پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : چند صباحی است اهمیت دست‌کندها به علت دست نخورده بودن و داشته‌های تاریخی غنی در اولویت توجه میراث فرهنگی برای پیوستن این آثار به فهرست جهانی یونسکو است. کارشناسان بر این باورند که این داشته‌های تاریخی پنهان حرف اول را در حوزه یافته‌های میراث فرهنگی در غرب کشور به ویژه استان همدان می‌زنند.
چه بسا اگر نسبت به مستندنگاری و حفظ این یافته‌های پنهان اعتبارات لازم تخصیص پیدا کند، شاهد آن باشیم که در آینده‌ای نه‌چندان دور استان همدان پایلوتی برای مطالعات دست‌کندها شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان ملایر در زمینه دست‌کند انوج در شهرملایر به ایسنا گفت: در صورت تأمین اعتبار کار مستندنگاری انوج با هماهنگی واحد باستان‌شناسی در میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به انجام خواهد رسید.
ابراهیم جلیلی افزود: این مجموعه به صورت دست‌کند در بستری از سنگ‌های لاشه موسوم به شیست ایجاد شده و بسیار گسترده است. مجموعه شامل اتاق‌ها و سالن‌ها متعددی در عمق 3 تا 5 متری زمین بوده که به وسیله راهروهایی به هم ارتباط دارند. ورودی فعلی مجموعه که گویا یکی از دریچه‌ها یا هواکش‌های مجموعه است و به اتاق‌های اصلی منتهی می‌شود، در مجاور تپه باستانی انوج و به صورت تونلی تنگ و تاریک در ابعاد حدود 160*60 سانتیمتر است.
وی همچنین به فضاها و اتاق‌های این مجموعه که دارای ابعاد متغیر و احتمالا کاربری‌های متفاوتی هستند، اشاره کرد و ادامه داد: در بدنه بیشتر آنها سکوهای سنگی وجود دارد و در بعضی قسمت‌ها تک اتاق‌هایی دیده می‌شود که دارای یک ورودی و به صورت مستقل هستند. فضاهای بزرگ‌تر، ورودی‌های متعدد دارند که به احتمال زیاد به کاربری‌های آنها ارتباط دارد، ارتفاع تقریبی فضاها متغیر بوده و به طور میانگین به اندازه قد یک انسان(حدود 180 سانتیمتر) است.
وی عنوان کرد: در بدنه این اتاق‌ها طاقچه‌های وجود دارد که احتمالا برای وسایل روشنایی از آن استفاده می‌شده است. در فضاهای بازدید شده حفره‌های حلقوی مانند به سمت بالا ایجاد شده که شاید برای تأمین اکسیژن یا نور از آن استفاده می‌کردند.
جلیلی تصریح کرد: در بررسی مطالعات انجام شده این مجموعه در دوره تاریخی شکل گرفته و در دوره‌های بعد به ویژه دوره‌های مختلف اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است اما به علت گستردگی و پیچیدگی این مجموعه، اظهارنظر قطعی درباره قدمت، کاربری بخش‌ها، دوره‌های متوالی استقرار و استفاده از آن نیازمند تداوم اقدامات پژوهشی است. در آثار زیر زمینی این امر واضح است که آثار به عنوان یک مجموعه طراحی و ساخته شده و کاربری خاصی غیر از پناهگاه داشته است.
وی اضافه کرد: این تونل‌ها در ابتدا با اهداف و اغراض دیگری ایجاد شده‌اند چرا که پناهگاه‌ها در زیر منازل مسکونی و قلعه‌ها ایجاد شده و به صورت واحدهای منفرد، مجزا و اختصاصی کاربرد داشتند.
گفتنی است، تپه انوج در شهرستان ملایر، بخش سامن، روستای انوج واقع شده که مربوط به هزاره ۶ و ۵ قبل از میلاد است. این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۳ به شماره ۱۰۳۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. از نظر آثار باستانی این روستا دارای یک تپه باستانی و چند برج تاریخی و همچنین یک شهر زیرزمینی است که چندان مورد کاوش قرار نگرفته است.
