ظریف: نظم باید دروان زا باشد نه اینکه خانمی را بیاورید بگوید برای شما امنیت می آوریم

وزیر امور خارجه گفت : منطقه غرب آسیا یکی از صحنه های اصلی شکل گیری نظام آتی بین المللی است و آنچه در غرب آسیا اتفاق خواهد افتاد تاثیر قابل توجهی بر نظم آتی بین المللی خواهد داشت.

محمد جواد ظریف در کنفرانس امنیتی تهران با تبیین شاخصه های دوران گذار اظهارداشت:تفاوت این دوران گذار این است که غرب ، محور نیست ؛ تا کنون تمام تغییرات در نظام بین الملل در جهان غرب شکل می گرفت و امروز فراتر از آن است.

ظریف پایان غرب محوری در روابط بین الملل را از شاخصه های دوران گذار عنوان کرد و گفت: باید این واقعیت را خوب بشناسیم که امروز تحول در نظام بین الملل در دنیای غربی شروع و خاتمه نمی یابد گرچه تحولات در چند سده گذشته در دنیای غرب شروع شد و دیگران از آن متاثر شدند.

رییس دستگاه دیپلماسی اظهارداشت:منطقه غرب آسیا یکی از صحنه های اصلی شکل گیری نظام آتی بین المللی است، آنچه که در غرب آسیا اتفاق خواهد افتاد تاثیر قابل توجهی بر نظم آتی بین المللی خواهد داشت؛ همان که بوش پدر با خوش خیالی به عنوان نظم نوین بین المللی در 1991 اعلام کرد و این توهم دنیا را گرفتار درگیری و کشمکش کرد.

وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: اما نکته مهم تر آن است که غرب آسیا موضوع کنش نیست، بلکه کنشگر است و این گونه نیست که در شکل گیری نظم آتی بین المللی قرار باشد به عنوان منطقه بسیار مهم استراتژیک درباره غنایم غرب آسیا تصمیم بگیرند.

وی با اشاره به چالش های مشترک منطقه ای و جهانی اظهار داشت: ممکن است چالش هایی داشته باشیم که ویژه منطقه ما باشد اما چالش هایی است که مشترک جهانی و منطقه ای است اما به دلیل سیال بودن شرایط بین المللی هیچ چالشی همیشه چالش نیست و هیچ فرصتی همیشه فرصت نیست و این دو ، قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند؛ این چالش ها و فرصت های توام مشترک بین غرب آسیا و جامعه بین المللی است.

وزیر امور خارجه نخستین و مهم ترین چالش و فرصت را مربوط به ادراک ذکر کرد و گفت:در شرایط کنونی تحولات ، سریع و مبنایی است؛ در گذشته تحولات به نابودی و پیدایش کشورهای جدید می انجامید، این به آن معنا نیست که رقابت و مشکلات نقش نابود کننده ندارد. این ادراک صحیح است که می تواند از حداکثر انفعال تا حداکثر تهاجم باشد. 

وی افزود: فهم غلط صدام حسین و میلوشوویچ باعث نابودی کشورشان شد و به آمریکا گرای غلط دادند و بر اساس این دو برداشت غلط، کنشگر، اقدام افراطی کرد و باعث اضمحلال دو کشور شدند.

ظریف اضافه کرد: از سوی دیگر قذافی هم با تقدیم تمام داده ها و همراهی با قدرت ها، باعث اضمحلال کشورش شد. این ناشی از فقدان ادراک صحیح از شرایط است.

رییس دستگاه دیپلماسی اضافه کرد: اما رقابت جدی دیگری هم وجود دارد و به همین دلیل از این جلسات زیاد می بینیم و آن رقابت در ادراک سازی است؛ یعنی در شرایط انتقالی به دلیل تکثر منابع قدرت، ادراک می تواند در آینده ایفای نقش کند. برای همین، شما می بینید چندین تصویر از آینده نظام بین المللی وجود دارد، این ها رقابت در القای ادارک است. صرف برگزاری این اجلاس می تواند قدرت آفرین باشد.

وی خاطرنشان کرد: دومین چالش و فرصت، تنوع منابع قدرت است به گونه ای که از منابع مادی فراتر رفته است. این به معنای آن نیست که قدرت نظامی تاثیرگذار نیست اما تنها منبع قدرت، تاثیرگذار نیست بلکه قدرت معنوی، مجموعه توان تاثیرگذاری بر اذهان است. آن چه که آمریکایی ها به آن تسخیر قلب ها می گویند؛ این هم یکی از راهکارهای تاثیرگذاری است.

وی تکثر کنشگران را چالش و فرصت دیگر پیش روی کنشگران سیاسی عنوان کرد و گفت: بعد از فروپاشی دو قدرت اصلی به عنوان کنشگران انحصاری در روابط بین الملل ، شاید یکی از اولین کسانی که این واقعیت را درک کرد حضرت امام بود؛ این فهم را می توان به درستی یافت که کنشگری از انحصار خارج شده است.

وی اضافه کرد: امروز قدرت و نفوذی که جمهوری اسلامی دارد و در جهان دو قطبی امکان آن وجود نداشت ، برای آن است که از ابزارهای مهم قدرت همچون استقلال طلبی استفاده کردیم.

ظریف افزود:در دنیای کنونی کنشگری از انحصار دولت ها هم خارج شده است و بازیگران غیر حکومتی وارد حوزه هایی شدند که در گذشته حوزه انحصاری دولت ها بود و آن حوزه امنیت است.

وی ادامه داد: از (بعد) مثبت آن، همچون حزب الله و از بعد منفی همچون داعش هم می توانند امنیت ایجاد کنند و هم آن را نابود کنند بدون آن که الزاما سرزمین و یا جغرافیا داشته باشند.

وزیر امور خارجه با بیان اینکه دوران هژمونی به سرآمده است اظهارداشت: در شرایطی که سیالیت کنشگران و ادراک وجود دارد دیگر هژمونی محقق نخواهد شد و آمریکایی ها با همین توهم که می توانند هژمونی ایجاد کنند وارد جنگ های متعددی شدند و فقط به بوش پسر هم بر نمی گردد و کلینتون و بوش پدر هم جنگ های متعددی به راه انداختند تا تفوق خود را به دست آورند. این توهم هژمونی میلیاردها دلار هزینه در برداشت و نتیجه ای به دست نیامد.

وی با تشریح وضعیت غرب آسیا گفت: در این منطقه واضح است که فقدان نظم قابل اتکا داریم و متاسفانه فقدان فکر بومی داریم. ما بیشتر مترجم هستیم، این فقدان فکرف به شدت در غرب آسیا به چشم می خورد. البته بازی دیگری هم هست و آن تحمیل نظم از بیرون منطقه است.

ظریف یادآور شد: بیشترین حرکت های آمریکا متمرکز در غرب آسیا بوده است چرا که باور دارند تاثیر غرب آسیا بر نظم منطقه بیش از سایر مناطق است.همین بازی که دیدید، در نهایت بی شخصیتی ، خانمی را به منطقه می آورند و می گوید ما برای شما نظم امنیتی ایجاد می کنیم.این ها کی توانسته اند نظم ایجاد کنند.

وزیر امور خارجه در بخشی دیگر از سخنانش گفت: در اکثر نقاط منطقه ، دولت ها نتوانسته اند اصلی ترین خواست های مردم را برآورده کنند و مردم هم امکان سوال از دولت ها را نداشته اند. این ضعف حکومت ها باعث احساسی شده است که یکی از آن ها افراط گرایی است.

ظریف اضافه کرد: برای مقابله با این ناکارآمدی تلاش شده است که عصبانیت مردم را از نهادهای دولتی به خصوص در کشورهای عرب منحرف کنند. این انحراف موقتی است. اگر بخواهیم شرایط منطقه را خلاصه کنیم این است که منطقه از ناکارآمدی، تشخیص و نسخه غلط رنج می برد.

رییس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر لزوم توجه به مشکلات منطقه برای ایجاد نظم مطلوب گفت: مهم ترین نکته این است که نظم درون زا باشد، نظم باید از درون باشد؛ نه این که خانمی به منطقه بیاید و قول بدهد که نظم را تامین کند و نه اینکه از آمریکا بعد از برجام تقاضا شود که ما را رها نکنید.

وی با بیان اینکه قانون اساسی ما به درستی تشخیص داده است که سلطه ناپذیری باید یکی از مبانی مهم نظم منطقه ای باشد اظهارداشت: ما نیاز به ائتلاف نداریم بلکه به امنیت شبکه ای در منطقه نیاز داریم؛ نخستف درک این نکته که امنیت، خریدنی از بیرون نیست .

وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: امنیت در منطقه ما نیازمند همکاری کشورهای منطقه است. نیازمند یک شبکه سازی امنیتی است که گزینه های آتی آن، اعتماد سازی، همکاری و اقداماتی است که احتمالا بعد از این اعتماد سازی می تواند در جهت ایجاد یک روابط مستحکم منطقه ای به خصوص در خلیج فارس ایجاد شود.