اتحاد ترامپ و پوتین به سود ایران است؟

سی ان ان نوشت: «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور جدید آمریکا با زیرکی تمام از نخستین چالش پیش رویش در زمینه سیاست خارجی احتراز کرد. بدون شک اقدام ترامپ در ارسال یک نماینده به مذاکرات آستانه درباره سوریه تا حد زیادی از فشارها بر دولت وی کاست. روسیه ابتکار عمل مذاکرات آستانه را در دست داشت و هنوز مشخص نیست که اعلام آغاز این مذاکرات از سوی «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه آن هم درست سه روز پس از مراسم تحلیف دونالد ترامپ تصادفی بوده و یا با برنامه ریزی های قبلی انجام شده است. هفته گذشته نیز رئیس جمهور روسیه با نماینده آمریکا دیدار و دو طرف در مورد مسائل منطقه به بحث و رایزنی پرداختند.

با توجه به این که دولت جدید آمریکا به طور کامل شکل و فُرم نگرفته و هنوز در ابتدای راه است، روسیه تلاش می کند تا با دستور کار خود در قبال سوریه، آمریکا و دولت ترامپ را در موضع ضعف قرار دهد. مقامات کرملین اعلام کرده اند که این مذاکرات را با هدف تحکیم آتش بس در سوریه برگزار کردند، اما پوتین با به حاشیه راندن آمریکا در این روند، تلاش می کند تا سررشته امور را به دست گرفته و در نتیجه نهایی بحران سوریه نقشی تعیین کننده و کلیدی داشته باشد.

چه سیاستی پشت انتخاب حاضران این مذاکرات بود؟

تصمیم گیری در مورد این که چه کسانی به مذاکرات صلح سوریه دعوت شوند تا پیش از این به عهده سازمان ملل بود؛ نهادی که تا حد بسیار زیادی از سوی آمریکا اداره و کنترل می شود. اما در مورد مذاکرات آستانه، شرایط به گونه دیگری است و روسیه ابتکار عمل این مذاکرات را در دست داشت. مقامات روسیه برپاکننده این مذاکرات بودند بنابراین این آنها بودند که تصمیم می گرفتند که چه کسانی در این مذاکرات شرکت کنند.

آمریکا تنها چند روز پیش از آغاز مذاکرات، دعوت نامه ای را برای حضور در این مذاکرات به عنوان شرکت کننده ناظر دریافت کرد. اگرچه در مقایسه با تلاش های پیشین آمریکا در دور قبلی مذاکرات صلح سوریه در ژنو، این مذاکرات یک پسرفت بسیار بزرگ برای این کشور به حساب می آمد، اما باید این را هم در نظر گرفت که مذاکرات قبلی راه به جایی نبرد. اگرچه قرار بود در مذاکرات صلح سوریه در ژنو طرف های مخالف و درگیر در جنگ به جای آن که در اتاق هایی مجزا و جداگانه با یکدیگر مذاکره کنند، رو به روی هم قرار بگیرند، اما این مساله هرگز اتفاق نیفتاد. در نهایت نیز این مذاکرات تنها به حضور یک گروه به نمایندگی از مخالفان و یک گروه نیز به نمایندگی از سوی دولت سوریه محدود شد. اما به نظر می رسد که مذاکرات آستانه به گونه طراحی و برنامه ریزی شده بود تا مشارکت گسترده تری صورت بگیرد. بسیاری از گروه های مخالف و شورشی در سوریه اعلام کرده بودند که در این نشست شرکت نمی کنند و قرار بود نمایندگانی از دولت سوریه و همچنین تضمین کنندگان صلح در این کشور یعنی روسیه، ایران و ترکیه نیز در این مذاکرات حضور داشته باشند.

چرا سوریه بزرگترین چالش ترامپ است؟

با توجه به حضور پوتین به عنوان واسطه قدرت در سوریه و نقش کوچک آمریکا در این کشور، چالش ترامپ این است که با اهرم های اندکی که از دوران اوباما برای او باقی مانده باید منافع عمده آمریکا در خاورمیانه را تامین کند. هم ترامپ و هم پوتین به دنبال آنند تا داعش از بین برود اما به نظر می رسد که این تنها نقطه اشتراک میان آنها باشد. ایران بزرگترین متحد روسیه در سوریه است و آنها هر دو از «بشار اسد»، رئیس جمهور سوریه  حمایت می کنند. جداکردن ایران و روسیه بر سر مساله سوریه می تواند اساسی ترین چالش پیش روی ترامپ در زمینه سیاست خارجی باشد. اما شاید شکست اتحاد و محور میان پوتین، اسد و ایران آسانتر باشد.

چرا حمایت از پوتین، متحدان آمریکا در خاورمیانه را خشمگین کرده است؟

حمایت از پوتین در سوریه به معنای حمایت از ایران است و این امر نیز نفرت بسیاری از جمهوری خواهان را در پی خواهد داشت؛ افرادی که برخی از آنها هنوز هم به واسطه انعقاد توفق هسته ای اوباما با ایران بسیار عصبانی هستند. حمایت از ایران به عنوان یک کشور مسلمان شیعه نیز موجب خشم بسیاری از متحدان آمریکا در منطقه خاورمیانه شده است؛ متحدانی که بسیاری از آنها مسلمانان سنی هستند.

در خاورمیانه امروزی، جنگ سرد نفهته ای میان مسلمانان شیعه و سنی وجود دارد. یکی ار نگرانی های اصلی کشورهای سنی منطقه این است که پس از حمله نظامی بوش به عراق، نفود ایران در این کشور به بالاترین حد خود رسیده است. نفوذ رو به رشد ایران همچنین یکی از نگرانی های امنیتی اصلی مهمترین متحد آمریکا در منطقه یعنی اسرائیل است.

اوضاع پیچیده تر می شود

به لطف جنگ داخلی در سوریه، داعش و القاعده در سال های اخیر به موفقیت های بسیاری دست یافته اند. بدون وجود یک راه حلی سیاسی ـ که همان برکناری اسد از قدرت است ـ ممکن است که این گروه ها هیچ گاه ریشه کن نشوند. اسد مهره کلیدی ارتباط ایران با حزب الله است و حتی اگر پوتین بخواهد رهبر سوریه را فدا کند با مقاومت تهران روبرو خواهد شد. بنابراین در شرایطی که مواضع ترامپ بسیار ضعیف است چرا باید پوتین در این باره ریسک کند؟

ترامپ در حالی بر سر میز مذاکرات می آید که به نظر می رسد متحد آمریکا یعنی ترکیه به سمت پوتین متمایل شده است. ترکیه به شدت از حمایت آمریکا از نبرد کُردها با اسد و داعش در سوریه، خشمگین است. پوتین در ازای دستیابی به یک راه حل نهایی برای سوریه، خواستار چه چیزی خواهد بود؟ به احتمال زیاد روسیه به دنبال به رسمیت شناختن سلطه این کشور در سوریه، لغو تحریم های بین المللی در پی الحاق کریمه و تجاوز نظامی به اوکراین و عقب نشینی ناتو از مرزهای روسیه است. آن چه مسلم است این است که پوتین پیروز نهایی میدان نبرد در سوریه خواهد بود و اهرم های منطقه ای آمریکا نیز روز به روز ضعیف تر و ضعیف تر می شوند.

منبع: دیپلماسی ایرانی