌های پیشرفته کروز بیش از 30 میلیارد دلار هزینه در پی خواهد داشت.

اوباما با طرح به‌روز رسانی تسلیحات هسته‌ای، نشان داد که سیاست‌های کلان آمریکا تنها شعارهایی پوچ است و اغلب روسای پیشین او نیز از تبلیغات و شعارهای پوشالی برای نیل به اهداف خود استفاده کرده‌اند. موضع باراک اوباما نسبت به تسلیحات هسته‌ای مهم‌ترین میراث و البته قابل توجه‌ترین شکست او محسوب می‌شود.

از میان همه ناکامی‌ها و دستاوردهای دولت اوباما در هشت سال گذشته بدون شک سیاست او در مورد تسلیحات هسته‌ای را می‌توان مهم‌تر از همه دانست.

اوباما در سال 2008 وعده‌ "امید" و "تغییر" را به مردم داد. اما تغییر موضع او از سخنرانی اش در پراگ در 2009 تا سخنانش در 2016 در هیروشیما به آسانی لمس می‌شود.

او به عنوان نخستین رئیس‌جمهوری که هنوز در مسند قدرت است از منطقه‌ای که برای نخستین بار در جهان از بمب هسته‌ای در آن استفاده شده، بازدید کرد اما حاضر به عذرخواهی از مردم این کشور نشد. اوباما در این سفر در حالی بار دیگر از ضرورت انهدام و از بین‌ بردن سلاح‌های هسته‌ای سخن گفت که به نظر می‌رسد قول‌هایی که در این زمینه داده بود تنها شعارهای انتخاباتی جذابی بود برای رسیدن او به صندلی کاخ سفید.