سعید جعفری: یکشنبه چهارم مارچ (۱۳ اسفند) انتخابات زودهنگام پارلمانی در سراسر ایتالیا برگزار می شود. رقابتی که به شکل عجیبی حساس و برای آینده ایتالیا و حتی اروپا سرنوشت ساز شده است. در این گزارش به ۷ سوال کلیدی درباره این انتخابات پاسخ می دهیم:
۱ - چرا انتخابات زودرس؟ قمار آقای نخست وزیر که جواب نداد
حدود یک سال و دو ماه قبل یعنی در اوایل دسامبر ۲۰۱۶، متئو رنزی نخست وزیر وقت ایتالیا که از اختیارات نه چندان زیاد و بروکراسی خسته کننده نظام سیاسی ایتالیا خسته شده بود، دست به یک قمار بزرگ زد. او که دو سال قبلتر یعنی در فوریه ۲۰۱۴ با ۳۹ سال سن به عنوان جوان ترین نخست وزیر ایتالیا انتخاب شده بود، تصور می کرد می تواند با تکیه بر همان حمایت ها کار را یکسره کند . تغییراتی اساسی در نظام سیاسی ایتالیا ایجاد کند. بر همین اساس، پیشنهاد برگزاری رفراندوم اصلاحات قانون اساسی را مطرح کرد. او در مقابل اعتراضات مخالفان وعده داد، در صورتی که بسته پیشنهادی اش از سوی آرای عمومی رای نیاورد، استعفا خواهد داد. رنزی جوان اما چند ماه بعد فهمید که اشتباه کرده است و وقتی خواست حرفش را پس بیگرد، دیگر دیر شده بود و مخالفان به او یادآور شدند، که قول داده، اگر رفراندوم رای نیاورد، از قدرت کنار رود. نتیجه اما فراتر از پیش بینی ها بود و رنزی شکست سنگینی خورد و رفراندوم مد نظر او که البته تا اندازه زیادی هم گنگ و مبهم بود، تنها اندکی بیش از ۳۰ درصد رای آورد. آقای نخست وزیر از سمت خود استعفا کرد، مخالفان خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام شدند، اما رئيس جمهور و حزب حاکم مخالفت کردند و پائولو جنتیلونی وزیر خارجه وقت، به سمت نخست وزیری منصوب شد. اما او هم نتوانست بیش از یک سال و دو ماه دوام بیاورد و بالاخره انتخابات زودهنگام قرار است یکشنبه ۱۳ اسفند برگزار شود.
۲ - اوضاع حزب حاکم چطور است؟ احتمالا قدرت را از دست می دهند
طبق آخرین نظرسنجی ها، حزب حاکم (دموکرات ایتالیا) که یک حزب چپ میانه ارزیابی می شود حدود ۲۵ درصد آرا را کسب خواهد کرد و بعد از جنبش ۵ستاره که نظرسنجی ها می گوید ۲۸ درصد کسب خواهد کرد، در رده دوم می ایستد. این بدین معنیست که آنها احتمالا قدرت را از دست خواهند داد، مگر اینکه بتوانند با دیگر احزاب ائتلاف کنند. طبق قانون ایتالیا، حزبی می تواند به تنهایی دولت تشکیل دهد که بتواند حداقل ۴۰ درصد آرا را کسب کند. این درحالیست که به نظر می رسد هیچ یک از احزاب نتواند به چنین عددی برسد و تشکیل یک دولت ائتلافی دیگر محتمل ترین گزینه است. اما دموکرات ها گزینه چندانی هم برای ائتلاف ندارند. آنها تنها می توانند روی همراهی احزاب کوچک و چپ میانه ای حساب کنند که نظرسنجی ها می گوید حدودا ۴-۵ درصد آرا کسب خواهند کرد. واقعیت این است که اوضاع برای حزب حاکم اصلا خوب نیست، هرچند چندین انتخابات گذشته به ما آموخته، می توان انتظار شگفتی و بروز نتایجی خلاف آنچه نظرسنجی ها به ما می گویند داشته باشیم.
۳ - جنبش ۵ ستاره چیست؟ ضد نظام حاکم، پوپولیست و پرسرصدا و احتمالا برنده
این جریان را سال ۲۰۰۹ یک کمدین ایتالیایی راه اندخت. گروهی که عامدانه خود را حزب نمی نامند و از لفظ جنبش برای خود استفاده می کنند. به این دلیل که می خواهند نشان دهند، سیستم سیاسی ایتالیا فاسد است و آنها مجموعه ای خارج از این احزاب سیاسی به شمار می روند. بر باورهای پوپولیستی تاکید دارند، از اتحادیه اروپا انتقاد می کنند، خواهان خروج ایتالیا از منطقه یورو هستند و البته به دنبال تغییر رفتار اتحادیه در قبال خود نیز هستند. نظرسنجی ها می گوید احتمالا حدود ۲۸ درصد رای می آورند، ولی به دلیل اینکه اعلام کرده اند با هیچکس ائتلاف نخواهند کرد، احتمالا سهمی در کابینه نخواهند داشت، اما یک گروه بزرگ در پارلمان خواهند بود که می توانند کار را برای دولت سخت کنند.
۴ - چرا این انتخابات خشن شده است؟ درگیری چپ ها و راست ها
پولتیکو در مقاله ای که سوم مارچ انتخابات ایتالیا را «انتخابات خشمگین ایتالیا» نامیده است. توصیفی صحیح که نشانه دقیقی از آنچه این روزها در کمپین های انتخاباتی احزاب مختلف می گذرد به نمایش می گذارد. از تیراندازی به سیاهان از سوی یکی از اعضای حزب راست رادیکال لیگ (شمال) در ماچراتا گرفته تا چاقوکشی علیه یکی از طرفداران حزب کمونیستی قدرت برای مردم در پروجیا از جمله مواردی هستند که این انتخابات را در ایتالیا متمایز کرده است. در روزهای اخیر، تورین، میلان، رم و پالرمو صحنه رویارویی خیابانی راست های افراطی (لیگ شمال، برادران ایتالیا و ...) و چپ های کمونیست بوده است. اتفاقی که سبب شده نیروهای پلیس حضور به شدت پررنگی در خیابان های شهرهای بزرگ داشته باشند. نگرانی ها در ایتالیا در خصوص استمرار این خشونت ها و تنش ها بسیار بالا رفته است.
۵ - چرا اوضاع متنشج شده است؟ با سیاست پخش نفرت
ضرب المثل معروفی است که می گوید، اگر باد بکاری طوفان درو خواهی کرد. حالا شاید بتوان وضعیت این روزهای ایتالیا و احزاب راست افراطی را اینگونه شرح داد. آنها برای اینکه دولت و حاکمیت را ناکارآمد جلوه دهند، به بزرگنمایی های بسیار علیه مهاجران و به ویژه از نوع غیر قانونی شان تلاش کردند، خود را به عنوان ناجی و راه حل تمام مشکلات موجود (از بیکاری و اقتصاد ضعیف گرفته تا مبارزه جدی با مهاجران و حتی اخراج آنها از ایتالیا) نشان دهند. آنها هرچند به واسطه این بزرگ نمایی ها و انداختن تمام تقصیر علیه مهاجران، راه را برای پیروزی در انتخابات باز کنند، اما جبهه دیگری از نژادپرستی و راست گرایی افراطی در جامعه این کشور به راه می اندازند، حل و مدیریتش به این سادگی ها امکان پذیر نیست.
۶ - باید منتظر بازگشت برلوسکونی باشیم؟ به نظر می رسد بلی، ولی با کمی تاخیر
«حزب ایتالیا به پیش» متعلق به رئیس سابق باشگاه آث میلان ایتالیا از نابسامانی های موجود استفاده خوبی کرده است. آنها حالا احزاب دست راستی چون لیگ (شمال) و برادران ایتالیا را در کنار خود می بیند، اتفاقای که اگر پایدار بماند و البته اگر نتایج نظرسنجی ها قابل اعتنا، احتمالا باید شاهد باشیم ائتلاف پیروز و نخست وزیر آتی ایتالیا نزدیکان برلوسکونی باشد. نخست وزیر پیشن ایتالیا، روز پنجشنبه ۱ مارچ آنتونیو تاجانی رئیس کنونی پارلمان اروپایی را به عنوان گزینه مد نظر خود و حزبش برای نخست وزیری معرفی کرد. برلوسکونی به دلیل داشتن پرونده های مالیاتی دست کم تا سال ۲۰۱۹ نمی تواند در صحنه سیاسی حضور فعالی داشته باشد. اما سیلیو تلاش دارد با جلب آرای دیگر احزاب راست (حتی از نوع رادیکال همچون لیگ (شمالی) و برادران ایتالیا) خود را به عنوان ائتلاف پیروز معرفی کند. اتفاقی که با شگفتی تمام در حال وقوع است. حزب برلوسکونی طبق آخرین نظرسنجی ها ۱۶ و نیم درصد رای خواهد آورد. در حالیکه متحدینش یعنی لیگ (شمالی) و برادران ایتالیا به ترتیب ۱۳ و ۵ درصد آرا را کسب خواهند کرد. اتفاقی که سبب می شود برلوسکونی را پیروز این ماراتن بدانیم.
۷ - گفتمان رایج انتخابات ۲۰۱۸ چیست؟ مسئله مهاجران و البته مشکلات اقتصادی و اشتغال
بیشترین موضوعی که از سوی احزاب مختلف در ایتالیا در هفته های اخیر مورد بحث قرار گرفته، مشکلات مهاجران و البته نگاه رادیکال تر شده مردم عادی نسبت به مهاجرین به ویژه از کشورهای آفریقایی بوده است. احزابی چون لیگ با پررنگ کردن حضور و خطر هجوم مهاجرین و رنگین پوست ها، مردم را از ادامه این وضعیت ترسانده اند و تلاش کردند از این مسیر کسب رای کنند. حالا در شرایطی به زمان برگزاری انتخابات سراسری و پارلمانی در ایتالیا نزدیک می شویم که تحلیلگران سیاسی در ایتالیا و اتحادیه اروپا نگرانند این ناآرامی همچنان باقی بماند و اوضاع در این کشور از این هم بحرانی تر شود.
