انتقاد یک شاعر به استفاده از کلمه «ارباب» در اشعار عاشورایی

شاعر آیینی و معاصر با بیان اینکه برخی شاعران و مداحان واقعه کربلا را آلوده به خرافات کرده اند، گفت: این افراد اسناد غیرمستند را در شعر خود بیان می‌کنند تا از مردم اشک بگیرند که این آفت بزرگی است.

رضا اسماعیلی در گفت وگو با ایرنا اظهارکرد: شعر عاشورایی پیشینه گسترده ای دارد، یعنی از زمان رودکی و تولد شعر فارسی تا امروز شاهد خلق آثاری با موضوع امام حسین(ع) و عاشورا بوده ایم به عبارتی اگر بخواهیم آن را معنا کنیم، شعر عاشورایی شعری است که محور و موضوع اصلی آن قیام امام حسین(ع) و کربلا است.

وی افزود: شاعران از گذشته تا امروز سعی کرده‌اند، اهداف قیام حسینی و فضایل و کرامات انسانی حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) را در قالب شعر بیان کنند، هرچند در گذشته شعر عاشورایی از نظر محتوا و مضمون بهتر بود یعنی شاعران بیشتر به محتوا توجه داشتند و سعی می کردند وقتی می خواهند درباره امام حسین(ع) صحبت کنند، به اهداف قیام ایشان بپردازند.

نویسنده کتاب «ملکوت کلمات» با بیان اینکه در گذشته مخاطب شعر عاشورایی نکات بسیاری درباره فلسفه قیام و وظیفه امروز افراد می آموخت، ادامه داد: پس از انقلاب گرچه از نظر فرم و ساختار پیشرفت‌های قابل توجهی در شعر عاشورایی ایجاد شده و شاعران بزرگی در این حوزه داشته ایم اما از منظر مضمون و محتوا دارای مشکل هستیم و مضامین این نوع شعر ارزشمند و قابل ستایش نیست که دلیلش متوقف ماندن در منزل محبت اهل بیت(س) است.

وی اضافه کرد: اکنون اگر یک شاعر بخواهد شعر بگوید فقط در شعر خود می خواهد بگوید که امام حسین(ع) را دوست دارد یعنی از منزل معرفت به قله معرفت صعود نکرده ایم، اگر محبت اهل بیت(ع) با معرفت ترکیب نشود، نتیجه آن شعرهایی با لهجه و ضرب کوچه بازاری می شود و با یک ادبیات که در شان اهل بیت(ع) نیست و گاهی اسائه ادب به محضر آنهاست، روبرو هستیم.

اسماعیلی با بیان اینکه خواننده چنین شعری، چیزی از آن نمی آموزد، گفت: شاعر در این نوع شعر فقط مدح و منقبت خود از اهل بیت(ع) را با ادبیاتی نامناسب گنجانده در حالی که اگر این محبت با معرفت و شناخت پیوند خورد، به پیروی از بزرگان دین می انجامد که ما هنوز به این مرحله نرسیده ایم.

** قیام امام حسین(ع) را آلود به خرافات نکنیم
نویسنده کتاب «آسمانی ها» با اشاره به برخی آسیب ها و آفت های شعر عاشورایی یادآور شد: آیات و احادیث فراوانی وجود دارد که در آن گفته شده در عزای امام حسین(ع) محزون بوده و اشک بریزید اما به این معنا نیست که به هر قیمتی باید مردم را گریاند، یعنی باید با شیوه ای مناسب، شایسته و متناسب با اهداف امام حسین(ع)، قیام وی را به مردم معرفی کرد.

وی ادامه داد: امروز شاهدیم به جای اینکه اشک بریزیم تا حماسه امام حسین(ع) را زنده نگه داریم، قیام امام حسین(ع) را تحریف و به خرافات آلوده می کنیم، یعنی اشک و گریاندن هدف شده در حالی که اشک و گریه وسیله برای زنده نگه داشتن قیام حسینی است.

این شاعر معاصر با بیان اینکه امروز برخی شاعران و مداحان قیام امام حسین(ع) را تحریف و به خرافات آلوده کرده اند، افزود: این افراد اسناد غیرمستند را در شعر خود بیان می‌کنند تا از مردم اشک بگیرند که این آفت بزرگی است؛ هرچند غلو و اغراق نیز از دیگر آسیب های شعر عاشورایی است.

** لزوم توجه به تبلیغ و ترویج یکتاپرستی در اشعار
اسماعیلی با بیان اینکه شعار دین اسلام و پیامبر اکرم (ص) توحید و لا اله الا الله است و همه پیامبران توحیدی برای یکتاپرستی مبعوث شدند تا ما را به بندگی از حضرت حق دعوت کنند،اضافه کرد: اگر می خواهیم در راه امام حسین (ع) قدم برداریم و شعری را که می گوییم حسینی و عاشورایی باشد، باید به دنبال این باشیم که یکتاپرستی را در شعر تبلیغ و ترویج کنیم.

نویسنده کتاب «از جنس باران» با بیان اینکه نباید به مقدستات ادیان توحیدی و الهی در اشعار اهانت شود و این نوع ادبیات قابل دفاع نیست، ادامه داد: اقداماتی از این قبیل، به معنای دامن زدن به عصبیت های دینی و وحدت شکنی است، حنجره شعر آیینی باید وحدت آفرینی و تقریب مذاهب و نه توهین به مقدسات اهل تسنن باشد که به گفته مقام معظم رهبری، «آن کسی که ندای تفرقه‌ بین شیعه و سنی را سر می‌دهد و به بهانه‌ مذهب، می‌خواهد وحدت ملی را به هم بزند، چه شیعه باشد و چه سنی، مزدور دشمن است».

** پرهیز از القای احساسی برخورد کردن امام حسین(ع) در واقعه کربلا
اسماعیلی تاکیدکرد: پیامبر سرسلسله پیامبران توحیدی و پرچمدار یکتاپرستی است بنابراین امامان و معصومین دنبال رو و پیرو ایشان بودند.

وی یکی دیگر از آفات شعر عاشورایی را عقل گریزی در مساله عاشورا عنوان و اضافه کرد: برخی با زبان شعر طوری از کربلا و امام حسین(ع) صحبت می کنند که گویی وی از روی احساس با یزید بن معاویه جنگیده و حرکت او بر اساس خرد، اندیشه و درایت نبوده است.

به گفته این شاعر آیینی، برخی شاعران طوری شعر می گویند گویی امام حسین(ع) و اهل بیت ایشان از روی احساس و نه تدبیر وارد جنگ با یزید شدند که نتیجه آن هم این می شود که مخاطب این شعر احساس کند امام حسین(ع) شکست خورده یعنی قیام کربلا را از نگاه یزید به تصویر کشیده اند که این خیانتی بزرگ به اباعبدالله(ع) است.

نویسنده کتاب «عاشقانه های سرخ» گفت: نباید شاعران در اشعار خود تنها به سرهای بریده و بر نیزه رفته و خیمه های به آتش کشیده و گودال قتلگاه اشاره کنند که این به معنای شکست قیام عاشور و چیزی است که یزید و یزیدیان می‌خواهند.

** پرهیز از بکار گرفتن ادبیات نامناسب در اشعار
این شاعر با بیان اینکه حرمت مومن از حرمت کعبه بالاتر است، اظهار داشت: برخی شاعران در آثار خود از عباراتی استفاده می کنند که توهین به خود است در حالیکه حق نداریم تعابیری را درباره خودمان تعابیری بکار بریم که با کرامت انسانی در تضاد است.

وی با بیان اینکه کلماتی که سوء پیشینه فرهنگی داشته و برآمده از متن نظام‌ها و فرهنگ‌های غیر توحیدی، استکباری و سلطنتی هستند، معانی بد و آزار دهنده‌ای را در ذهن مخاطب تداعی می‌کنند، افزود: نباید از کلماتی چون شاه، شاهنشاه، شاهزاده، ولیعهد استفاده کرد که از جنس فرهنگ عاشورایی نیستند و هویت، شناسنامه اسلامی و شیعی ندارند.

به گفته اسماعیلی، کلمه ارباب که بسیار در اشعار به چشم می خورد، به معنای خدایان دروغین است که دارای بار منفی و تداعی کننده ظلم و پلشتی است در حالیکه می توان از کلمه «امام» که از نظر معنایی بسیار ارزشمند و قابل ستایش است، بهره برد.

** با زبان حال گویی امام حسین(ع) را تحقیر نکنیم
نویسنده کتاب «بر آستان جانان»، زبان حال گویی را یکی دیگر از آفات شعر آیینی دانست و گفت: برخی شاعران با عجز و لابه و به عنوان زبان حال امام حسین(ع) و اهل بیت ایشان عباراتی را در شعر خود استفاده می کنند که جز تحقیر این خاندان نیست در حالیکه شعارهای امام حسین(ع) سراسر از افتخار و عزت است مثل این جمله: «اگر دین ندارید آزاده باشید» بنابراین هیچ صحنه ای از کربلا آغشته به تسلیم و عجز نیست.

وی گفت: در جایی که امام علی(ع) اسوه توحید، شجاعت و جوانمردی است شاعری شعر زیر را گفته در حالیکه این زبان حال گویی در شعر به جای بزرگ کردن حضرت علی(ع) به تحقیر و کوچک شمردن منجر شده است.

زیر چشمان زن من جای دست مرد بود
زیر چشمانش ورم افتاد دستم بسته بود
به گمانم میخ را محکم نکوبیدم به در
در به روی همسرم افتاد دستم بسته بود

اسماعیلی اضافه کرد: گاهی در شعرها و مداحی ها عزاداران حسینی را تشویق به گناه می کنیم، در بعضی مداحی ها شنیده ام که می گویند هر چقدر گناه کنی، کافیست برای امام حسین(ع) یک قطره اشک بریزی تا همه گناهانت بخشیده شود، در حالیکه در آموزه های دینی چنین چیزی نداریم و شرط شفاعت اهل بیت(ع)، عبد صالح بودن و به دنبال انجام واجبات و ترک محرمات بودن است.

وی با بیان اینکه شعر آیینی باید برای انسان معاصر از حسین(ع) و یارانش «اسوه» بسازد، نه «اسطوره»،گفت: اسطوره به معنای قهرمانان غیر واقعی است که وجود خارجی ندارند و دست نیافتنی هستند در حالیکه اسوه به معنای الگو و کسی است که قابل پیروی است.
اسماعیلی به شاعران آیینی توصیه کرد در اشعار خود از بزرگان دینی اسوه بسازند نه اسطوره و بیشتر از وجوه «افتراق»، به وجوه «اشتراک» پیامبر و معصومین (ع) پردازند و کاری نکنند که مردم آنها را تک‌ بعدی و فقط موجوداتی آسمانی و ماورایی ببینند زیرا دیگر نمی توان انتظار داشت مردم مانند آنها باشند.

به گفته وی، این حقیقت دارد که پیامبر اکرم (ص) و امامان بزرگوار ما برگزیده خدا و معصوم بوده‌اند اما باید به این حقیقت هم اشاره کرد که این بزرگواران در عین برخورداری از کرامات و فضایل والای انسانی اسوه و الگو هستند یعنی موجودی از جنس همین انسان خاکی و زمینی می باشند.

این پژوهشگر ادبی اضافه کرد: در کنار اشعاری که دارای این آسیب ها است اشعار ارزشمند و شاعران خوبی هم وجود دارد بنابراین، باید شعر شاعرانی که پایبند به آموزه‌های قرآنی و دینی هستند و در مسیر انسان سازی و یکتا پرستی حرکت می‌کند را تبلیغ و ترویج کرد تا جامعه در مسیر سعادت و رستگاری گام بردارد.